Tíminn - 08.01.1959, Síða 6

6
T í M I N N, fimmtndaginn 8. janúar 195»,
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn,
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda bf. Sími eftir kl. 18: 13948
Einfeidni Jóns Pálmasonar
HINN nyi forseti sam-
einaös þings, Jón Pálmason,
lét þaö vera fyrsta verk sitt
eftir að hafa verið kjörinn
forseti, aö láta þá ósk uppi,
að „þetta nýöyrjaða ár verði
hamingjuár fyrir okkar stofn
un, virðulegustu stofnun
þjóðarinnar, Alþingi, þannig
að þaö fái tækifæri til þess
á þessu ári að starfa með eöli
legri hætti heldur en oft hef
ur verið síðustu árin og þann
ig að vandamál þjóðarinnar
verði afgreidd innan veggja
þessarar stofnunar, en ekki
annars staðar“.
Það er mál út af fyrir sig,
áð slíkan dóm og þennan,
sem fellst í ummælum Jóns,
á forseti ekki að kveða upp
úr forsetastóli og gildir það
einu, hvort hann er réttur
eöa rangur. í forsetastólnum
á að rikja fulit hlutleysi. Aft
ur gat Jón vel sagt þetta úr
ræðustól sem þingmaður. —
Jón hefur hins vegar hent
það sama hér og suma hina
áhrifameiri flokksbræður
hans, að leyfa sér freklegri
not trúnaöarstarfa en lög og
venjur mæla fyrir um. Skal
svo ekki meira rætt um það
atriði að sinni.
UMMÆLI Jóns Pálma-
sonar gefa hins vegar tilefni
fil að íhuga það, hvort ein-
hver siðabót hafi átt sér
stað í þá átt, sem hann boð-
aði, síðan Sjálfstæðisflokk-
urinn varð stjórnarflokkur
aftur. Af skrifum flokksblaöa
hans undanfarin misseri,
hefi vel mátt ætla aö sú
breyting myndi verða, þegar
Sj álfstæöisflokkurinn gerð-
ist stjórnarflokkur á ný, að
hætt yrði að ráða stórmál-
um til lykta utan þingsal-
anna og a.m.k. ekki stofnað
til stórfelldustu útgjalda án
minnsta samráðs við þingið.
Sá hefur sannarlega verið'
boðskapur Sjálfstæðisflokks-
ins undanfarin ár, þótt
hann að vísu lifði flokka sízt
eftir þessu meðan hann átti
aðild aö stjórn fyrr á árum.
Stjórnarandstað'an virtist
hafa þau áhrif á forustu-
menn flokksins, að' þeir vildu
nú taka upp önnur og ný
vinnubrögð í þessum efnum
og auka völd Alþingis frá
því, sem verið hefur um all-
alngt skeiö.
ÞAÐ hefur nú sannast
sem oftar, að hægara er að
kenna heilræðin en halda
þau. Engln ríkisstjórn hefur
Helzta
ÞÓTTSjálfstæðismenn láti
horginmannlega og þykist
hafa nóg ráð í efnahagsmál-
unum, forðast þeir mjög
vandlega að segja frá því
hver þessi ráð eru. Helzt
verður því að ætla, að nið-
urgreiðsluleiðin sé helzta úr
ræði þeirra. Seinast þegar
flokkurinn var i stjórn 1956,
var það eitt seinasta verk
ráðherra hans að leggja til
á jafnskömmum tima ákveð
ið eins stórfelld útgjöld, án
samráðs við' Alþingi, og hin
nýja samstjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins
hefur gert þann stutta tíma,
sem hún hefur farið með
völd. Pyrst voru ákveð'nar
stórlega auknar ni'ðurgreiðsl
ur, sem hafa 75—80 millj.
kr. aukin útgjöld i för með'
sér. Næst eru svo gerðir samn
ingar við’ bátaútvegsmenn,
sem auka útgjöld Útflutn-
ingssjóðs um 50—60 millj. kr.
Fái togarar, síldveiðiskip og
fiskverkunarstöðvar hlið-
stæðar uppbætur, munu ár-
leg útgjöld Útflutningssjóðs
aukast talsvert á annað
hundrað millj. kr. umfram
það', sem var á siðastliðnu
ári. Samanlagt er ríkisstjórn
in þannig búin að' stofna til
útgjalda, sem nema rösk-
lega yfir 200 millj. kr. á ári,
með hinum auknu niður-
greiðslum og uppbótum, sem
hún hefur ákveðið'. Og ekk-
ert af þessu hefur verið' bor-
ið undir Alþingi, þvi að ekki
er hægt að telja að þetta
hafi verið borið undir það',
þótt samráð hafi verið haft
við þingflokka Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokks-
ins.
