Tíminn - 11.04.1959, Qupperneq 4

'4
TÍMINN, laugardaginn 11. apríl 195#>
Þórður Valdimarsson: (Síðari grein)
Islenzk og sovétsk myndlist
Einn af útúrsnúningum yðar úr
grein minni er sá, að ég haldi að
(listaverk þessara „tetra“ verði tek-
in niður í svipinn ti>l þess að rýma
tit fýrir íslenzku myndlistinni. En
Iþað er f jarri sanni. Þau eru og hafa
verið alla tíð í sóttkví og fólk í
Rússlandi útilokað frá því að sjá
þau, og er það ein af ástæðunum
til þess að mér finnst að éins kon-
ar hallærisástand ríki í sovétsku
menningarlífi (ekki hallaræris-
ástand eins og þér legg-
ið mér í munn, á mála
dialectisks efnishyggjumanns, og
kallið skáldskap yðar). „Mcnn-
ingarfrömuðir“ hins kommúnist-
iska þjóðfélagskerfis, hafa sern sé
íkveðið upp sama dóm yfir öMum
listaverkum þessara manna og allri
vestur-evrópískri list, og þú, upp
yfir öllum verkunum á Rússlands-
sýningu íslenzkra listamanna —
„ómynd, rusl einskis vert!“ —
Hvað gengur þá Rússum og frum-
kvöðlum umræddrar sýningar, sem
yður finnst ég hafa móðgað svo
gróflega, til þess að kalla yfir sig
sýningu á hinni úrkynjuðu og list-
snauðu „málverkum íslendinga“?
Það skyldi þó ekki vera hugsað
sem sams konar áróðursbrella og
þeir léku með Frakka á árunum?
Þeir koniu til leiðar víxlskiptum á
málverkasýningum, eins og þér
kallið það svo fagurlega, og Frakk-
aj-nir gengu inn á þau. Það kom
fljótlegjt í ljós að sá galli var á
gjöf Njarðar, hvað sýningu á
franskri myndlisit í Moskvu og
Leningrad snerti, að fólk þorði
ekki íyrir aitt litía líf að fara að
sjá hana! Það hafði verið prédikað
svo vandlega að valdhafarnir hefðu
vanþóknun á slífcri list, og teldu
hana mannskemmandi og hættu-
lega, að það vildi ekki eiga á hættu
stöðumissi og beinar og óbeinar
refsingar fyrir að fara og skoða
sýninguna. Franska málverkasýn-
ingin var sem sé í sóttkví hræðslu
almennings.
Á meðan hömuðust svo frönsk
kommúnistablöð við að koma því
inn hjá lesendum sínum hvað Ráð-
stjórnarfólk hefði mikinn áhuga
á franskri list, eins og sjá
mátti af þvi, að þeir biðu heim
frönskum menningaráhrifum og
listum! Sem sé þetta var í reynd
tilraun af hálfu kommúnista til
þess að látast ‘hafa áhuga á list
'listarinnar vegna, til þess að skapa
sér áróðtírsvinning, jafnfrámt því
sem kerfi þeirra heima fyrir aftr-
aði fólki frá að sjá hina hættulegu
og mannskemmandi eríendu list!
Það er vitneskjan um þetta og
álíká svínarí þessara dáindismanna
og „menningarfrömuða'1, sem þér
viljið ekki láta móðga fyrir nokk-
urn mun, sem olli því að máls-
hættinum að kasta perlum fyrir
svin, skaut upp í huga mínum.
Það er sem sé ekki andskotalaust
að reyna að hafa menningarskipti
við fólk, sem hefir látið ofstæki
og 'kennisetningar forheimska sig
eins hræðilega og' valdhafarnir
sovétsku 'hafa gert.
Það væri iilt til þess að vita, ef
mrkið starf ísienzkra málara og
annarra til að gera sýninguna vel
úr garði væri unnið fyrir gýg, af
því að sá þröskuldur væri fyrir,
sem það þyrði ekki að hætta sér
J"fir.
