Tíminn - 29.04.1959, Page 6

6
T í M I N N, miðvikmtaginn 29. apr’íl 195?
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðsian 12323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13948
Grafið til gamalla róta
Á ÁRABILINU 1927—
1931, meðan Framsóknar- og
Alþýðuflokkurinn báru gæfu
til samþykkis, var íhaldið á
stöðugu undanhaldi, en styrk
leiki samstarfsflokkanna óx
að sama skapi. Með stofnun
Kommúnistaflokksins ná-
lægt 1930 hrikti nokkuð í inn
viðum Alþýðuflokksins. Al-
varlegra áfall hlaut hann þó
þegar kommúnistum tókst,
undir yfirskini sameiningar-
tilboðs, að hremma töluverð-
an hluta flokksins, þar á
með'al einn aðsópsmesta for
ingja hans, Héðinn Valdi-
marsson og einhvern snjall-
asta áróðursmanninn, Sigfús
Sigurh j artarson.
Eftir kosningalagabreyting
una fyrri leit svo út um stund
að íslenzk stjórnmál væru
komin í varanlegt óefni. —
En upp úr kosningunum
1934 tókst á ný samstarf
með Framisóknar- og Alþýðu
flokknum. Ríkisstjórn Her-
manns Jónassonar, sem þá
kom til valda, tókst á hend-
ur rneiri vanda en nokkur
önnur ríkisstjórn hér á landi
fyrr eða siðar. Hin kalda
hönd heimskreppunnar hafði
lamað allt atvinnulíf lands-
manna. En stjórnin sýndi
hins vegar, svo ekki verður
úm villzt, hverju samstilltur
viiji og samhugur bænda,
verkamanna og annars vinn
andi fólks í landinu fær á-
orkað. Á þessum erfiðleika-
árum tókst stjórnarflokkun-
um að leggja grundvöllinn að
flestum þeim framkvæmd-
um, sem síðar hafa verið gerð
ar og skilað þjóðinni lengst
áleiðis til efnalegs og and-
legs þroska.
Hinn veiki hlekkur í þess-
um samtökum var Alþýðu-
flokkurinn. Hann var að vísu
allfjölmennur, þrátt fyrir á
föllin og átti nokkurn hóp
foringja, sem á ytra borði
virtust allvel til forgöngu
fallnir. En þessa foringja, að
Jóni Baldvinssyni undantekn
um, skorti hins vegar mjög
skilning á því, hvernig
byggja ber upp verkamanna-
flokk, Svo að harm fái varizt
þeim þungu og margháttuðu
áföllum, sem oft ríða yfir í
ólgusjó stjórnmálaátakanna.
Verkamenn hér sem annars
staðar áttu i vök að verjast
gegn harðsvíruðu atvinnu-
rekendavaldi íhaldsins. For-
ingjar þeirra sýndu mikinn
dugnað við að berjast fyrir
mannsæmandi kaupgreiðsl-
um. En þeir létu annan þátt
málsins eftir og þann þýð-
ingarmeiri. Enginn verka-
maður hefur gagn af því að
fá hækkað kaup, sem síðan
er plokkað af honum aftur
eftir margvíslegum leiðum.
Bændur höfðu fyrir áratug-
um komið auga á þá leið, er
þeim bar að fara til þess að
tryggja efnahagsafkomu
sína. Þeir tóku höndum sam
an í sínum samvinnufélög-
um og komu þannig í veg
fyrir að langfingruð spákaup
mennska gceti tekið toll af
hverjum bita og sopa er þeir
neyttu, hverju handtaki er
þeir unnu. Þannig lögðu þeir
grundvöll að merkustu og
voldugustu félagsmálahreyf-
ingu á íslandi. Verkamanna-
foringjana skorti skilning á
þessum þýðingarmikla þætti,
þessari óhjákvæmilegu undir
stöðu þess, að hinir svo-
nefndu kaupgjaldssigrar
gætu orðið skjólstæðingum
þeirra annað og meira en
skammvinnar sólskinsstund-
ir í hretviðrum harðrar lífs-
baráttu. Kröfugöngur og sam
þykktir geta verið góðar en
aldrei einhlýtar. Verkamenn
þurfa að vera samvinnu-
menn, öðlast réttindi þeirra,
gera sér ijósar skyldur
þeirra. Þeir þurfa að keppa
að því, að eignast sjálfir
hlutdeild í þeim atvinnu-
tækjum, sem þeir vinna við,
svo að þeir losni við það seig-
drepandi öryggisleysi sem i
því er fólgið, að sækja allt
undir aðra. í vanrækslu
þessa höfuöatriðis lá og ligg
ur veikleiki verkamannasam
takanna og um leið vanmátt
ur Alþýðuflokksins. Þess
vegna m.a. má þessi flokk-
ur, sem ætti að geta verið
tiltölulega sterkur, lúta að
því hlutskipti, að lifa sem
blaktandi strá, og telur sig
nú jafnvel tilneyddan að um
bylta allri kjördæmaskipan
landsins í þeirri von að geta
með því treint eitthvað jarð
neska tilveru sína.
