Tíminn - 24.02.1959, Blaðsíða 6

6
T T M I N N, þriSjudaginn 24. fcbrúar 495?-
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Simi eftir kl. 18: 13948
Saimfæring og flokksholhista
í SEINASTA blaði Tímans
var birt mjög athyglisverð
yfirlýsing, sem Ólafur Thors
gaf fyrir höncl Sálfstæðis-
flokksins, þegar 'kjördæma-
breyting var seinast til með-
ferðar á Alþingi, þ. e. á
þinginu 1942. Þessi yfirlýsing
Ólafs Thors hljóöaði á þessa
leið:
„Vill Framsóknarfiokkur-
inn aðhyílast fyrri tillögu Al-
þýðuflokksins, að landið sé
allt eitt kjördæmi? Sjálfstæð
isflokkurinn gengur aldrei að
þeirri lausn.
Eða vill Framsóknarflokk-
urinn, að kjördæmin séu fá
og stór? Eg veit ekki um einn
einasta þingmann Sjálfstæð
isflokksins, að undanteknum
háttv. 4. þingmanni Reyk-
vikinga, Sigurði Kristjáns-
s>mi, sem það vill, og Sjálf-
stæðisflokkurinn gengur
aldrei að þeirri skipan.“
Greinilegar gat því ekki
verið yfirlýst, að Sjálfstæðis
flokkurinn myndi aldrei
ganga að þeirri skipan að
hafa kjördæmi fá og stór.
VITANLEGA hafa ýmsar
breytingar orðið í íslenzku
þjóðlífi síðan 1942. Þær
breytingar geta vel gert það
eðlilegt, að kjördæmaskipun-
in og kosningafyrirkomulag-
ið 4>arfnist ýmsra endurbóta.
Þannig hafa orðið ýmsar
breytingar á búsetu_ lands-
manna, sem gera það nauð-
synlegt að þingfulltrúum
þéttbýlisins sé fjölgað. Hins
vegar hafa engar þær breyt-
ingar orðið síðan 1942 er gera
það að verkum, að hafi það
verið rangt þá að hafa kjör-
dæmin fá og stór, að þá sé
það orðið rétt nú að haga
kjördæmaskipuninni á þann
veg,
í RÆÐU þeirri, sem Ól-
afur Thors hélt, þeear hann
gaf umrædda yfirlýsingu,
komu óbeint fram rök hans
fyrir því, að ekki væri rétt
að taka upp fá og stór kjör-
dæmi. Hann taldi það megin
kosti þeirrar kjördæmabreyt
íngar, sem þá var samþykkt,
að hún viðhéldi hinum
fornu kjördæmum og skerti
ekki sveitavaldið, jafnframt
því, sem hún stuðlaði að
auknu jafnræði milli flokka
og kjósenda.
Það er alveg eins hægt nú
og 1942 að gera breytingar
á kjördæmaskipuninni, er
stuðla að jafnræði milli
flokka og kjósenda, án þess
að leggja niður gömlu kjör
dæmin og draga úr sveita-
valdinu. Engar nauðir rekur
til þess að þeirri ástæðu ag
leggja niður hin fornu kjör
dæmi, sem Ólafur Thors taldi
réttilega svo mikilsvert að
viðhalda 1942.
SVO virðist nú, að for-
kólfar Sjálfstæðisflokksins
hafi snúizt endanlega frá
þeirri stefnu í kjördæmamál
inu, er Ólafur Thors lýsti svo
hátíðlega yfir 1942, án þess
að nokkur rök verði fundin
fyrir þeirri kollsteypu. En
þetta þarf hins vegar ekki
að gilda hinu óbreyttu kjós
endur Sjálfstæðisflokksins.
Áreiðánlega voru þeir kjós-
endur flokksins, er búa út
um land, sammála yfirlýs-
ingu Ólafs 1942. Sú afstaða
þeirra er og áreiðanlega ó-
breytt enn. Spurningin er
nú aðeins sú, hvort þeir
meta meira tryggð við flokks
forustuna eða að fylgja fram
skoðun sinni.
Næstu þingkosningar munu
snúast um það framar öliu
öðru, hvort leggja skuli nið-
ur hin gönilu kjördæmi,
veikja þannig stórlega vald
landsbyggðarinnar, stofna
til nýrra fólksflutninga til
Suðurnesja og auka stórlega
ójafnvægið í byggð landsins.
