Tíminn - 20.07.1959, Síða 5

f í M I N N, sunnudaginn 20. júlí 1959.
Mörg fögur og búsældarleg
Jiéruð eru víðs vegar á landi voru
Og mun erfitt alð gera upp í milli
Bumra þeirra. Fljótsdalshérað 'er
er eitt af fegurstu og víðáttumestu
Iandbúnaðarhéruðum þessa ’lands.
tJmhverfis þ:-ð er fagur fjallahring
ur, en láglendi út við Héraðsflóa.
Innan þess ramma má finna flest
það, er gagnsamt og f:<gurut byggð
arlag má prýða. Grösugar byggðir
með góðum ræktunarskilyrðum og
víðáttumikil og kjarngóð heiða-
lönd.
Þr<r er Hallormsstaðaskógur,
istærsti og víðáttumesti skógur
landsins og margir fleiri skógar.
í>ar er Lagarfljót, eitt sérkennileg
asta vatnsfall á lalndinu, og mörg
önnur vötn og ár, og þannig mætti
telja. Á Fljótsdalshéraði hefur
til skamms tíma, eingöngu verið
rekinn stfuðfjárbúskapur. — Þar
hafá verið f.vrr og síðar mörg stór-
býli og merk heimili.
Eitt af þeirn eru Egilsstaðir á
Völlum, í miðju héraði. Merkis-
Btaður í sögu og lengst af stór-1
býli.
Árið 1889 keypti Jón Bergsson
Jónssonar prests að VtUlanesi
Egilsstaði og setti þar bú saman,
er fljótlega varð að stórbúi. Hann
vair kvæntur Margréti Pétursdótt-
ir frá Vestdal í Seyðisfirði, hinni
mestu glæsi- og atgerviskonu. —
ÍBöm þeirra hjóna voru átta og
eru öll á lífi. Þorsteinn er þeirra
elztur, fæddur 20. júlí 1889. ‘Hann
ólst upp heima á Egilsstöðum og
snaut þar góðrítr almennrar barna
fræðslu og vandist auk þess, al-
mennum bústörfum og annarri
fyrirgreiðslu, sem fylgdi hinum
nmsvifamikla búrekstri á Egils-
Btöðum.
Haustið 1909—1910 stundrlöi
hann nám í dönskum verzlunar-
skóla í Kaupmannahöfn. Að því
námi loknu settist hann að heima
á Egilsstöðum.
Þá v£ír Kaupfélag Héraðsbúa ný
etofnað og Jón Bergson ráðinn
framkvæmdastjóri þess.
Þorsteinn gékk strax í þjónustu
félagsins. Fyrstú sjö árin, isem
starfsmaður 'hja' föður sínum og
önnur hönd ha’ns við bókhald og
afgreiðslu, því Jón btgaði mjög
á þessum árum sívaxandi isjón-
depra, er að lokum leiddi til al-
gerrar blindu.
Við ársbyrjun 1917 var Þorsteinn
Jónsson ráðinn framkvæmdastjóri
Kítupfélags Héraðsbúa og hefur
hann gengt því starfi óslitið síðan.
Saga Kaupfélags Héraðsbúa,
sem nú hefur verið skrifuð, í til-
efni af fimmtugsEifmæli þess, er
tim leið í verulegustu atriðum
starfssaga Þorsteins Jónssonar um
hálfrar aldar skeið. Því þó Þor-
steinn hafi víðai komið við sögu
á Austurlandi, á þessu tímabili,
er þó starf hans við Kaupfélag
Héraðsbúa, háns Eiðalistarf. Og svo
samstungið sjálfu félagsstarfinu,
að vart verður sundurgreint.
Hér mun engin saga sögó.
Aðeins vikið stuttlega rlð þessum
málum í heild. En þeim sem vildu
kynna sér sögu kaupfélagsins og
störf Þorsteins má benda á þessa
bók, eftir Benedikt Gíslason frá
Hofteigi.
Á Fljótsdalshéraði hafði stttrf-
að, á undan Kaup'félagi Héraðs-
búa, annatð samvinnufélag, hátt á
annan áratug, er bar nafpið Pönt
unarfélag Fljótsdalshér:15s og
hafði aðsetur á Seyðisfirði. Það
var á ýmsan hátt óheppið með
istarfisemi sína og gatf sig upp til
gjaldþrota um 1908.
