Tíminn - 08.01.1959, Page 7

Tíminn - 08.01.1959, Page 7
T í M I N N, fimnitudag'inn 8. janúar 1959. 7 (Norræna þingmálatímaritiff Nordisk Kontakt birtir að jafn- aöi grein, sem nefnist „Port- ratjtet“. Þar er kynntur ein- hver norrænn stójrnmálamað- ur, einkum þeir, sem tekið hafa virkan þátt í norrænu sam starfi á vegum Norðurtanda- ráðs. í febrúarhefti síöasta ár- gangs þessa tímarits ritaði Hauk ur heitinn Snorrason, ritstjóri Tímans, ágæta grein um Bern- haið Stefáhsson. Þar sem grein- in gefur mjög glögga mynd af iífi og stjórmnálastarfi Bern- harðs og er rituð af manni, sem var honum nákunnugur langa hríð, þykir Tímanum rétt að birfa þessa grein í þýðingu. Það ber þó að hafa í huga, að greinin e- rituð við hæfi er- lendra lesenda, og vafalaust hefði höfundur Iiagað orðum að nokkru á annan veg, ef hann iniætti nú taka sér penna í hönd til þess að minna landa sína á starf Bernharðs Stefáns- sonar á þessum tímamótum — það liefði hann án efa gert.) „Bernharð Stefáhsson fæddist að Þverá í Öxnadal 8. janúar. 1889. Eyjafjörður hefir verið heimbyggð hans alla ævi. Bernharð Stefánsson tilheyrir þeirri kynslóð íslendinga, sem lifað hefir þrjú skýrt mörkuð þró- unarskeið í efnahags- og menn- mgarsögu þjúðarinnar. A seinni hluta nítjándu aldar og fram á tuttugustu öld bjó þjóðin enn við miðaldakjör. Nýr íími rennur með 'iingmennafélagshreyfingunni, sam vinnuhreyfingunni og vaknandi sjálfstæðiskennd og þ.jóðernisvit- únd. Þetfca framfaraskeið bar þjóð- ina drjúgan spöl á fyrstu áratugum, þessarar aldar. í lok síðari heims .styrjaldarinnar stækkuðu fram- faraskrefin enn og ísland varð á sköminum tíma fullkomið nútíma xíki, bæði i efnabags og menn- ingarmálum. Þannig hefir hinn ytri svipur þjóðlífsins gerbreytzt i tíð einn- ai kynslóðar. Sterk menningar- ‘bönd tengja þessa kynslóð þó við íortíð og sögu þjóðarinnar. Móðir Bernharðs Stefánssonar, bónda- kona á Þverá, óx upp í samvist- ;um við fólk, sem hafði þekkt skáldið Jónas Hallgrímsson og æskuheimili hans í sömu sveit. I æskuranni Bernharðs Stefánsson- ar lifði minningin um þetta ást- sæla skáld i vitund fólksins. Sú þjóðernislega endurvakning, sem Jónas Hallgrímsson, og samstarfs- menn hans við tímaritið Fjölni, hófu með þjóðinni, var enn á há- tindi og hreif hinn gáfaða og framfarasinnaða unga pil,t, sem var að vaxa upp í æskusveit ■skáldsins, Öxnadal. í þá daga var ekkert eðlilegra ungum manni en að ganga í ung- mennafélögin og helgá krafta sína baráttunni íyrir þjóðfrelsi og sjálfstæði. Sú varð og æsku- saga Bernharðs Stefánssonar. Hann kynntist ungmennafélögun- vim snemma, fyrst á æskuheimili ■sínu, og síðar enn betur í skóla á Akureyri og í Hafnarfirði. Að lokinni gagnfiræðamenntun utan heimahéraðs hélt hann heim og gerðist bóndi á Þverá eftir föður sinn. Bernharð varð fljótlega at- 'kvæðamaður í heimahéraði. Hann var meðal stofnenda Ungmenna- íélags íslands á Þingvölium 1907, og eftir stofnun Framsóknar- ílokksins 1916 .varð hann brátt foringi flokksins í Eyjafjarðar- ■sýslu. Flokkurinn óx úr þeirri jörð, sem ungmennafélögin og kaupfélögin örðu. Stefnuskráin var alhliða efnahags- og menn- ingarframfarir með þjóðinni, byggð á hugsjón samvinnustefn- •tmnar, og vernd þjóðlegs menn- ingararfs í stormum nýrra tíma í nútíma þjóðfélagi sjálfstæðs ríkis. Fyrir bessum málum hefir Bernharð barizt fram á þennan dag. Bernharð vakti þégar á ungum aldri' athvgli heima í Eyjafirði sem harðskevttur og snjall ræðu- maSu-r. Eftir fyrsta kosningasig- nr Bernharðs árið 1923, er hann var kjörinn alþingismaður og bar hæfri hlut gegn þjóðkunnum i stjórnmálaandstæðingi, bar nai'n hans þegar hátt