Tíminn - 15.01.1959, Blaðsíða 4

L
T f MIN N, fmuntudaginn 15. janúar 195ft
Þorsteinn Jónsson, Úlfsstöðum:
Þrjár greinar um ísienzka heimspeki
Írííandi uppgötvun
Fyrir nokkru var í sérstökum
íbætti útvarpsins rætt um það,
iivort verið hafi happ eða óhapp,
að kjarnorkan skyldi verða upp-
rgötvuð, og voru fleiri, sem töldu
oað hafa verið liapp. Nú verður
''pví að vísu ekki neitað, að leiðin
:nram er, að menn öðlist æ meir
Jcekkingu og getu. En þegar gætt
>er að því ástandi, sem lengi hefir
iríkt á þessari jörð, en ríkt hefir
'GÓ aldrei eins og nú, þá mætti
sýnast að meira hefði riðið á upp-
götvun einhvers annars en kjarn-
jrkunnar. Það er að vísu rétt, að
. tmar orkulindir jarðarinnar eru
; .ð ganga til þurrðar, eða munu
; era það, áður en langt líður. En
3ins og sakir standa er það þó
annað, esm meira ógnar mannkyn-
:lnu en þurrð þessara orkulinda.
/?að, sem nú ógnar fremur en
uokkuð annað, er einmitt þessi
i.Mikla uppgötvun kjarnorkunnar
:ða það, að mannkynið beiti henni
;ér til tjóns. Mesta hætta nútím-
n.us er kjarnorkustyrjöld og sú
útrun, sem þegar er hafin með
'sinum síendurteknu kjarnorku-
. prengingum. Hætta nútímans er
:neð öðrum orðum hin mikla tor-
tryggni og hið geigvænlega hatur
á milli hinna vigbúnu hervelda,
>g væri því hin mest áríðandi upp
l'ötvun, að einhver lækning fynd-
íist við því. Það, sem bráðvantar
; iú, er því elcki fyrst og fremst
i .ukin tæknigeta, heldur hitt, að
imenn læri að þekkja sjálfa sig
ibetur en þeir hafa gert til þessa.
ióað, sem nú vantar, er að menn
iðlist Ijósari skilning á lífinu og
l ilgangi þess en þeir enn hafa gert
.,>g má þó reyndar segja, að vönt-
í inin sé e’kki önnur en sú, að þeir
iikuli ekki hafa uppgötvað þá byrj
iin, sem þegar hefir verið gerð í
: :á átt. Það, sem nú vantar og hef-

Þorsteinn Jónsson bóndi og skáld
að ÚlfsstöSum í Hálsasveit í Borgar-
firði, höfundor þessara þriggja
greina, er fyrir löngu þjóðkonnur
maður fyrir rifstörf, bæði í bundnu
og óbundnu máli. Rirgeröir hans um
ísienzka heimspeki eru tengdar skoð-
unum dr. Heiga Péturs, enda er Þor-
steinn einn heizti frumkvöðull Ný-
alssfefnunnar, sem byggir á heim-
speki dr. Helga.
ir vantað um skeið, er að menn
uppgötvi það, sem þeim að von-
um mun þykja ótrúlegast alls, að
nú þegar hefir verið gerð sú upp-
götvun og það meira að segja af
íslendingi, sem færir &tórum meiri
skilning á eðli lífsins en áður hafði
verið fenginn og sem þannig mætti
forða frá hinum vitfirringslegu
athöfnum; manna. Og liver er hún
þá þessi áríðandi uppgötvun, scm
þegar hefir verið gerð, en menn
hafa aðeins’ ekki þegið? Að segja
það satt, sem flestir telja mark-
leysu, er ekki árennilegt. En þó
skal það nú gert. Uppgötvun sú,
^eiibrigíismál Esra Pétursson, læknir
Rannsóknir á ellihrörnun
Menn eru yfirleitt tortryggnir á
rcannsóknir varðandi hrörnun og
i?lli, og sjúkdóma, sem þeim
.r’ylgja. Staíar það af óhóflegri
'bjartsýni og auglýsingaáróðri
:ryrstu rannsóknar mannanna í
þessum efnum. Þeir héldu því oft
iram, að þeir hefðu fundið óbrigð-
ndt meðal eða aðferð til þess að
yngja menn upp og framtengja líf
þeirra. Þetta reyndust vera stað-
Ilausir stafir, og urðu þá vonbrigð-
:ln eðlilega mikil og tortryggni fór
fyaxandi. Alltaf er samt nóg af
áuðtrúa sálum, sem taka hverju
mýju „meðali“ eða „uppgötvun" í
jbeim efnum opnum örmum og
igagnrýnislaust.