Og þessi miklu útgjöld hafa
verið ákveöin, án þess að enn
hafi verið séð fyrir nokkrum
nýrri tekjuöflun vegna
þeirra.
SVO lítil áhrínsorð hafa
framángreind ummæli Jóns
Páimasonar orðið, að aldrei
fyrr hafa meiri útgjöld verið
ákveðin bak við þingið en
samstjórn Sjálfstæðisfl. og
Alþýðufl. hefur nú ákveðið í
samningum sínum við stétta
samtökin. Eftir að Sjálfstæð
isflokkurinn er búinn að pré
dika um aukið vald Alþingis
í tvö ár, er það fyrsta verk
hans, þegar hann gerist
stjórnarflokkur á ný, að
sniðganga Alþingi meira en
nókkru sinni hefur áð’ur tíð
kast. Mælt er lika að skap-
bráðum flokksbróður Jóns
hafi orð'ið svo að orði eftir
að hann hafði látið áður-
greind ummæli falla úr for
setastólnum: Þetta voru ekki
aðeins mistök hjá karlinum,
heldur var þetta hrein
heimska. Vissulega var Jón
svo einfaldur að' sjá ekki að
þa'ð' var hrein heimska frá
sjónarmið'i flokks hans að
vera að minna á þetta, eins
og nú er komið. -
urræöið
að niðurgreiðslurnar yrðu
auknar. Fyrsta verk Sjálf-
stæðisflokksins, þegar hann
kemst nú í stjórnarað'stöðu
að nýju, er að’ stórauka nið-
urgreiðslurnar.
Flokkurinn er þó ekki
hrifnari en svo af þessu
helzta úrræði sínu, að hann
ver nær allri forsíðu Mbl. í
gær til þess að' fordæma þaó'!
\ERLENT YFIRLIT:
!
Fall einræðisherrans Batista
Hann byggði völá sín m. a. á {jví aÖ múta verkalýísforingjum
BREZKA ríkisstjórnin á nú
ví'ða í útistöðum vegna óhyggi-
iegrar og rangsleitinnar stefnu
sinnar í utanríkismálunúm. Sein-
asta deilan, sem hún hefir lent
í, er við hina nýju byltingar-
stjórn á Kúbu. Brezka st'jórnin
! hefir nefnilega orðið uppvís a'ð
því, að reyna að styðja einræðis-
stjórn Batisla, eins lengi og hægt
var, og senda henni vopn löngu
eftir að t.d. Bandaríkin voru
hætt að gera það. Þetta er lítið
dæmi þess, 'hvað núv. valdhafar
Breta keppast yfirleitt við að
styðja afturtialdið í heiminum og
skipa sér oft þar í sveit, sem
verr gegnir. Fyrir vikið hsfir
hin nýja byllingarstjórn á Kúbu
það til athugunar að leggja við-
skiptabann á Breta.
MEÐAL frjálslyndra manna
í heiminum, er þvi ‘undantekn-
ingarlaust fagnað, að hinni
spilltu einræðisstjórn Fulgenci'o
Batista hefir verið steypt úr
stóli. Batista er sá einræðisherra,
sem hefir verið einna verst ræmd
ur fyrir spillta stjórnarhætti á
seinustu árum.
Fulgencio Batista er 57 ára að
aldri, sonur hárskera og fæddur
í fátækt. Itann stundaði ýmsa
vinnu í uppvextinum og gekk
ungur í herinn. Hann komst i
' það starf að verða ritari þáv.
j einræðisherra á Kúbu, Machado,
; en launaði honum ekki betur en
• svo, að hann átti einn meginþátt
í að steypa honum úr stóli, ásamt
nokkrum herforingjum. Þetta
gerðist í marz 1933. Síðan varð
Batista hinn raunverulegi ein-
ræðisherra Kúbu næstu 11 árin,
þótt hann yrði ekki forseti f>Tr
en 1939. Hann gat ekki boðið
sig fram aftur 1944 vegna á-
kvæða stjórnarskrárinnar og lét
jþá kjósa einn tryggasta flokks-
bróður sinn fyrir forseta. Ætlun
hans var að stjórna á bak við
tjöldin. Þetta tókst honum ekki
eins vel og hann ætlaði sér og
þróuðust stjórnarhættir á Kúbu
; mjög í lýðræðisátt næstu árin.
! Batista ákvað því að grípa í taum
j ana og gerði byltingu með að-
j stoð hersins árið 1952, rétt áður
j en forseták.jör átti að fara fram.