Vil ég svo að 'lokum gera það að
tillögu minni að menn hætti pexi
um það hvort abstraktlist sé meiri
eða minni list en hefðbundin list,
og eitt af vandamálunum sem
Rússlandssýningin hefir skapað
verði leyst á þann hátt að Mennta-
málaráð tojóði öllum þeim málur-
«m, sem ekki var boðin þátttaka í
Rússlandssýningunni að halda sýn-
íngu á verkum sínum — 5 frá
hverjum —- í husakynnum Lista-
safns ríkisins, og svo verði Rúss-
landssýningin og hún send til
Bandaríkjanna. Eg held að það
hljóti að vera eitthvert ráð til þess
ið ýta við The Museum of Modern
.4rt, eða einhverju af stóru banda-
rísku ríkissöfnunum, og benda for
cáðamönnum þeirar á að það væri
enenningarauki fyrir Bandaríkin að
Sá slíka sýningu frá sögu- og mynd-
listareyjunni íslandi. Líka værij
það athugandi að slík sýning væri
haldin í tilsvarandi listasafni í
Parfs, en í hvorugu þessara landa
er nokkur hætta á því að við vær-
um að kasta perlum fyrir svín, eða
að grimmt ríkisvald varni fólki, I
beint eða óbeint, að sjá sýningu,
sem það hefir boðið erlendri þjóð
að halda hjá sér. I
Við þurfum að hefja herferð til
að kynna islenzka list á erlendum
vettvangi og koma íslenzkum mál-
verkum inn á hvert einasta, liinna
mörg hundruð bandarísku ríkis-,
borga- og bæjarsafna. Við ættum
líka að reyna að sýna þeim mönn-
um, sem lyft hafa íslenzkri mál-
aralist iti'l vegs og virðingar með
ötulu starfi sínu, og góðum gáf-
um, þakklætisvott í verki með því
að við kunnum að meta Starf
þeirra. Til dæmis mætti hvetja
Bandaríkjastjórn til þess að losa
bílaframleiðendur vestra við 40—
50 stykki af offramleiðslu þeirra á
bílum, sem þeir eru í vandræðum
með, og gefa þá íslenzkum málur-
i;m. Það mundi ekki kosta Banda-
ríkjastjórn nema 100 þús. dali eða
svo, en það væri ómetanlegur
greiði við áslenzka málara, og
mundi gera þeim auðveldara að
bruna um landið i leit að viðfangs-
efnum og inspírasjónum“. Síðan
ætti ríkið að veita þeim undanþágu
frá tollum og gjöldum á þessum 50
toilum.
Væri háttvirt menntamálaráð og
ráðuneyti fúst tif að gera þetta?
1 lok pistils yðar slettið þér úr
klaufunum í atómskáld nútímans,
sem auffheyrilega eiga elcki upp á
pallborðið hjá yður. Eg skal viður
kenna að mér finnst öllu meira
til um afrek íslenzkra málara al-
mennt en ljóöagerð kjarnorku-
skáldanna okkar, og þó vil ég fyrir
engan mun láta stinga upp í þá
eða varna þeim að yrkja eins og
þeim ibíður við að horfa, því ekki
er að vita nema ifyrr eða síðar geri
einhver þeirra svo kröftugt kjarn-
orkuljóð að fólk neyðist til að láta
hrífast af þvi og foreyta viðhorf-
um sínum til þeirrar tegundar
Ijóðagerðar. Því er oft þannig var-
ió með nýjungar að fólk tekur að
geðjast að þeim þegar það hefir
fengið tíma til að venjast þeim.
Skáldsögur Lofts Guðmundssonar
liafa orðið fyrir miklum áhrifum
frá atómljóðagerð og samt eru þær
svo vel skrifaðar, að það er ómögu-
logt annað en skipa honum á bekk
með öndvegisskáldum okkar. Það
er ekki að vita nema fleira gott
eigi eftir að leiða af atómljóðum.
'SAÐSroMN
Hvers vegna er heims-
ÍjjL íriðnum svo mikiS
hætta húin?
Um ofanritað efni talar O. J.