Geri menn sér nú grein fyrir
jbví. að meðalaldur manna lengist
'um rúmlega 3% ár á hverjum 10
árum -er samt sannarlega full
ástæða til nokkurrar bjartsýni í
[þessum efnum.
Núlínia vísindalegar rannsóknir
r.um þessi efni eru líka til muna
itraustari og áreiðanlegri en fyrstu
:?álmandi tilraunirnar, enda varið
'lil þeirra stórum meira fé, tíma
' ?g mannafla.
Þegar rannsaka þarf eitthvert
áyrirbrigði með það fyrir augum
i?.ð bæta það eða breyta því, þarf
'ýrs't að þekkja það til hlítar og
:cá haldgóða og nákvæmja lýsingu
á því. Sú lýsing verður að taka til
igreina allar undantekningar varð-
öndi það, bæði fádæmi og ein-
'dæmi, en fyrst og fremsl það, sem
©r algengast og venjulegast varð-
landi fyrirbærið.
Varast ber sérstaklega allar
6'amlar hugsanavillur um það. Ein
: dgengasta hugsanavilla um háan
öldur manna er sú vilía, að hon-
mn fylgi ávallt ákveðnir elli eða
ítirörnunarsjúkdómar. Þetta er
ekki rétt. Að vís'u verða sumir
tijúkdómar algengari eftir því sem
;menn eldast, og þeir eldast allir
,'e.m lifa! Ekki eru þó neinir sér-
legir ellisjúkdómar, sem einkenna
ellina, og er mun réttara að tala
um sjúkdóma í elli. Fljótt á litið
virðist verra iílill munur á þesssu
tvennu, en afstöðumunur manna
gagnvart því verður mjög mikill,
mun bjartsýnni, réttari og jákvæð-
ari, þegar haft er það, sem sann-
ara reynist.
Vefrænna breytinga verður
fljótt vart, þegar á unga aldri, með
mismunandi aðlögunarhæfni og
nokkrum hrörnunareinkennum, þó
engan veginn sé um sjúkdóma að
ræða.
Aðlögunarhæfni augnanna
minnkar furðalega snemma Hér
er um starfræna breytíngu að
ræða og eru þær oft undanfari
vefrænna breytinga um langt ára-
bil.
Augnsteinninn missir nokkuð af
sveigjanleika sínum, þegar á 12—
14 ára aidri. Kemur það í ijós á
þann hátt, að punktur sá, sem
unglingarnir geta sóð alveg skýrt
næst sér, fjarlægist strax hjá
sumum þeirra á þeim aldri.
Nákvæmar alhuganir, sem fram
kvæmdar voru af vísindamiönnum
við háskólann í Basel í Sviss
leiddu þetta í ijós.
Slyrkur við líkamlega áreynslu
minnkar fljótt eins og kunnugt er.
Flest íþróttainet eru sett af mönn-
um innan við þrítugt. Bióðrásin,
öndunin, vöðva- og taugakerfið
verða öll örlítið þróttminni eftir
þritugt.
Tilraunir varðandi slík starfræn
hiörnunareinkenni miða að því að
mæla nákvæmlega hæfni vissra líf
færa á miklum fjölda einstaklinga
á ákveðnu aldursskeiði.
Fyrst þegar siíkar öruggar mæl-
ingar eru íyrir hendi, verður unnt
að sannprófa hvort viss lyf, ákveð-
in skilyrði eða sérstakt mataræði
getur stöðvað eða snúið hrörnun-
arframvindunni við.
