Tíminn - 24.02.1959, Blaðsíða 7

ÍÍMIN'N, þriðjudaginn 24. fobriiar 1959.
7

UNDARLEGT ER ISLAND“Aviðavangi
I.
Ofanrituð orð Jóns biskups Ara-
sonar koma ósjálfrátt í hugann, er
jnaður virðir fyrir sér íslenzk
st.jórnmál í seinni lið.
Forráðamenn tveggja stjórnmála
flokka stofna að nauðsynjalausu
til innanlandsófriðar um viðkvæmt
mannréttindamál, þegar ástand allt
í fjármálum okkar og utanríkismál-
um hrópar á samheldni.
Enn er til erlend ásælni, eins og
á dögum Jóns Arasonar, sem grípa
mundi fagnandi langfingruðum
ioppum 'eftir stjórnartaumum at-
hafnalífs okkar, ef við glopruðum
'þeim úr eigin höndum.
Dæmanna þai-f ekki langt að
ieita. Það er því meir en lítið und-
arleg aðferð að hefja einmitt nú
ilivígar deilur um stjórnlagaatriði,
í stað þess að reyna að sameina
þjóðina í átaki til viðreisnar efna-
Ohags þennar. Henni væri fremur
þörf á friði innbyrðis, til þess að
standast betur þær aðgerðir, sem
nauðsynlegar eru til lækningar
sjúku efnahagslífi.
II.
Svo undarleg er þessi aðferð, að
sú spurning hvarflar að manni,
hvort faringjar þeirra flokka, sem
vænta sér hagnaðar af breyttri
kjördæmaskipun, séu svo kaldrifj-
aðir að reynaosð framkvæma hana
einmitt nú, þegar hugur þjóðar-
innar er bundinn við þann vanda,
eem henni er á höndum í dýrtíðar-
málunum og landhelgisdeilunni
við Breta. Halda þeir að kjördæma-
málið hverfi í skugga hinna stóru
mála og verði síður brotið til
mergjar? Hvers vegna þessi asi
og óðag-ot í jafn vandasömu máli?
Nefhd, sem Alþingi lét eitt sinn
skipa, til þess að endurskoða stjórn
arskrá íslenzka ríkisins í heild, hef-
ir átt að vinna að lausn málsins.
Formaður hennar er annar aðalfor-
ingi Sjálf s t æ ð i sf lok k s i n s. Hvers
vegna kveður hann ekki nefndina
til starfa, eins óg Alþingi ætlaðist
til, svo að hægt sé að afgreiða þær
þreytingar allar í einu, sem nauð-
synlegt er að gera á stjórnar-
skránni? Væri það ekki skynsam-
Jegri vinnubrögð en að taka eitt
atriði — kjördæmamálið — út úr?
Þingrof og tvennar kosningar
kostar þjéðina ekki svo lítið. Þvi
þá að stofna til þess oftar en
nauðsyn Icrefur?
IH.
Auðvitað hafa forustumenn Sjálf
stæðis- og Aiþýðuflokksins orðið
að styðja hina furðulegu ráðstöfun
í kjördæmamálinu einhverjum rök-
um. Rökin eru þessi: Að núverandi
kjördæmaskipun sé úrelt og ósann-
gjörn vegna breyttra þjóðfélags-
hátta. Einkum sé þéttbýlið í
Reykjavík og grennd orðið afskipt
um áhrif á stjórn landsins vegna
mikillar fólksfjölgunar þar. Það er
að vísu rétt, að kjördæmaskipun
og kosningafyrirkomulag þarf að
endurskoða og færa meir til sam-
ræmis við breyttar aðstæður í þjóð-
félaginu. En þetta má gera á ýms-
an hátt.
Það er furðumikil frekja af for-
ingjum avefndra flokka að telja sig
hafa hina einu réttu lausn á hend-
inni og ætla að knýja hana fram á
svo sköinmum tíma, sem framast
er unnt.
Því ekki að láta málið fá þá
meðferð, sem Alþingi ætlaðist til,
þegar ,það kaus stjórnlaganefnd-
jna?
Því ekki að gefa hinum mismun-
andi sjónarmiðum tækifæri til að
koma fram með tillögur og þjóð-
jnni tómtil að átta sig á þeim, vega
þær og imeta, áður en gengið er íil
kosninga um þær?