I Siðan hefir hann stjórnað á
| Kúbu með hreinum ólögum og
ofbeldi.
Á FYRRA stjórnartimabili
sínu var Batista ekki svo illa
látinn í fyrstu. Hann gerði ýmis-
legt til umbóta og vann m.a. að
því að bæta nokkuð kjör verka-
manna á sykurökrunum, en hann
hafði eitt sinn verið í hópi þeirra
í og var þá kommúnisti. Brátt tók
hann þó að hugsa meira um
persónuleg völd og auð. Hann
kom hlutunum þannig fyrir, að
hann varð hrátt mesti auð-
maður landsins og helztu aðstoð-
armenn hans rökuðu líka saman
fé á tá og fingri. Þetta át'ti sinn
þátt í því, að hann var orðinn
svo óvinsæll 1944, að hann taldi
heppilegast að starfa að tjalda-
baki.
! Svo spilltir sem stjórnarhættLr
Batista voru á fyrra stjórnar-
tímabili hans, voru þeir þó hálfu
verri á því síðara. Hann gerði
sig þá sekan um hvers konar fjár-
drátt og græddi m.a. mikið á
því að efla starfsemi spilavíta.
Sluðning tryggði hann sér eink-
um með mútum. Meðal annars
mútaði hann forustumönnum
: verkalýðssamtakamia, en þeim
lét hann greiða um 500 millj. kr.
, styrk á ári. ‘Þá veitti hánn og
kauphækkanir öðru 'hvioru. Að
þessu leyti svipaði honum tais-
vert íil Perons. Meðal auðmanna
átti hann og traust fylgi, eink-
um þeirra, sem höfðu nánust
tengsli við amerísku hringana.
Bandaríkjastjórn hélt og óbeint
yfir lionutn hjálparhendi fram á
seinasta ár, en í marzmánuði síð-
FIDEL CASTRO
• — hann fylgdi sið Haralds hár-
fagra og lét sér vaxa skegg meðan
hann var að brjótast til valda
á Kúbu.
astl. sá hún hvað verða vildi og
lét þá stöðva allar vopnasend-
ingar lil Kúbu. Eftir það fékk
Batista vopn hjá Bretum. Það
dugði honum þó ekki.
ÖFLUGASTA andstaðan gegn
Batista var alltaf meðal mennta-
manna og millistétta. Ýmsir
frjálslyndari auðmenn börðust
líka alltaf gegn honum og hefði
uppreisnarhreyfing Castros aldrei
komist vel á legg, ef hún hefði
ekki notið ríflegra framlaga
þeir:a. Bæði á fyrra og síðara
stjórnartímabili Batista, voru
gerðar margar byltingartilraunir
gegn honum, en þær mistókust
og refsaði hann andstæðingum
sínum ómildilega. Það verður
ekki af honum haft, að hann
sýndi oft bæði snarræði og hug-
rekki og fór um skeið það orð
af honum, að hann væri kjark-
mesti einræðisherrann í latnesku
Ameríku.
í átökum við- Castro virðist eins
og stríðsgæfan hafi snúið baki
við Batista frá upphafi. Lengi
vel virðist Batista líka hafa van-
metið Castro. Ilann hófst' ekki
handa gegn honum fyrr en um
seinan. Lengi vel voru það líka
fleiri en Batista, sem litu meira
á Castro sem ævintýramann, er
væri að leika Hróa Hött, en sem
framsýnan og markvissan bylt-
ingarleiðtoga, eins og nú er
komið á daginn.
FIDEL CASTRO er í mótsetn-
ingu við Batista, kominn af ríku
foreldri. Faðir hans var ríkur syk-
urakraeigandi. Castro, sem er 32
ára að aldri, gekk ungur á jesúíta-
skóla, en nam síðan lögfræði.