Það má segja að K.aupfélag
Héraðsbús/, sem er stofiiað 1909
hafi risið á rústum þessa félags.
Ekki erfði það þó eignir frá hinu
fallna félagi, nema síður væri,
því auk þess, sem bændur töpuðu
þarna miklum eignum sem Pönt-
unarfélagið átti, urðu beir .aðtaka
stór lán til að greiða tapskuldir
hinna óskilvísu viðskiptamrtana
Pöntunarféalgsins. Viðhorf manna
hér til þannig lagaðra verziunar-
hátta, voru að vísu mjög sundur
ieit, þegar Kaupfélag Héraðsbúa
hóf göngu sína. Hjá suminn bein
andstaða, öðrum nókkurt hik og
óvissa. En nokkrum þó fullvissa
um, að þrátt fyrir þessí óhöpp,
væri það samvinnuverzlun kgna við
sstti og koma skyldi. Það Var þvi
sýnilegt, að íiér varð að fatoa að
Sjötugur á morgun:
Þorsteinn Jónsson
kaupfélagsstjóri á Reyðarfirði
með lipurð og varfærni, ef vei
ætti að takrist með hið nýja félag.
Jón Bergson var sá maðurinn
hér, sem allir báru traust til í þess
um efnum.
Tvívegis hafði verið leitH5 til
hans í tíð Pöntunarfélagsins, og
ja’fnan hafði því farnazt vel und r
handleiðslu h;‘ns. Hann var því
eins og sjálfkjörinn að leggja
grunninn að hinu nýja félagi og
skapa því tiltrú og vinsemd.
Mun Þorsteini og hafa orðið
lærdómsiúkt þettfi samstarf. Þegar
við stofnun félagsins, var ákveðið,
að flytja vörur til hins nýja félags
um fieyðarfjörð.
Heimilisfang félagsins hefur því
verið á Reyðarfirði og þ;tr hefur
Þorsteinn átt heima síðan hann
tók við félaginu.
Kaupfélag Héraðsbúa hóf göngu
sína sem smáverzlun i ófullkomnu
lánuðu hússplássi .Úr því hsfði.j
að vísu rætzt er Þorsteinn tók
við því, og fyrstu byrjunarörðug-
leikarnir yfirstignir, en síðan má
segja, að félagið hafi vaxið jöfn-
um, öruggum skrefum í höndum
hans og fært út sUtofsemi sína
í æ fleiri og fleiri greinar, með
öryggi og festu, og er fyrir löngu
orðið eitt af stærstu og traustustu
kaupfélögum landsins og langsam
lega öflugasta og fjölþættasta
fyrirtæki á Austurlandi. Það rek-
ur nú verzlun á tveimur stöðum,
slátur- og kjötfrystihús á þremur
stöðum, mjólkurbú, hraðfrystihús,
bílaútgerð og bílaviðgerðir, tré-
smíðaverkstæði, gistihús, sauma-
stofu, fsdíahreinsun og ýmislegt
fleira.
Á þessu tímabili hefur verzlunar
árferði verið misjafnt, svo sem
kunnugt er. Stundum gott ,stund-
um líka mjög slæmt. Illkynjaðar
fjárpestir, óvenjuleg harðindi og
nær því dæmalalusir óþurrkar og
fóðurskortur herjuðu líka félags-
svæðið, svo að við hreinni upp-
lausn lá, í heilum sveitum, um
árahil.
Þáttur kaupfélags Héraðsbúg) og
Þorsteins Jónssonar persónulega
við að yfirstíga þessa örðugleika,
er svo mikill ,alð seint mun fyrn-
ast og þykja því merkari er lengra
líður.
Segja má að Þorsteinn hafi verið
heppinn með menn í hinum ýmsu
starfsgreinum félagsins, þzlr sem
mest hefur á reynt, en það hefði
þó ekki nægt, ef forystan hefði
ekki alltaf verið örugg.
Þorsteinn er hraustmenni mikið,
bjartsýnn og hófsamur umbótamaS
ur, sem hefur vaxið með viðfangs
lefnunum og skilað óvenju miklu
og farsælu dagsverki. Traustur og
heill geymir hann enn þó áhuga-
eld æskumannsins, þó sjötugur
sé að árum.