IV.
Flokkar þeir, sem nú standa að
breytingum á kjördæmaskipiui í
landinu, stóðu einnig að breyting-
unni, s'em gerð var á kosningalög-
unurn 1942 ásamt Sósíalistaflokkn-
um.
iFlestir viðurkenna nú, að sú
breyting var óskapnaður.
En Sjálfstæðisflokkurinn hagn-
eðist eitthvað á henni.
Eftir Steingrím Baldvinsson, Nesi, Aðaldal
Nú ætla a. m. k. tveir sömu
flokkar að hagnast' á breytingu
þeirri, sem fyrirhuguð er, og við
það miðast vitanlega tillögurnar —
ella mundi þeim ekki svo brátt.
Hér er ekki um að ræða leit að
kjördæmaskipun, sem bezt henti
þjóðinni, heldur vissum flokksfor-
ingjum.
Hvers má þó vænta af þessum
flokkum, ef þeir íengju þau auknu
völd, sem þeir sækjast eftir?
V.
Alþýðuflokkurinn er í eðli sínu
vinstri sinnaður umbótaflokkur; en
hann hefui' verið óheppinn með
foringjaval í seinni tið. Þeir hafa
viljað stjórna, en ekki haft að-
stöðu til þess nema í samstarfi við
■aðra flokka vegna lítils kjörfylgis.
Og þeir virðasf helzt ekki kunna
við sig í stjórnarsamstarfi við aðra
en Sjálfstæðisflokkinn. Alþýðu-
flokkurinn er því stundum kallað-
ur „Litla íhaldið-*.
Sú nafngift er máski ekki fráleit
um foringjalið hans, en engan veg-
inn sanngjörn um hina óbreyttu
liðsmenn, þó þeir fylgi foringjum
sínum af sakleysi og trúmennsku,
sem er alþýðufólki eiginleg, en er
því miður oft misnotuð.
Um stjórnmálaferil Sjálfstæðis-
flokksins liggja fyrir glöggar heim-
ildir. Stefna hans er hcntistefna
mótuð af því sjónarmiði að ná völd
um og halda þeim.
Þegar hann er í stjórnarand-
stöðu, bersf hann á móti öllu, sem
ríkisstjórnin gerir jafnt í utan-
ríkis- og innanlandsmálum án til-
lits til þjóðarhagsmuna.
I lýðræðislöndum er stjórnár-
andstaða yfirleitt varkár og tillits-
söm í utanríkismáium.
Ekki var því að heilsa með Sjálf-
stæðisflokkinn í tíð fyrrverandi
stjórnar, jafnvel í landhelgismál-
inu var hann tvístígandi, þangað til
hann sá sig tilneyddan að fylgja
þeirri þjóðareiningu, sem varð um
málið.
í stjórnarandstöðu er hann kaup-
kröfuflokkur. Þegar hann er sjálf-
ur í stjórn. telur hann of hátt kaup
höfuðmeinsemd -efnahagslífsins.
Það er því örðugt að átta sig á
hinni raunverulegu stefnu hans í
baráttu við dýrtíðina.
Hvað flokkurinn mundi gera, ef
hann fengi þingmeirihluta, sem
hann stefnir að, liggur engan veg-
inn ljóst fyrir. Annað hvort hafa
foringjar hans engin úrræði fund-
ið, eða þeim finnst heppilegra að
fiska í grugginu og láta ekkert
uppi um fyrirætlanir sínar meðan
þeir eru að berjast til valda.
VI.
Eitt eru núverandi stjórnar-
flokkar sammála um: að hnekkja
áhrifum Framsóknarflokksins. |
Hann cr einkum málsvari strjál-
býlisins, enda fylgi hans mest í
sveitakjördæmum.
Þar er komið að kjarna málsins.|
Allir sjá, að þjóðin getur ekki hald- -
ið áfram öllu lengur að eyða meiru!
en hún aflar. fjárfesting hlýt-ur að,
minnka a. m. k. á tímabili, meira
verður að spara. En hvað á helzt
að spara? Hvert á helzt að beina
því fjármagni, sem festa má í fram-
kvæmdum?