í íslenzkum stjórn málum. Sjötugur í dag: BERNHARÐ STEFÁNSSON 1. fmigmaður Eyfirðinga Alla stund síðan hefir Bern- harð átt sæti á Alþingi sem full- trúi Eyfirðinga, ætíð endurkos- inn, og hann er nú meðal elztu þingmanna. Á Alþingi lét Bernharð fljótt að sér kveða í framfarabaráttunni. Hann átti oftast sæti í nefndum þeim, sem fjölluðu úm landbún- aðarmál, og var meðal þeirra, sem beittu sér mest fyrir við- reisn þessa atvinnuvegar ef-tir kos'ningasigur Eramsóknarflokks- ins 1927. Það var eðlilégt i'ram- hald af baráttu hans fvrir við- gangi landbúnaðarins og bættuiii kjörum bænda, að hann var skip- aður bankastjóri útibús Búnaðar- bankaris á Akureyri árið 1930. Því starfi hefir hann gegnt síðan jafnhliða þingmennsku. Sjö áruih síðar kjöri Alþingi hann formann nefndar, er skipuð var til að semja tillogur um endurbætur á blankalögunum. Á hinum langa þingmannsferli hefir Bernharð átt sæti í fjöl- mörgum mikilsverðum nef-ndum og jafnan látið að sér kveða í fylkingarbrjósti flokks síns um lausn vandamála þjóðarinnar. Hann er hvort tveggja ágætlega ritfær og rökfastur og skemmti- legur ræðumaður. Ræður sínar og greinar byggir hann skipulega á ljósum og traustum rökum en léttir þær gjarnan með góðlát- Iegri kímni eða markvissu háði, sem hefir frægt hann að mun. Hann er mjög heiðarlegur kapp- ræðumaður en fastur fyrir og læt- ur ógjarnan hlut sinn. Hann er því virtur, jafnt af samflokks- mönnum sínum sem öðrum, og vínsældir hans ná langt út fyrir takmörk flokksins. Bernharð Stefánsson hefir verið forseti efri deildar Alþingis mprg undanfarin ár og gegnt for- setastörfum af virðu'leik og s'tjórnfestu, sem virt er. Áhugamál Bernherðs utan stjórnmálasviðsins eru harla mörg. Lestur íslendingasögu og íslenzkra bókmennta hefir löng- um verið tómstundaiðja hans. Hann er margfróður í fornum sög um og notar oft líkingar þaðan i ræðum sínum. Samlíking úr Sturlungasögu verður oft áhrifa- rík til að varpa Ijósi á viðhorf mótþerjans' til nútimaíriála. Á þessu sviði er Bernharð gildur fulltrúi kynslóðar sinnar og þeirrar þjóðfélagsstéttaí\ sem hann er af runninn. Eldur kvæða og sagna hefir jafnan lýst og vermt á íslenzkum bændaheimil- um, og börnin þar hafa ætíð glatt sig_ við þann bjarta hyr. í einkalífi hefir Bernharð verið hamingjusamur. Ungur kvæntist hann dóttur gilds bónda og for- ustumanns í sveit sinni, Hrefnu Guðmundsdóttur frá Þúfnavöllum, og hún hefir verið lífsförunautur hans síðan. Þau eiga fagurt heim- ili á Akureyri og tvö uppkomin börn. Kynslóðin, sem óx upp á síð- ustu áratugum nítjándú aldar og byrjun hinn-ar tuttugustu, hefiý nú senn iokið dagsverki sínu. Nýir menn koma til sögu og ganga í baráttuna. Bernharð Stef- ánsson er þeim góð fyrirmynd og lfciðsögumaður. Haukur Snorrason." Af eðlilegum ástæðum, leggur margur 1 eið sína, sumar hvert, og jafnvel mestan hluta ársins, um veginn milli höfuðstaðanna tveggja. Norður- og Suðurlands. Þessi leið er vafalaust með fjöl- förnustu leiðum landsins. Hún liggur um mörg hin fegurstu héruð. En hvort sem Öxnadalurinn verður ferðamanninum fyrsti eða síðasti áfanginn á ferðalaginu, verður hann hverjum einum drjúg ur í minningunni. Þar er Hraun, er Jónas fæddist, Bægisá, erþjóð skáldið Jón Þorláksson gerði fræga. Þar eru hólarnir, „sem hálfan dalinn fylla“. Hraundrang- ar, furðuverk islenzkrar náttúru, roðaðir gulli morgunsólar, þá dal- urinn heilsar nýjum degi, þar sem ástarstjarnan skín svo oft ýfir á kyrrlátum kvöldum, án þess næt- urský 'S'kýli. Þar er Þverá, fæð- ingarstaður afmælisbarnsins Bern- harðs Stefánssonar alþingismanns og bankastjóra, sem við minnumst í dag, sjötugs að aldri. Að