Hann gerðist fljótt strangkatólsk-
nr í trúmálnm, en frjálslyndur í
stjórnmálum og einkum andvígur
öllu einræði. Ilann var frambjóð-
andi í þingkosningum 1952, en
þeim var aflýst rétt fyrir kjördag-
inn vegna byltingar Batista. Castro
gerðist þá strax svarinn fjandmað
ur Batista. Hann tók nokkru síð-
ar þátt í misheppnaðri hyltingar-
tilraun stúdenta, er hafði verulegt
mannfall í för með sér. Castro
lenti þá í fangelsi, en var sleppt
fljótlega og gerðist þá landflótta
um skeið. Hinn 2. desember 1956
kom hann aftur lil Kúbu, ásamt
82 Iandsmönnum sínum öðrum,
sem höfðii ákveðið að gerast
kjarni í íhyltinganher á Kúbu. Þeir
lentu skipi sínu á þeim enda eyj-
arinnar, er fjær liggur höfuðborg
inni, en menn Batista höfðu fregn-
ir af ferðum þeirra og voru þeir
felldir allir nema tólf í lending-
unni. Castro var meðal þeirra, sem
komust undan, og tóku þeir sér
bólfestu í fjaliahéruðunum. Brátt
dreif til þeirra fleira uppreisnar-
manna. Batista taldi sér hins vegar
ekki stafa hættu af þessu og
Castro fékk því ráðrúm til að
koma upp þjálfuðum og skipu-
legum skæruliðasveitum. Eftir
byltinguna i Venezuela í fyrra,
batnaði hlutur hans verulega, því
að hann fékk vopn þaðan. Á síð-
astl. ári, hóíst' Batista fyrst handa
um að reyna sigra skæruliða
Castro, en þeir reyndust her hans
ofurefli og vinsældir Castro jukust
stöðugt meðal þjóðarinnar. í síð-
astl. mánuði hóí hann sókn gegn
Batista, er endaði með fullum ó-
sigri þess siðarnefn-da.
MJÖG er nú um það rætt, hvern-
ig Castro muni notfæra sér sigur
sinn. Sumir hafa talið hann sósíal-
ista, en hann ber á móti því og
kveðst ekki Iiafa neinn áhúga
fyrir meiriháttar þjóðnýtingu.
Hann segir. að aðaláhugamál sitt
sé að koma á starthæfu lýðræði og
koma síðan fram ýmsum félags-
legum umbótum. Hann hefur nú
sett upp bráðabirgðastjórn undir
forsæti vinsæls dómara, Urrutia.
Sjálfur situr Castro ekki í stjórn.
Þessi stjórn mun fara með völd,
unz kosningar fara fram, en þær
hafa verið ákveðnar á miðju
næsta ári.
Það mun mjög styrkja Castro,
ef hann beitir sér fyrir frjálsleg
um og bættum stjórnarháttum, að
hann er nú ‘vimælalaust þjóðhetja
Kúbubúa eftír hmn ævintýralega
sigur sinn. Hann er maður iftikill
vexti og góður ræðumaður og
vinur sér traust með framkomu
sinni. Castro hefur því flest skil-
yrði til að verða vinsæll þjóðar-
leiðtogi.
BANDARÍKJASTJÓRiN hefur
enn ekki formlega viðurkennt
stjórn Urrutia, en vafalítið gerir
hún það. Bandaríkjamenn eiga mik
illa hagsmuna að gæta á Kúbu,
en talið er að fjárfesting þeirra
nemi þar um einn milljarð doll-
ara. Þeir haía alltaf látið sig
mál Kúbu miklu varða síðan 1898,
er þeir ráku Spánverja þaðan, en
Kúba var þá búin að vera spönsk
nýlenda síðan 1492. Spönsk áhrif
eru sterk á Kúbu og spanska er
þar aðalmálið. Af um 6 millj.
íbúa Kúbu er um 75% spánskr-
ar ættar, hinir eru múlattar og
svertingjar. Að nafni tll hefir
Kúba verið sjálfstæð síðan 1902,
en Bandarikin höfðu rétt til víð-
tækra afskipta þar fram til 1934.
Efnahagslega er Kúba mjög háð
Bandaríkjunum, því að Kúba er
helzta sykurræktarland heims-
ins og selur sykurinn aðallega í
Bandaríkjunum.
Vegna kalda stríðsins, sem
nú ríkir í heiminum, geta Banda-
ríkin hins vegai' ekki látið eins
kné fylgja kviði í skiptum við
Kúbubúa og áður. Það mun Castro
vafalaust nota sér. ELns og er
hefir hann lika þjóðina einhuga
að baki sér. Til þess munu Banda
ríkin vafalaust taka fúllf tillit og
þvi sennilega heldur greiða fyrir
því, að Castro verði fært að koma
á frjálsara o.g betra stjórnarfari
á Kúbu en verið hefir til þessa,
en vonandi stendur 'hann við
heit sín um að halda inn á þá
braut.
Þ.Þ.
Gísli KristjáMSSon
heiðraður
Ilinn 12. dasember s. I. sæmdi
Friðrik 9. Danakonungur Uísla
Iíristjánsson ritstjóra, Búnaðarfé-
lagi íslands, riddarakrossi Danne
brogorðunnar.
(Frá danska sendiráðinu).