Um þetta hafa átök staðið milli
stjórnmálaflokkanna, og þau átök
harðna þvi meir, sem minna verður
til ráðstöfunar.
Framsóknarflokkurinn mun eins
og áður halda fram' rétti lands-
byggðarinnar til sanngjarns hluta
af fjármagninu.
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokkur-
inn telja hann standa í vegi þess
sparnaðar, sem þeir vilja koma á.
Þá fer að verða Ijóst, hvað helzt
á að spara. Það er fjárfestingin úti
um landið.
Framlög til hafnarbóta, fiskiðju-
vera, skólahúsa, vega, brúa, íbúða-
bygginga, ræktunar, sandgræðslu
o. fl. framkvæmda úti á landi á
að stöðva eða takmarka svo sem
unnt er.
STEINGRIMUR BALDVINSSON
VII.
Forustumenn Alþýðuflokksins
og kommúnistar, hafa ekki farið
dult með þá skoðun sína, að ofmik-
ið fé væri fest í framkvæmdum úti
um land, sérstaklega í sveitunum.
Sjálfstæðismenn hafa ekki þorað
að vera jafnberorðir af ótta við at-
kvæðatap.
Þeir vilja losna við þenna hemil
með breytingu á kjördæmaskipun.
Og takist það, samkvæmt áætlun í
þessari atrennu. mun skammt að
bíða þess, að þeir geri landið allt
að einu kjördæmi,' ef þeir fá bol-
magn til.
Jafnvægi í byggð landsins er
hugtak. sem mörgum misvitrum
Reykvíkingum er illa við.
Fyrir skemmstu ræddu tveir
Reykvíkingar um ýmis fyrirbæri
mannlegs lífs í viðtali vikunnar í
Útvarpinu. Virtist svo sem þeir
teldu sig vita jafnlapgt nefi sínu
og vel það um flesta hluti. En
skilningur á jafnvægi í byggð
landsins rúmaðist ekki í höfðum
þeirra, þar var svo mikið fyrir af
annarri speki, enda gátu þeir leyft
sér að hæðast að því hugtaki, eins
og hverri annarri fjarstæðu.
Flestir skilja við hvað er átt
með jafnvægi í byggð landsins, en
um það, sem í orðunum felst, má
vitanlega deila.
Auðvitað kæmust allir íslend-
ingar fyrir við suðauslurhornið á
Faxaflóa, en ■— væri það heppilegt
þjóðhags- og menningarlega?
Ef t. v. væri þvílík þjóðfélags-
bylting hagstæð fyrir Sjálfstæðis-
og Alþýðuflokkinn, sem myndaðir
eru utanum kjarna kaupsýslu- og
embættisvalds, en seint mun fólk-
ið, sem býr í smákaupstöðum og
sveitum úti um strendur og inn til
dala, viðui-kenna þelta sjónarmið
né stuðla vitandi vits að þeirri
byltingu.
VIII.
Er ekki fjarstæða að tala um því
líka byltingu? Athugum málið
nánar. Fólkið sættir sig ekki við
kyrrstöðu, sé annað mögulegt; það
leitar þangað, sem fjármagn gerir
framkvæmdir mögulegar. Hfut-
fallslega minnkandi fjárveitingar
til framkvæmda í strjálbýlinu þýða
því fólksflutninga þaðan, þangað
sem þægindin og framfarirnar eru
j meiri. Sú hefur þróunin verið og
| sú mun hun verða.
Þar, sem fólki fækkar, verður
örðugra fyrir hina, er eftir sitja,
og þannig vex straumþunginn án
afláts.
Flóttinn utan af landi til Reykja-
nesskagans minnkaði stórlega í tíð
fyrrverandi stjórnar, vegna þess að
fjarveitingar til dreifbýlisins voru
auknar — unnið var markvisst að
jafnvægi í byggð landsins. Ein-
mitt þess' vegna var unnið svo
ötullega að þvi að fella hana. Og
þau öfl, sem að því Unnu — og
tókst það — hafa nú kjördæma-
breytinguna sem tengilið og æðstu
hugsjón.
Er þá vandi að sjá hvert stefnir?
IX.