Olsen .í Aðventkirkjunni annað
kvöld (sunnudaginn 12. apríl
1959) kl. 20,30.
Kórsöngur.
Allir velkomnir
Hákon J. Helgason sendir bað-
■stol'unni eftirfarandi grein:
„Fyrir nokkrum árum fóru sum dag-
blaðanna að aiefna blökkumenn
ýmsum óvenjulegum nöfnum t.
d. þeldökka anenn, litaða menn
o. s. írv. Útvarpið tók þetta fljótt
eftir blaðamönnum. Eg haif'ði oft
fundið það, að þeir menn, sem
önmiðust ritstjórn þáttanna, sem
orð þessi iicomu oftast fyrir í,
að minnsta kosti tveggja blað-
anna, voru ekki sterikir í íslenzku.
Taldi ég því ‘líklegt, að þetta
vaeri máMeýsa. Til þess að ganga
úr skugga um það, hvað væri
rétf í þessu efni, slkrifaði ég út-
varpinu, þættinum um íslenzkt
mál og sþurði, hvort það væri
gömul íslenzka og góð að kalla
blök'kumienn þeldökka menn eða
yfirleitt að kalla hörundið þel
Mun ég hafa skrifað árið 1954
Eg fókk það svar, að elzt heim
ild um notkun orðsins í þess
ari merkingu muni vera rit Torf
hildar Hólm og svo næst rit Ein
ars H. Kvarans. En ég fékk ekk-
ert svar við því, hvort það væri
góð íslenzka að kalla hörundið
þel.
Um nokkurt skeið dró nú úr notkun
þessa orðs, og sum dagblaðanna
hættu ailveg að kaitla negra þel-
dökka metvn en nefndu þá í þess
stað iblökikumenn. Einhver út-
varpsþulanna toélt þó áfram -að
nota þetta orð um negra. Er ég
fór að hugsa um þetta orð, sann-
færðist óg æ betur um það, að
þessi hörundsmerking þess væri
vitleysa. Eg vildi þó vit'a hvað
mátfræðingar segðu um það. —
Skriíaði ég þess vegna enn út-
varpsþættuium um íslenzkt mál.
Nú önnuðust nýir menn þáttinn.
Svar kom. Það var, að þessi merk
ittg orðsins ætti futlan rétt á sér,
enda væri orðið svertingi móðg-
ándi.
Eg er samt sannfærður um það, aS
þessi merking orðsins væri mál-
leysa. Skrifaði é,g enn útvarp-
inu, ,nú þættinum um daglegt
mál. Ég kvaðst hafa vanizt því,
að hvítar kindur væru kallaðar
þeldökkar, ef þeiið væri gúLleitt,
en nú nokkur síðustu árin, væru
dagblöð og útvarp farin að nefna
hörund manna iþel og kölluðu
negra þeldökka menn. Er þetta
var tekdð til umræðu í þættinum
ásamt fleiru, sem ég spurði um,
var talið að orðin þel og hörund
væm sifct hvað að merkingu og
því ekki rétt að katla blökku-
menn þeldökka menn.
Nú fyrir nokkrum dögum vúr orðið
þeldökkur um menn enn til um-
ræðu í þættinum um daglegt mál.
Einhver hafði spurt eins og ég,
livort það væri rétt mál að kalla
blökkumenn þeldökka menn, Nú
var skrlningur þess manns, er
þáttien annaðist, orðinn annar á
þessu atriði heldur en er hann
svaraði sömu spurningu frá mér.
Nú kvað hann lekkert athugavert
við þessa méi’kingu orðsins og
bætti við, að orðið svertingi væri
móðgandi.
Áranour þessarar fræðslu kom fljótt
í ljós. í næsta fréttatíma útvarps
ins margstagaðisit útvarpsþulur-
inn á þeidökkum mönnum. Ekki
veit ég, hve orðin vánanþel og
bróðurþel eru gömul íslenzka og
góð. Eg kann betur við orðin
vmarhuEur og bróðurhugur. „Til
framandi ianda éig bróðurhug
ber“, kvað Stephan G. Ett ef orS
in bróðurþel og vinarþel eru
gömul og góð íslenzka, held ég,
að þá sé það ekfci síður móðg-
andi að segja, að þetta þel sé
dökfct hjá blökfcumönnuin og
fcalla þá þeldökka menn en að
kalia þá svertingja."