Eins og áður hefur verið
minnzt á hér í blaðinu var
ný kynsló'ð að koma til valda
í Sjálfstæðisflokknum á síð-
ara helmingi fjórða tugs
aldarinnar. Timabili Jóns
Þorlákssonar, Magnúsar Guð
mundssonar og annara for-
ingja íhaldsflokksins var lok
ið. Ólafur Thors var að vísu
kallaður valdamesti maður
flokksins. Og Ólafur er að
ýmsu leyti „sniðugur“ flokks
foringi og enda ómissandi
fyrir flokk, sem samanstend
ur af þvílíku tætingsliði sem
Sjálfstæðisfl. Að vísu hefur
alltaf vantað allan „dálk“ í
Ólaf. Hins vegar virðast því
ekki sett nein eðlileg tak-
mörk hvað Ólafur getur
svignað án þess að brotna.
Það, sem kallað er sam-
vizka, virðist sannarlega ekki
ónáða hann meir en geng r
og gerist um fólk. Þeir póli-
tískir andstæðingar hans,
sem við hann hafa haft ein-
hverja samvinnu, eru löngu
hættir að leggja nokkuð upp
úr því, sem hann segir. Þótt
hann segi eitt í dag, má eins
vel búast við að það verði
allt annað á morgun. En lík
lega eru honum þessi ham-
skipti ekki meö öllu sjálf-
ráð. Þegar upp komu í flokkn
um nýir menn, sem numið
höfðu sína pólitísk lærdóma
hjá mesta ógnvaldi heims-
byggðarinnar á fyrri hluta
yfirstandandi aldar, þá varð
Ólafi ljóst, að liðnir dagar
koma aldrei aftur. Efalaust
hefur hin nýja stefna þung-
Gunnar Leistikow skrifar frá New York:
Mjög athyglisverð og sniidarlega
skrifuð bók um Ándrea Doria slysið
Þegar ég fyrir rúmum 2,
árum síðan sat í réttarsaln-j
um og fylgdist með rann-j
sókninni vegna skiptapans
mikla, er Andrea Doria
fórst, sat við hlið mér starfs
bróðir, sem fylgdist með
málagangi fyrir fréttastof-
una Associated Press. Síð-
degisblöðin studdust mjög
við frásagnir hans af réttar-
höldunum og hafði ég því
gott tækifæri til að fylgjast
með vinnubrögðum hans.
Ég gat ekki annað en dáðst
að þeirri nákvæmni og dóm
greind, sem einkenndi frá-
sögn hans. Þegár ég frétti
síðar, að Alvin Moscow —
því það var nafn hans —
ætlaði að skrifa bók um
þennan mesta árekstur í
sögu skipaferða, gladdi það
mig mjög, því að ég vissi að
ekki var völ á hæfari manni
til að gera þessu efni verð-
ug skil.
Moscow tók hraustlega til
starfa. Hann fékk ársleyfi frá AP
og tók sér ferð á hendur til Ítalíu,
Svíþjóðar og Englands og ferðað-
ist einnig mikið um Bandaríkin í
leit að sjónarvottum að slysinu,
til að upplýsa ýmis atriði, sem
ekki urðu fyllilega ljós í réttar-
salnum. Árangurinn af þessu
starfi hans „Collision Course“ er
nú komin út. Ég verð að segja,
að ég gerði mór miklar vonir um
bókina vegna kynna minna af
blaðafrásögnum Moscow, en ég
hafði ekki búizt við slíku meist-
araverki. Það er ekki orðum auk-
ið, að bókin er ein bezta sögu-
lega frásögn, sem ég hef lesið.