Sýslurnar eru víðast landfræði-
legar og alls staðar félagslegar
heildir, er hafa margs konar sér
mál, eru.nokkurs konar smá ríki,
s.em mynda eitt sambandsríki —
þjóðíclagið. Þessi sniáríki hafa
jafnan verið sérstök kjördæmi síð
an Alþingi var endurreist, og það
eiga þau að vera.
Fólkinu, sem þar býr, er nauð-
syn að hafa sína sérstöku fulltrúa,
se.n eru nákunnugir högum þess,
þekkja hugsjónír þess og áhuga
mál.
Alþingismenn strjálbýlisins hafa
verið kjördæmum sínum nokkuð í
líkingu við það, sem Jón Sigurðs-
son var öllum íslendingum. Þeir
(Framhald á ö. síðu).
Regla, sem er ekki ný heldur
\ gildandi á Norðurlöndum
Morgunblaðiö segir nýlega, afi
Tíminn hviki ekki frá þeirrí
hugmynd. — — að útreikningi
Iilutfallskosninga væri hægt aij
liaga svo, að Sjálfstæðisfl. hefði;
við síðustu bæjarstjómai'kon.
ingar í Reykjavík einungis feng
ið t fulltiúa af 15.“ Og síðar
segir: „Tímanum virðist því
full alvara með, að fundnar séu
nýjar reglur um útreikning hlut
fallskosninga, . sem einfaldiega
breyti verulegum meiri liluta í
minni liliita."
Hér er staðreyndunum gjiir-
samlega snúið við. Það er kunn-
ugt, hvort sein ritstjórar Mhi.
hafa vitað það eða ekki,
að á Norðurlöndum gilda aðrar
reglur urn útreikning Iilutfálls
kosniiiga en hérlendis. Það er
ennfremur staðreynd, að Alþýðu-
blaðið vekur fyrst athygli á þcssn
en ekki Tíminn. Ekki hefur lield
ur verið afsannað, að ef reglui'n
ar, sem notaðar cru við útreikn
inginn í Danmörku, Noregi . og
Svíþjóð igiltu hér, þá hefði SjáH'
stæ.fl. ekki fengið 10 fulltrúa vifi
síðustu bæjarstjórnarkosningar *
Reykjavík.
Það er því engin ástæða fyrir
Tíinann að #,hvika“ frá því, a?i
„hægt“ sé að haga útreikriingn
um á þcnnan hátt. Jafnvel þær
lýðræðisþjóðir, sein stjórnarblöc
in vitna nú oftast til í skrifum
sínum um kjördæmamálið, tplja
þessa tilhögun sjálfsagða. Og
svo segir Morgunblaðið að Tím
inn tali um að finna upp eiii
hverjar „nýjar reglur‘ um út
reikning hlutfallskosninga, þeg
ar hann aðeins segir frá st'að-
reynd, sem Alþbl. er fyrst til
‘ að bcnda á.
Nýr framfarasjóður á vegum
Sameinuðu þjóðanna?
Nýr 'alþjóðasjóður, sem verja
skal til framfaramála í vanyrktu
löndum heimsins, er nýlega tekinn
til starfa á vegum Sameinuðu
þjóðanna. Sjóður þessi nefnist á
ensku „Special Fund“, en mætti
með réttu kallast framfarasjóður
á islenzku. 18 þjóðir hafa lagt' fé
að mörkum til sjóðsins til þessa
en vonazt er til a fleiri aðildai'-
þjóðir S. Þ. leggi sjóðnum til fjár-
muni. Framkvæmdastjóri sjóðsins
er Bandarikjamaðurinn Paul G.
Hoffman, sem stjórnaði Marshall-
hjálpinni á sínum tíma og síðar
varð forstjóri Studebaker bíla-
verksmiðjanna.
Betri lífskjör fyrir
liundruð miiljóna manna.
Á fyrsta fundi, sem stjórn Frarn
farasjóðs Sameinuðu þjóðanna hélt
sagði Hoífman, að tilgangurinn
með sjóðnum væri fyrst og fremst,
að skapa betri lífsskilyrði fyrir
hundruð milljónir mann í vanyrkt-
um lönditm. Þessu takmarki yrði
þó því aðeins náð. bætti hann við
ef þjóðir þær, sem þessi fátæku
lönd byggja vildu sjálfar leggja
fram krafta sína og sýndu'vilja til
að bæta lífskjör sín.