Um þetta stóra mál eiga
menn að kjósa án tillits til
flokka og flokksstefna. í
þessu máli eiga kjósendur
ekki að víkja frá skoðun
sinni, þótt pólitískir flokks-
leiðtogar hafi gert það. Þjóð
inni getur ekki farnast vel,
ef kjósendurnir fylgja flokks
leiðtogunum í algerri
blindni.
Alþýðublaðið og flísin
ALÞÝÐUBLAÐIÐ hefur
enn ekki svarað beint þeirri
fyrirspurn Timans, hvort A1
þýðuflokkurinn ætli að beita
sér fyrir samskonar útreikn-
ingi' hlutfallskosninga og tek
n hefur vériö upp í Nofegi,
Svíþjóð og Danmörku undir
forustu. jafnaðarmanna þar.
Hins vegar hefur Alþýðu-
blaðið svarað þessu óbeint.
Það gerir mjög lítið úr þvi,
að sá útreikningúr hlutfalls
kosninga sem hér er notað-
ur, hefur hvað eftir annað
tryggt Sjáifstæðisfnkknum
meirihlúta í bæjarstjórn
Reykjavíkur, þótt hann hafi
hlotið minnihluta atkvæða í
kosningum. Það gerir einnig
lítið úr þvi, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur nú með
sama hætti meirihluta i
bæjarstjórn Keflavíkur og
Sauðárkróks. Þetta er bara
ekki nema flís, segir Alþýðu-
blaðið, í samanburði við
bjálka, sem fylgir einmenn-
ingskj ördæmafyrirkomulag-
inu.
Þessi flís er þó ekki smá-
vægilegri en svo„ að hún
getur hæglega tryggt fiokki
meirihluta fulltrúa, þótt
hann hafi ekki nema 30—
40% atkvæðamagnsins, þeg-
ar flokkafjöldi er orðinn
mikill, eins og oft vill verða,
t.,5. þegar flokkarnir eru
orðnir sex eins og er í Noregi
og Banmörku.
Dönum, Norðmönnum og
Svíum hefur þótt þe^si flís
svo stór, að þeir hafa sett
reglur til að fyrirbyggja
hana. Alþýðúblaðið -'rðist
ERLENT YFIRLIT.
Úr ummælum enskra blafta um för hans til Sovétríkjanna
UM þessar mundir beinist at-
hygli manna ekki að öðru meira
en ferðalagi Mácmillans, forsætis
ráðherra Breta, til Sovétríkjanna,
og viðræðum hans við Krustjoff,
forsætisráðherra Sovétrikjanna.
Af hálfú Macmillans er því lýst
yfir, að hann fari þessa för ekki til
neinnar samningagerðar, heldur
sem einskonar könnunarför. Hann
•vilji kynnast viðhorfi Rússa, óg
kynna þeim jafnframt viðhorf vest
urveldanna, og íhuga síðan í fram
haldi af þessu, hvort einhver brú
er til bættrar sambúðar milli
austurs og ve.sturs. Eftir heim-
komuna frá Moskvu, mun Mac-
millan fara til Bonn og Parísár
og skýra þeim Adenauer og de
Gaulle frá niðurstöðum sínum. Það
verður fyrst eftir að Macmillan
hefur lokið þeim viðræðum, sem
það kemur verulega í Ijós, hver
árangur hefir orðið af MoskvufÖr
hans.
Nú um helgina, hirtu flest stór
blöð heimsins forustugreinar um
Moskvuför Macmillans. Hér þykir
rétt að rifja upp í nokkrum aðal-
dráttum efnið í forustugreinum
helztu ensku sunnudagsblaðanna.
THE STJNDAY TIMES segir í
forstugrein sinni, að ekipta megi
i þeim í tvo flokka, er helzt gagn-
j rýni Moskvuför Marmillans. í
i öðrum flokknum séu þeir, sem
telji förina fyrirfram árangurs-
j lausa, en í hinum flokknum þeir,
sem óttist að árangur verði af
henni. Skoðun þeirra síðarnefndu
sé byggð á því, að allt samkomu-
lag þýði undanhald af hálfu vestur
veldanna. Þessi skoðun sé þó vit-
anlega röng. Það sé þó ekki til að
afsanna hana sem MacmiIIan fari
til Moskvu, heldur til að kynna
sér viðhorf Rússa. Ef Rússar
vilji viðunandi samkomulag, sé
nauðsynlegt að það komi í dags
ljósið. Ef þeir eru hins vegar að
ógna með styrjöld í alvöru, hafa
þeir gott af því að vitá strax, hver
afstaða vesturvebdanna sé.