Moscow hefir ekki sézt yfir eitt
einasta smáatriði, sem nokkru
máli skiptir. Ilann lýsir öllum at-
burðum smáum og stórum frá öll-
um hliðum og bætir inn í og
bregður upp myndum á nákvæm-
lega réttum stöðum svo ekkent
smáatriði fer fram hjá- lesamdan-
um í þessu geysi yfirgripsmikla
verki. Lesandinn er fluttur fram
og til baka milli hinna istóru
skipa og fær að sjá hvern hlekk
í þessum mikla harmleik minnst
frá tveimur Miðum og oft fleiri.
Bókin mun koma mjög bráðlega
búnu mannanna frá Mið-
Evrópu og hinna háværu
hersveita þeirra úr Kveldúlfs
portinu, ekki verið honum
alls kostar að skapi. Þrátt
fyrir ýmsa vankanta hafði
Ólafur aldrei' taliö eðlilegt
að beita neinn harðræðum
nema þorskinn, sem örlögin
báru að borði Kveldúlfstog-
aranna. En hann skildi rétt
lega að þarna brauzt fram
þyngri straumur en svo, að
hann fengi staðið gegn hon-
um. Hann átti aðeins um tvo
kosti að velja: að fljóta með
eða að fljóta burt. Og Ólaf-
ur flaut með af því að það
stóð eðli hans nær. Hann hef
ur áfram fengið að heita for
maður Sjálfstæðisflokksins
af því að vinsældir hans og
takmarkalitlir sjónhverfinga
hæfileikar hafa verið flokkn
um ómissandi. En „stefna“
fiokksins á síðari árum ber
það með sér að vera runnin
úr dýpri sjó og kaldari en
svo, að hún geti átt upptök
sln í hugarheimum hins glað
hlakkalega þingmanns Gull
Cú- og Kjósarsýslu.
SlysiS rakiS þrep fyrir þrep og reynt að
grafast fyrir um orsakir þess
Gunnar Lestikov
út í Svíþióð og verður án efa
einnig gefin út á hinum Norður-
löndunum. Bók'.n hefir cll skil-
yrði lil að verða metsölubók.
Radarskekkja?
„Collision Course“ kastar nýju
l.iósi á fjölmörg atriði slyssins,
sem frarn að iþessu hafa ekki
verið nægjanlega upplýst. Moscow
kemur fram með tvær hugsanleg-
ar skýringar á því, hvers vegna
Carstons-Johann.sen var sannfærð-
ur um, að skipið, sem þeir voru
að mæta, væri á bakborða, sam-
tímis því að yfirmennirnir á
„Andrea Dor:a“ voru etmtig viss-
ir um, að Stockholm væri þeim á
stjórnbörða. t— Önnur skýringin
er sú, að radar annars skipsins
hafi verið skakkur (misvísandi).
Ekkert fannst athugavert við rad-
ar Stockholms, en hvort radar
Andrea Doria var skakkur veit
enginn, því «ð skipið liggur nú á
hafs’b&.tnii. Hin skýringin er sú,
■að skipin hafi verið beint á móti
hvort öðru. Haldið sa.ma striki,
en «ð sjálfsögðu bæði vikið öðru
hvoru lítið eltt út af þessu slriki,
þaninig að hvort skipið um sig
hafði hitt stundum á stjórnborða
og stundum á bakborða. „Andrea
Doria“ hefði getað verið á bak-
borða Stoekholms einmitt- þau
skipti, þegar Johanns'en leit í rad
ari'nn. Og e:ns hefði það getað
l henit, að Stockholm væri einmitt
; á stjórnborða Andrea Doriá, þeg-
1 ar ítaMmi leit í radarinn hjá sér.
Gífurieg slagsíða
En hvernig ga.t staðið á því,
eð' Andrea Doria íékk svo mikla
siagsíðu, sem raun vsrð, og það
á svo ótrúlegia stuttum tíma?