Hoffrnan sagði að sjóðurinn
myndi fyrst og frenist styðja að
framförum á eftirtöldum þréjnur
sviðum:
1, Á sviði stórframkvæmda. —
Myndi það hafa í för með sér kostn
að er nærni 5.000.000 dollurum til
að byrja með. Hér gæti verið um
að ræða stórframkvæmdir, sem
skipta hagsmuni fleiri landa í
senn — svo nefndar umdæmis-
framkvæmdir — sem myndi taka
mörg ár að koma í kring.
2. Framkvæmdir, sem kosta
mun um 1.000.000 dollara að
styrkja. Hér er um að ræða rann-
sóknir á möguleikum til framfara
og framkvæmda, styrki til skóla-
og rannsóknarmiðstöðva.
3. Loks er um að ræða fyrir-
ætlanir, er kosta munu sjóðinn
100.000 til 500.000 dollara. 1 þess-
um flokki er átt við styrki til í'ann
sókna á áætlunum, sem myndu
verða framkvæmdar með eigin fé
frá viðkomandi þjóð, eða lánum
frá öðrum én Sameinuðu þjóðun-
j um.
, Undiibúningsvinna.
I Framkvæmdastjórinn lét þess
' getið, að fyr.st í stað myndi vera
nóg að gera fyrir starfsfólk sjóðs-
ins að kynna sér og velja verkefni,
sem síðar yrði ráðist í að fram-
kvæma. Hann iagði til, að stjórn
1 sjóðsins kæmi saman á ný í júni
mánuði n. k. til þess að ákveða
hvaða framkvæmdir í vanyi-ktu
löndunum Framfarasjóðurinn skuli
i byrja -að styrkja.
I (Frá skrifstofu S.Þ. í Khöfn.)
Rakað á móti vindi
Einu sinni var maður nokkui
norðlenzkur spurður eftir káupá
konu einni, sem nýkomin var á
bæ þar í sveitinni. Hann svar
aði: Ó, blessaður minnstu ekki
á hana, hún rakar á móti vindi.
Af þessurn orðum má ýmislegt:
ráða um kaupakonuna og ljóst; er
að henni hefur ekki verið sérstak
lega sýnt um að haga störfum
sínum hyggilega.
Nýlega birtist í Tímanum eftir.
farandi klausa:
„Ingólfur á Hellu var nýléga á
pólitískum fundi í kjördæmi
sínu. Við erum að bjarga efna
hagsmálum þjóðarinnar, sagði
hann. Ráðstafanir núverandi ríi
isstjórnar duga nokkuð til þess,.
ef stjórnarandstaðan spillir þeiii!
ekki með því að spenna upp kaup
ið og verðlagið. Kallaði þá þekkf
ur Sjálfstæðismaður fram í: .Já.
eins og þið gerðuð í ykkar stjórn
arandstöðu.“ Ingólfur réyndi aí
malda í móinn en hinn svaraði
samstundis: ,,Við lesum nú Mbl
— ennþá a. m. k.“ Hlógu menn
þá, — og Ingólfi varð fótaskorf
ur á tungunni."
Mblmenn hafa orðið ókvæða
við og komizt að þeirri niður-
stöðu, að bezt væri að segja ft'á
sögn Tímans vera af fundi á
Hellu, sem ekki liafi verið hald
inn fyrr en kvöldið eftir að hún
birtist. En hér fór fyrir Mbl
mönnum eins og kaupakonu, ,ei
rakaði móti vindinum. í fyrsta
lagi nefnir Tíminn það hvergi
að umræddur fundur hafi verii'
haldinn á Hellu. Það er héima
brugg úr Mbl.-höllinni. í annan
stað eru það ekki góð vinnu-
brögð, að segja klausuna vera
frásögn af fundi, sem ckki vai
búið að lialda. Dettur Mbl.-
mönnum virkilega í hug, aó
Ingólfur hafi aldrei setið á tali
við sína kjósendur frá því að
rikisstjórnin var mynduð þar til
þetta umrædda sunnudagskvöld?
Það er mikill og óverðskuldaðui
misskilningur hjá ritstjórum
Mbl., ef þeir álíta Ingólf svo. á-
hugalítinn áró'ðursmann.