'.V.VVV.V.V.WAV.V.V.V.V.SW.V.V.W.V.V.W.W.V.
\ 5
> Hjartanlega þakka ég vinutn og kunmngjum, gjaf-
? ir, heillaskeyti og heimsóknir á áttræðisafmælinu. !■
- Guð hlessi ykkur öll. Ij
Guðrún SigurSardóítir, I;
* Flatey á Mýrum I;
í
W.V.V.V.V.VW.V.VV.V.V.V.V.V.V.V.W.VV.VV.V.V.V
'.VVVVVVVVVVVVVVVVV.VV.VVVV.W.W.VVW.W.W.VVVV
Þakka öllum sveitungum mínum og' öðrum vinum
og vandamönnum, sem glöddu mig með gjöfum og
heimsóknum á 60 ára afmæli mínu 3. apríl.
Guð blessi ykkur öll.
Valgeir Jónsson
Gemlufalli
P.VVVVVVVW.VVVVVVVVW.VVW.W.VVVW.VVVVW.WW.
vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvw.vvvvv.vvvw.vw.
Ég þakka öllum, sem sýndu mér vinarhug á sextíu ?
ára afmæli mínu 31. marz s.l. Sérstaklega viljum við ^
hjónin þakka félögum í U.m.f. Egill Skallagrímsson, >
fyrir hinar höfðinglegu gjafir er þeir færðu okkur. v
Hákon hefir lokið má-li sinu,
Óska eftir bújörð
Áskilið er að húsakostur sé góður og tún vél-
tækt. Sé um sauðjörð að ræða, að flæðihætta sé
ekki í nánd eða aðrar torfærur er gætu valdið
fjártjóni.
Kristján Pétursson,
Skriðnafelli, Barðaströnd.
Vitamálastjóri óskar að leigja
skip til flutninga
vegna vitaþjónustu og hafnargerða. — Leigutíma-
bil maí til sept. 1959. Nánari upplýsingar á Vita-
málaskrifstofunni. Leigutilboð sem tilgreini nafn
og stærð skipsins ásamt leiguskilmálum sendist
vitamálastjóra fyrir 18. apríl.
SigurSur Guðjónsson,
Urriðaá
Vita- og hafnamálastjóri
tumtuumuuuuuuumtútu
w.vvvvw.vv.w.vvvvvvvvv.vvvv.vvvvvvvv.vvw.vvv'
Af.VWW.VV.W.V/.W.VVV/.V.WW.V.V.V.V.V.WW
Innilegar þakkir sendi ég eftirtöldum aðilum, er
unnu að björgun á búfé mínu, er það flæddi á páska-
dag s.l.
GarSari Andréssyni, Einari Sturllisyni, Gísla Gíslasyni,
Marteini Gíslasyni, Þórffi Mal’tenssyni, Grétar Guðinunds-
syni, Sverri Guðmundssyni, Ármanni Einarssyni, Mörtu
Þórðardóttur.
É*
w.v,
Með beztu kveðju.
Kristján Pétursson,
Ski’iðnafelli, Barðaströnd.
I
KVEÐJUATHÖFN um
Bjarna Jónsson,
Ósl, Reyöarfirði,
sem andaðist 6. þ. m., fer fram frá Fossvogskirkju mánudaginn 13.
þ. m. kl. 10,30 f. h.
Athöfninni verður útvarpað.
Börnln.
INNNILEGAR ÞAKKIR til allra þeirra, sem auðsýndu okkur
samúð og hluttekningu við andlát og útför sonar okkar og bróður,
Hreins Þorsteinssonar
Sandbrekku.
Inglbjörg Geirmundsdóttir, Þorsieinn Sigfússon
og systkinin.