Framhald.
sem mestu máli skiptir og sem
menn þyrftu því framar öllu að
uppgötva, er uppgötvun dr. Helga
Pjeturss á lífsambandinu á milli
stjarnanna. Það, sem nú ríður á
framar öllu öðru, er að menn viti
af uppsprettu lífsins og læri að
fullkomna samiband sitt við þá
íbúa annarra hnatta, sem miklu
lengra eru komnir að göfgi og
sönnu viti, því að það er eina leið-
in til þess, að menn losni úr þeim
álögum haturs og vanskilnings,
sem þeir eru svo haldnir af. Og
nú vii ég biðja þá, sem þetta lesa,
að kynna sér það, s'em hér var
vikið að. Kynnið ykkur rit dr.
Helga Pjeturss og reynið að gera
ykkur ljóst, hvort raunveruleikinn
muni ekki vera svo sem þar er
haldið fram.
Lífi'ð í alheimi
f grein minni „Áríðandi upp-
götvun“ hélt ég því fram, að hið
nauðsynlegasta alls væri, að menn
uppgötvuðu þá uppgötvun, að líf-
samband eigi sér stað á milli
stjarnanna. Veit ég vel, að óvæn-
legt er til árangurs að vera að
halda þessu fram, því að ekkert
hafa íslenzkir menntamenn forð-
azt eins og það að minnast á þessa
kenningu. En þó er ekki alveg
lokað fyrir, að minnzt sé á eitt-
hvað skylt henni, og hefi ég ný-
lega séð auglýsta bók, sem ber
sama eða svipað heiti og þessi
grein. Nú geri ég að vísn ekki ráð
fyrir, að mikið sé á bók þessari að
græða, því að eftir því, sem ráða
má af auglýsingunni, þá er þarna
ekki um neina þekkingarnýjung
að ræða eða ákveðna kenningu.
En í ritum dr. Helga Péturs um
þetta efni er á allt annan veg. Þar
er þaö, sem mönnum hefir gengið
svo undarlega illa að skilja, að
byggt er á óhrekjanlegum undir-
stöðum, auk þess hve sannleiks-
einkennin blasa þar við að öðru
leyti. Og hafi nú einhver lesið
hina fvrri grein mína, en ekki
kynnt sér þau rit, sem ég benti
þar á, þá skal hér örlítið reynt
að greiöa fyrir skilningi hans á
þessu.
Eins og kunnugt er, en menn
vissu þó varla fyrir svo sem 100
árum, þá hefir lífið á jörðinni
þróazt fram um milljónir alda.
Eins og vitað er nú, þá var hér
í fyrndinni aðeins um einfrum-
unga að ræða og jafnvel enn ófull
komnari lífmyndir en það. Og þar
áður var hér ekkert líf. En hvern-
ig lífið hófst, vita menn ekki, eða
hafa ekki vitað. — Um lifendurna
er allmikið vitað eða það, sem
fram fer í líkömum þeirra. Það er
t d. vitað, hvernig nýr einstakl-
ingur verður til og hvernig hann
vex fram af hinum tveimur sam-
einuðum upphafsfrumum. En það
er ekki vitað, eða liefir ekki verið,
hvað það er, sem veldur vexti
hans og þróun frá þessu upphafi.
En með uppgötvun lífsambandsins
liggur þetta allt ijóst fyrir. — Við
það að gera sér ljóst, að hugsana-
flutningur á s'ér stað manna á
milli, varð það fyrst skilið, að
draumur sofandi manns er tilorð-
inn fyrir samband lians við ein-
hvern vakanda. Að uppgötva eðli
drauma var að gera sér ljóst, að
draumur eins er ævinlega að und-
irrót vökulíf annars. Og þar fór
það að blasa við, í hverju svefn-
inn er falinn, eða hvers vegna það
færír endurnæringu og líf að
liggja og sofa. Eins og draumur-
inn er manni kominn frá vitund
einhvers manns, sem með athug-
unum má gera sér ljóst, að stund
um hlýtur að vera íbúi annars
hnattar, þannig liggur í augum
uppi, að svefninn er ástand til að
taka á inóti aðsendu lífmagni. Og
þegar þetta er oröið Ijóst, þá fer
það einnig að blasa við, hvað það
var, sem forðum hóf hið líflausa
efni jarðarinnar til lífs og knúði
fram þróunina. Það. sem þar kom
til greina, var lífið í alheimi, geisl-
anin hingað frá þessum frumstöðv-
um lifsins á öðrum hnöttum, sem
menn lengi hafa haft nokkurt hug-
Pr,amh a 8. síðu.