Sunday Times segir enn fremur,
að meiri ábyrgð hvíli nú á Maemill
an en hann hafi séð fyrir, þegar
hann ákvað ferðina. Vegna veik-
inda Dulles, geti Bandaríkin ekki
haft forgöngu um samninga við
Rússa. Adenauer hafi ekki heldur
aðstöðu til þess'og de Gaulle yilji
það ekki. Það hvíli því orðið fyrst
og fremsl á Maemillan, að hafa
forustu um frumkvæði af hálfu
vesturveldanna, ef til noklíurs
slíks eigi að koma.
MACMILLAN
eiga ekki á öðru kost í staðinn en
svipaðri upplausn og sundrungu í
E\xópu og ríkti á árunum milli
heimsstyrjaldanna. Vesturveidin
munu þv: ekki gefa upp Atlants
hafsbandalagið og Rússar ekki
heldur gefa upp Varsjárbandalag-
ið, nema enn .víðtækara samkomu
lag og samstarf geti leyst þau af
hólmi. Þetta samstarf' getur byrj
að í smáum stíl, en aukizt síðan
■stig af stigi. Það er hægt að
húgsa sér, að það byrji á eftirliti
með kjarnorkuvopnum í Mið-
Evrópu (einskonar Rapackiáætl-
un) eða með samábyrgð á hlut-
leysi Þýzkalands, en í framhaldi
af því getur svo ko.nið samstarf
úm viðhald friðarins í heiminum.
Observer telur sjálfsagt að
Macmillan kynni sér, hvort ein
hverjir möguleikar á slíku sam-
starfi séu fyrir hendi. Hann sé
á margan hátt vel fallinn til að
árinast slíka athugun vegna þekk
ingar sinnar og hygginda. Sú vit
neskja sé líka mikilsverð, að komi
'Macmillan með einhver jákvæð tíð-
'indi frá Moskvu, virðist Banðarikin
nú £ús til að gefa þeim fullan
gaum.
- ANEURIN BEVAN, utanríkisráð
herraefni Verkamannaflokksins,
skrifar sérstaka grein um þessi
mál í „News of the World“ á sunnu
daginn. Hann segir þar, að yfir
leitt hafi því verið vel tekið af
öllum, þegar kunnugt varð um þá
ákvörðun. Macmillans að fara til
Sovétrikjanna. Enn væru menn yf
irleitt samþykkir því, að þetta
hafi verið rétt ráðið, en því sé
ekki að leyna að vissar efasemdir
séu byrjaðar að láta bera á sér.
Mcmillan segist ælla að sanna
hug Rússa, en þeir múnu iíka
kar.na hug hans. Spurningm . sé
þá sú, hvað hann geti sagt Hann
geti ekki talað í nmboði Aden-
auers og de Gaulle og tæplega í
umboði Bandaríkjanna. Har-n geti
hinsvegar að sjélfsögðu éalá'ð í
umboði stjórnar sinnar og Isigt inn
á þá braut að gera sjálfstæða samn
inga við Rús-sá. Því fvlgi hinsvegar
sú hætta, að Bretland einangrist
frá hinu:n vesturveldununr, Þetía
valdi því meðal annars, að : skrif
um blaðamanna um Moskvuför
Macmillans gæti nú öllu minni
bjartsýni en í fyrstu.
Bevan segir að lokum, á:5 við-
töl og fundir þjóðarleiðtoga séu
nauðsynlegir. Arangur slikra við
tala og ráðstefna fari hir.s vegar
eftir því, hvað mikill vilji sé fyrir
hendi til þess að reyna áð ná
samkomulagi. Það sé undirstaða
þess, að samkomulag náist. Þótt
viðtöl þeirra Macmillar.s og
Krustjoffs beri ekki annan árang
ur en þann, að hvor þessara aðila
um sig sanníærist um sámnings-
vilja hins, þá hafi strax náðst
mikill árangur, og Macmillan hafi
betur farið en heima set.ið.,
SUNDAY EXPRESS segir í for
ustugrein sinni um Moskvuför Mac
millans, að Krustjoff hafi rangt
fyrir sér, ef hann álíti eig geta
þröngvað vestun’eldunum tjl und
anhalds með hótunum og stófyrð
um. Það sé lika álíka óheppilegt
og óklókt af Macmillan, ef Wann
hafi ekki upp á annað að hjóða
en gömlu lummuna, þ. e. yígbúnað
Þýzkalands undir forustu /Aden-
auers. Þrákelkni og ósveigjanleiki
sé nú jafn óverjandi af hvorum
aðilanum sem er. Það, sem þörf
sé fyrir nú, sé vilji til samkomu
lags af hálfu beggja, en það þýði
að sjálfsögðu, að báðir þurfi nokk
uð að slaka til.