Þverá ólzt Bernharð upp. Gekk ungur að árum í Gagnfræða- skóla Akureyrar og lauk þaðan prófi. Lauk síðar kennaraprófi frá Flensborgarskóla. Gerðist bóndi að Þverá, 'kennari um nokkur ár í sveit sinni og forystumaður sveit- arinnar í félagsmálum. Kosinn al- þingismaður Eyfirðinga 1923 og hefur verið þingmaður kjördæmis- ins æ síðan. Er sú saga í lífi Bern- harðs löng og merkileg. Mun eng- inn þingmaður kjördæmisins hafa átt svo langa setu á alþingi. Hefir Bernharð ávallt notið fyllsta trausts sem þingmaður, og átt vaxandi vinsældum að fagna í kjördæminu. Ætlun mín, sem þessar línur rita, er ekki að ræða frekar stjórn- málaferil Barnharðs. Til þess eru aðrir færari en ég, og munu vafa- laust gera, þá þeir minnast hans sjötugs. Mín afmæliskveðja er fyrst og fremst þakkarorð til hans, sem manns og vinar, sem ég hefi kynnzt um árafugi og reynt að mannkostum. Um áratugi átti Bsrnharð, sem þingmaður kjördæmisins, leið í Olafsfjörð, stundum oft á ári. Var hann þá að venju gestur á heimili mínu. För Bernharðs var og oft í hópi frambjóðenda, og leiddu þá andslæðingarnir samkvænrt venju, hesta sína saman. Urðu þá æði oft harðar orðasennur, og stóryrði lítt spöruð, sem virðist vera einkenni íslenzkrar stjórnmálabaráttu, ,fyrr og síðar. Ég dáðist' oft að málflutningi Bernharðs, rökfestu í hugsun, fögru máli, prúðmennsku og drengskap í öllum málflutningi. Aldrei liefi ég heyrt nokkurn andstæðing Bernharðs í stjórn- málum bera brigður á heiðarleik hans og drengskap i slíkum rök- ræðum. Og þannig hefur Bernharð líka ávallt revnzt vinum sínum, sem hinn heiðarlegi, grandvari drengskaparmaður, gáfaður og skemmtilegur í viðræðum, hógvær alvörumaður, en þó glaðastur allra í hópi vina á góðri stund. Fy.'ir þessa kynningu, vil ég færa Bernharði Stefánssyni sér- stakar þakkir, frá mér og konu minni. Bernharð Stefánsson er sjö- 'tugur í dag, og hefur því náð svo- kölluðu aldurshámarki opinberra starfsmanna. Verður Bernharð því brátt að hætta störfum, sem banka stjóri Búnaðarbankans á Akur- eyri, sem hefir verið hans aðal- starf síðustu áratugirta, auk þing- starfsins. Þetta, að hætta störfum sjötug- ur að aldri, samkvæmt lagaboði, er hlutskipti okkar allra, sem op- inber störf höfum þurft að rækja, ef ei önnur örlög hafa gert starfs- aldurinn skemm.i. Við þessu er því ekkerf að segja, þótt hins vegar mörgritn virðist æði erfitt að setjast í helgan stein starfsleys- is, ef starfskraftar eru enn fyrir heridi. Svo hamingjusaman tel ég þó Bernharð vera, að eiga nóg starfs- efni framundan, svo og hæfileika að vinna það, ef heilsa og líf-má honum endast. Ævisögu og starfs- sögu sína, sem þingmaður um ára- tugi, á hann og verður að rita, sem ágætlega ritfær maður og minnugur me~ð afbrigðum. Sú saga hlýtur að geta orðið merki- leg. Við sjáum hvað setur, og vonum hins bezta, að þessu leyt'i. Ek'ki má Ijúka svo þessum afmæliskveðjuorðum, að ei sé minnzt konu Bernharðs, frú Hrefnu Guðmundsdóttur, sem hef- ir revnzt manni sínum hin frábæra eiginkona. Hygg ég, að í lífi þeirra hjóna, hafi .fullkomlega rætzt það, sem prestur mælir til brúðhjón- anna á vígsludeginum, „að þau tvö skuli verða einn maður“. í starfi og önn daganna, baráttu og sigr- j um, hafa þau hjónin ávallt staðið hlið við hlið, sem einn maður. | Hlutur frú Hrefnu í velheppnuðu ævistarfi afmælisbarnsins, og hamingjuriku lífi þeirra hjóna, er þvi vissulega ekki líti'll. Þess vegna berasf hamingju og árnað- , aróskirnar til ykkar beggja í dag. | Kæri Bernharð. Það hefur þannig rælzt, að þú dvelur allfjarri heimili þínu og æskustöðvum, á þessum tímamót- um lífs þíns. Ég veit að hugur þinn leitar þó