AustflrSingur sendir Baðstofunni
eftii'farandi grein, sem hann
nefnir „Nýmæli".
Fyrir nokkru las ég í Tímanum frá-
sögn af presti, organleikara og
kirkjakór, sem heimsótt höfðu W
aðra kirkju og haldið þar guðs-
þjónustu. Minntist ég þess þá.
að þegar Jón Vigfússon bygg-
ingameistari var organleikari
við Seyðisfjarðarkirkju, gekkstj
hann fyrir því, að fariö var í
ferðalag á sumrin með kór Idrkj-
unnar og presti. Var þá öft mess-
að t. d. einu sinni í Möðrudal á
Fjöllum, á Norðfirði, og viðar.
Einnig kom sóknarpresturinn n
Norðfirði, séra Ingi Jónsson,
ásamt kirkjukór og Sigdór Brekk-
an, organleikara, til Seyðisfjarð-
ar og messaði í kirkjunni. Mun
þetta hafa verið fyrir atbeina
þeirra Jóns og Sigdórs að þetta
var gjört. Höfðu þeir og góðau
st.vrk hjá séra Erlendi Sigmunds-
syni presti á Seyðisfirði og séra
Inga.
Ég minnist ekki að hafa séð
þessa getið fyrr en mætti þó
gjarnan minnast þess, því þá var
slíkt víst algjört „nýmæli."
hefir „Húsmóðir" gert þá fyrir-
spurn hvernig standi á því, að
þekktasta fiskverzlunin í Reyltja-
vík, Fiskhöllin, svari ekki síma-
lvringingum. Hún segist hafa
margreynt, að ná símasambandi
við verzlunina undanfarna daga,
til að spyrjast fyrir um hvað til
væri í matinn, en ávallt án árang
urs.Og til að athuga þetta nánar,
slógum við hér í baðstofunni S
þráðinn, en allt kom fyrir ekki,
Fiskhöllin svaraði ekki, og viS
getum því ekki svarað þessari
fyrirspurn „Húsmóðurinnar".
Hins vegar látum við fyrirspurn-
ina koma fram hér, ef forráða-
menn verzlunarinnair kynnu aS
3esa þessar línur, og þá ráðið
bót á þessum galla og um leið
bætt þjónustuna við kaupendui'.
Það skyldi maður ætla að væri
fyrsta boðorð livers fyrirtækis.
uæimt

Kaupmenn - Kaupfélög
Höfum fyrirliggjandi:
Sjóstakka, rafsoona
Sjóhatta
Sjópeys’ur
Hlífðarsvuntur, hvítar og gular
Kuldahúfur
Húfur ýmsar aðrar gerðir
Vinnuskyrtur
Vinnublússur
Herrabelti
Heildsölubirgðir:
Davíð S. Jónssou & Co. hi.
W.WAV.VAV.VAVrtWWiWAV.VVW.W.VAWAI
í
Hjartanlega þökkum við börnum okkar, tengda- K
börnum, barnabörnum, systkinum og cðrum vin-
um og vandamönnum, sem glöddu okkur með gjöf-
um, heillaskeytum og heimsóknum á gullbrúð-
£ kaupsdegi okkar 5. þ. m.
<■ Guð blessi ykkur öll og gefi ykkur gleðiríkt nýjár. ijj
Ij Guðrún Júlíusdóttir,
íj Halidór Sigfússon, f
Dalvík, í
.V.V.V.V.VW.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.'.VAWAVW
Minníngarathöfn um
Magnús Valdimar Finnbogason
fyrrum bónda að Reynisdal í Mýrdal,
fer fram frá Fossvogskirkju, föstudaginn 16. þ. m. kl. 10,30 árd.
Athöfninni verður útvarpað. J&rðsett verður að Reyniskirkju
laugardaginn 17. þ. m. kl. 1,30. — Blóm og kransar vinsamlega
afþakkað.
Vandamenn.
Jarðarför mannsins míns,
Jóns Brandssonar,
fyrrv. prófasts aö Kollafjarðarnesi,
fer fram frá Fossvogskapellunni föstud. ló. þ. m. kl. 1,30 e. h.
Jaröarförinni verður útvarpaö.
Bióm og kransar afbeðnir
F. h. barna olckar, barnabarna og tengdabarna.
Guðný Magnúsdóttir.