Slagsíða skipsins varð svo mikil,
að ekki var hægt að bjarga far-
þegum á venjulegan hátt. Það
virðist óskiljanlegt. Skipið er
byggt samkvænvt alþjóðasamþykbt
inni um öryggisútbúnað skipa, og
átti því ekki að hallast me:ra
en um 7* 1 til að byrja með og
í mesta lagi um 15° við sér.stak-
lega óhagsíæð skilvrði: En strax
eftir áreksturinn sýndi hailamæl-
irinn i brún.ni 18° og á mjög
skömmum tínva jókst hallinm upp
i 30° Síðan jókst hallinn stöðugt
þar til skipinu hvplfdi, en það
átti alís ekkí að geta ikojnið fyrir
ski'p eíns og Andrea Durta, sem
átti að haf-3 injög luiikomið 'ör-
yggiskerfi tiLað koma í veg fyrir
slíkt ' slys'. Höí'ðu einhver mistök
orðið víð smíði skipsins? Eða var
einhverju áfátt í forskrift hkuiar
clþjóðlegu reghigerðar? Lögfræð-
ingur ítalska skipafélagsins lagði
rlka áherzlu á, að reyni yrði að
grafast fyrir unv, það, hvort al-
þjóðlegu reglugerðinni um örygg-
isútbúnað skipa hefði ekki verið
fylgt við smiði skipsins, því væri
svo, þá væri ekki hægt að beita
skaðabótareglunni um ábyrgð á
farini og ítaiska útgerðarfélagið
mundi að nokkrum hluta leysast
undan skyldu um bætur til tjón-
þega. — Það reyndist hins vegar
ekki kleyft að komast fyrir ræt-
ur ors-akanaa' í réttinum, vegna
jvess að honum var slitið snögg-
lega og óvænt.
Þaggað niður
SKipaféiögin urðu ás'átt um að
lægja málið, þvi að málaferli og
viitnaleiðslur gátu haft -ófyrirsjá-
anlegar afleiðingar fyrir aiþjóð-
legar skipasamgöngur. Yfirheyrsl-
ur.nar myndu vekja gífui'lega at-
hygfi og mynd.u hræða fólk frá
að ferðasL með skipum og imyndu
öll skipafélög, af hvaða- þjóðerni
sem þau væru, fara varhluta af
því. En hvers vegna var mála-
ferlunum aflýst eimmitt.á þeirri
stund, er málið var að komas.t á
hápunkt og líkur fóru að aaikast
fyrir því, að unn.t væri að graf-
ast fyrir um orsök sdyssins? Það
var og verður torráðin, ef ekki
óleysanleg góta.
Moscow grednir frá því í bók
sinni, að bandarísk þingnefnd,
sem fjallaði um málið á hlutlæg-
en hátt, hafi komizt að þeirri
niðurstöðu, að Ahdrea Doria hafi
íylgt alþjóðlegu öryggisreglunum
frá 1948, en með því skilyrði þó,
■að ákveðin kj.aMe.sta vaéri í skip-
inu og var kveðið á um það,
hve mikil og hvar húh ætti að
vera. Skipið uppfyllti ekki þessi
skilyrði á síðustu ferð siruni yfir
hafið.
Tómir geymar
Síðasta dagmn, sem Amdrea
Doria var ofansjávar, voru 10 olíu
(Framtiald a 8 síðu)
(Bergmál itaiíu, ný bók eftir Eggert
Stefánsson frá móðurlandi listanna
í gær ræddu blaðamenn
| við Gils Guðmundsson, íram
i kvæmdastjóra Bókaútgáfu
j Menningarsjóðs og Eggert
| Stefánsson, rith. Skýrði Gils
frá því, að út væri komin
| á vegum Menningarsjóðs,
í bók aftir Eggart, sern nefn-
I
j ist Bergmál Italíu, og er
| safn greina og erinda, sem
f Eggert hefir flutt frá þessu
j landi á undanförnum árum.
I MjÖg hefir ver ð vandað til út-
gáfu bókarinnar sem er prýdd
fjölmörgum myndum. Henni er
skipt í tuttugu og einn kafla sem
allir fjalla um „annað föðurland“
höfundar, ítaMu; listir, menningu
og sögu. Höíundur hefir tileink-
rð eiginkonu sinni, frú Leliu Stef
ánsson, bókina, en Eggert segir:
Það hefir verið hamingja mín, að
leiðsögumaður minn í Ítalíu hefir
haldið öllum skuggum frá, og því
hef óg get.að einblínt á hið fagra
bjarta og göfuga, sem kynngi hina
ítalska anda hefir skapað, og til-
einka óg honum þessa bók.
Bókin kemur í bókaverzlanir i
næstu viku.