HÉR er ekki aðstaða til að geta
fleiri blaðadótpa, enda hefuxá því,
sem hér er greint, komið fram
flest það, sem einkum (>er á
gó.na í leiðaraskrifum -am ferða-
lag Mac.nillans. Áreiðanlega er
það ósk manna, að för hans megi
bera gó$an árangur. Þótt íslend-
ingar hafi ekki ástæðu til að óska
Macmillan heilla, munu þeir þó
vænta þess, að honum heppnist
þetta ferðatag, sem vafalaust er
farið í þeim t.dgangi að reyna
að greiða fyrir sættum milli aust-
urs og vesturs. Þ.Þ.
THE Observer leggur í upphafi
forustugreinar sinnar áherzlu á
það, að Macmillan fari fyrst og
fremst til Moskvu í könnunai-skyni.
Hann hafi ekkert umboð til samn
j inga og bæði Adenauer og de
Gaulle myndu helzt hafa kosið að
hann hefði hvergi farið. Hins veg-
ar muni Dulles hafa verið heldur
hlynntur þessu ferðalagi Macmill-
ans.
Observer segir síðan, að vestur
veldin standi nú á einskonar vega
mótum. Önnur leiðin sé að efla
’ Atlantshafsbandalagið gegn Rúss-
. um, hin leiðin sé að reyna að ná
samvinnu við. Tlússa. Fyrri leiðin
þýði harðnandi kalt strið um ófyrir
1 sjáanlegan tima. Ilún muni leiða til
■ aukips vigbúnaðar. Hershöfðingj
1 arnir telji hana að sjálfsögðu ör-
, uggari. Ýmsir istjórnmálamenn sjái
og þann kost við hana, að hún
geri samstarf vestrænna þjóða
meira og nánara en ella.
Valið milli þessai-a leiða er allt
annað en vandalaust, segir Ob-
server. Þrátt fyrir þá ókosti, sem
geta fylgt fyrri leiðinni, eru for
ustumenn vestrænu þjóðanna ó-
fúsir til að yfirgefa hana, ef þeir
hins vegar ekki vera á sama
máli. Hvort skyldi það held-
ur stafa af réttlætistilfinn-
ingu eða ótta við fjósameist
arann ?

Er það réttlæti?
Morgunblaðið talar nú
mjög um réttlæti í sambandi
við hlutfallskosningar. í því
tilefni þykir rétt að beina
hér til þess nokkrum fyrir-
spurnum:
Er það réttlæti, .þegar
Mutfallskosniiigar leiða til
þess, eins og þráfaldlega hef
ur átt sér stað í bæjarstjórn
arkosningum í Reykjavík,
að flokkur, sem fær minni
hluta atkvæða, fær meiri-
hiuta bæjarfulltrúanna?
Er það réttlæti, að Sjálf-
stæðismenn hafa nú meiri-
Iiluta í bæjarstjórn Keflavík
ur, þótt þeir hefðu minni
hluta kjósenda að baki sér
í seinustu bæjarstjórnar-
kosningum?
Er það réttlæti, að Sjálf
stæðisflokkurinn hefur
meirihluta í bæjarstjórn
Sauðárkróks, þótt hann væri
í minnihluta meðal kjósenda
i seinustu kosningum?
Er það réttlæti, að Sjálf
stæðisflokkurinn fékk 10
fulltrúa í seinuStu bæjar-
stjórnarkosningum í Reykja
vík út á 5’)% atkvæðanna,
en andstæðingar hans ekki
nema 5 fuOtrúa út á 43% ?
Finnst . Morgunblaðinu
ekki, þegar þetta er athug
að, að það sé f jarri lagi, áð
fylgja fordæmi Dana, Norð-
manna og Svía, er sett hafa
sérstakar reglur um útreikn
ing hlutfallekosninganna til
þess að koma í veg fyrir, að
stærsti flokkurinn liagnist
óeðlilega á þessu fyrirkomu
lagi?
Þess er vænzt, að Mbl.
svari þessum spurningum
skýrt og skilmerkilega.
Þess er jafnframt vænzt, ef
svar Mbl. verður á þá leið,
að það sé anelvígt norrænu
úthlutunarre.glunni, að það
svari þá eftirfarandi spurn
ingu:
Ef það er ekki til fyrir-
myndar að fvka upp þessa
norrænu útreikningsreglu,
er það þá nokkuð frekar til
fyrirmyndar að taka upp
kosningaíyrirkomulag Norð-
urlancla að iiðru ieyti?
I