þangað heim í dag, Öxnadalurinn, æskuheimili þitt og æskustöðvar, munu birtast þér nú í sumardýrð, eins og æskustöðv- arnar birtast öllum, sem fjarri þeim dvelja. Sveitin þín, fólkið; sem þú ólzt upp á meðal, starfaðir rt>eð, hefir alltaf átt hug þinn og hjarta, þar sem trúin á mátt mold- arinnar, heiðarleikur í störfum, ræktun fornra dyggða íslenzks þjóðlífs hcfur alltaf átt sín óðul. Þannig hefur einnig þitt líf mót- azt, og þér tckizt að varðveita það í starfi og önn daganna. Þ.ess vegna hefur og líf þitt orðið far- sælt', störf þín borið, áyöxt, til blessunar landi og lýð, og riafn þitt orðið þekkt í sögu þjóðariniiar, óg mun varðveitast ásanit ‘riöfnum þeirra, sem gerðu dalinn þina frægan, á sínum tíma. : ; Svo óska ég þér og heimili þínu allrar blessunar, þér , sjálfum heilsu og þreks'og langra. lífdaga. Ingólfur Þorvaldsson. Bernliarð Stefánsson, 1. 'þingm. Eyfirðinga, er 70 ára í dag, < Hann hefur átt sæti á, Alþingj sem fulltrúi Eyfirðinga í. 3.5 ’ár. ■ Bauð sig fyrst fram við kosning- arnar , sem fram fóru háustið 1923. Náði þá strax kosningu, og hefur ætíð verið endurkjörítifi Síð- an. Má glöggt af því marka- það mikla traust, sem hann hefur nol- ið í kjördæminu. Er nú aðeins- einn maður á Alþingi, sem hefur lengur átt þar sæti. Það liggur í augum uþpi ac þingmaöur, sem starfað héfur á Alþingi síðustu 35 árin, hefur fjallað þar um mörg mál ogmarg- breytileg að efni til. Bernharð Stefánsosn hefur unnið að athug- un mála í mörgum þingpefndum. á þessu límabili. Lengst hefur hann : átt sæti í þeim nefndum þingsins, j sem fjalla um fjárhagSriiál ög menntamál. En hann hefur einnig á nokkrum þingum starfað í öðr- um nefndum, svo sem fjárveit- inganefnd, landbúnaðarnefnd og I sjávarútvegsneínd. | —- Á fyrsta þinginu, sem hann sat', árið 1924, var hann í mennta- málanefnd. Þá var hann .-fyrsti flutningsmaður tillögu til þings- ályktunar um framhaldsriám í gagnfræðaskólanum á Akureýri. Var sú tillaga samþykkt með'eiris atkvæðis mun í neðri deild þittgs- ins, þar sem hún var fraitt borin. En mál þetta hafði veriðÆætt á Alþingi árið áður, 1923. Þá flptti Þorsteinn M. Jónsson, þáverand, þingm. N.-Múlasýslu, frum.varp til laga um menntaskóla Norður-, og Austurlands á Akureyri. Því.fruni- varpi var vísað frá með dagskrár- tillögu, með aðeins t'yeggja at- kvæða mun, eftir allmiklar og merkilegar orðasennur. Nokkrum árum síðar varð sá árangur ai sókn Norðlendinga og fleiri manna í þessu þýðingarmikla i máli, að menntaskólinn á Ákur- eyri hóf göngu sína. _ Síðan 1931 hefur Bernharð uhd- antekningarlítið átt sæti í f.iár- hagsncfnd þei.rrar þirigdeildar, þar sem hann hefur átt sæti, og lengi haft á hendi formennsku i nefndinni. Hefur þar komið að góðum notum glöggskyggni hans í þeim efnum. En annars á hann auðvelt með að taka þátt í með- ferð þingmála yfirleitt, því að hann er fjölgáfaður og hefur góða yfirsýn um þjóðmálin. Hann ei ágætlega sögufróður og; vel minn- ugur, og vandfundinn .leun sá maður, sem þekkir betur stjórn- málasögu þjóðarinnar síðan Ál- þingi var endurreist. Ræðuiriaðui er hann ágætur og sérstaklega rökvís í umræðum, svo að máli hans cr jafnan ærinn gaumui gefinn. Árið 1927 var Bernharð Stefáns- son skipaður í milliþingariefnd í landbúnaðarmálum og 10 arum | siðar formaður milliþinganefndai um bankamál. Hann var forseti jefri deildar Aiþingis á árunuro 1947—I953t og hefur einnig verið forseti deildarinnar síðan 1956. — Hann hefur verið einn af fulltrú- um íslands í Norðurlandaráði sið- an það var stofnsett. Seint á árinu 1930 setti Búnað- (Framh á 8. síuu.j

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.