Þorsteinn er í eðli sínu mikill
bóndi, svo sem rætur ættar hans |
liggía til og má vart á milli sjá,
hvort ríkara er í fari halns, kaup-,
sýslumaðurinn eða bóndinn. Ef
Þorsteinn hefði haft búskap að
aðalaltvinnu ,hefði hann vafalítið
verið stórbóndi, því jafnvel með
öllum þeim störfum >sem á honum
hvíla, hefur hann ekki getað neit
að sér um að fást við búskap og
það uHl verulegan.
Hann hefur haft gaman af að
eignast jarðir, rækta tún, eigai
margar ær og góða hesta, en helzt
verða þeir að vera viljugir, því
mclðurinn er ferðagarpur mikill
og fer enn þá á hestum sumar og
vetur og er þá lítt veðurvandur
þegar út í það er komið.
Þrátt fyrir hin miklu og marg-
þættu störf Þorsteins Jónssonar
í þágu Kaupfélags HéraðsbÚE), hef-
ur hann gangt fjölda mörgum
; trúnaðarstörfum fyrir sveit sína
og héralð. Hann hefur átt sæti í
hreppsnefnd Reyðarfjarðarhrepps,

að ég held frá því hann settist
þar að og lengst af hreppsnefndar
oddviti. Formalður Búnaðarfélags
Reyðarfjarðar og í flestum eða
öllum nefndum og félögum sem
til geta orðið í einu sveitarfélagi.
Þá hefur hann verið í stjórn
Búnaðíirsambands Austurlands um
langt skeið og nú síðustu árin
formaður.
Uppi á Héraði hefur hann verið
í stjórnum eða á annan hátt við-
riðinn mörg félagsleg sfimtök. —
í stjórn Sambands ísl. samvinnu-
félaga var hann kosinn 1923 og
síðan. ,
Þessi stuttorðr.i upptalning sýnir
betur en langt mál, það álit er
samtíðin hefur haft á Þorsteini og
það traust er hún hefur borið til
hans.
Þorsteinn er félagslyndur í bezta
lagi og með eftirsóttustu mönn-
um í hvers komtr mannfagnað.
Léttur í ræðum og söngmaðar
góður og hefur manna bezt lag á,
að létta skap manna og dreifa
hversdagslúikanum við sliíik
tækifæri.
Þorsteinn Jónsson ar kvæntur
Sigríði Þorvarðsd. Kjerúlfs lækn-
is að Grímastöðum í Fellum og
frú Guðríðar Ólafsdóttur Hjalte-
sted.
Prú Sigríður er hin mesta fyrir
myndar og ágætis húsfreyja.
I-Ieimili þeirra kaupféklgsstjóra-
hjóna er líka bæði fallegt og að-
laðandi og heimilisbragur allur
til fyrirmynd;<r. Það er rómað fyrir
gestrisni, alúð og glaðværð. Þar
þykir öllum gott að koma bæði
félagsmönnum og öðrum.
Hún er ein af þessum sönnu,
góðu konum, sem ekkert miisjafnt
kemur við og alls staðar vill iáta
gott af sér leiða. — Þau hafa eign-
azt fjögur börn: Þorvarð, fulltTÚi
í stjórmirráðinu; Jón lækni við
Landsspítalann; 'Þorgeir lögfræð-
ing og Margréti gifta Birni Ingvars
syni lögreglustj. á Keflavíkurflug
velli.
Ég hef þekkt Þorstein Jónssott
kaupfélagsstjóia frá því við vorum
unglingcto í sömu sveit. En nánust
kynni hef ég þó haft af honum
síðustu 15 árin, sem ég hefi setið
í istjórn félagsins.
Ég hefi fundið æ betur og bet-
ur, hve ríka ábyrgðartilfinningu
hann hefur gagnvart fékigihu, að
það sé jafnan fjárhagslega sterkt,
svo enginn þurfi að óttast um sitt.
SHmfara brennandi löngun til að
hjálpa sem flestum til efnalegs
sjálfstæðis og athafna.
Það er hans metnaðarmál, að \ 8
kaupfélagið sé þess fært á hverj
um tíma að styðja- og hjálna
til þess að þróttmikill og blóm-
legur búskapur megi vera sem
allra víðast í hinu fagra) Fljóts-
dalshéraði. Að þar megi sitja mik-
ill fjöldi bænda, sem una gklðir
við sitt og hugsa eins og Eggert
Ólafsson: „Hve gott er áð sitja
sæll í búi.“
Ég vil að lokum þakka Þorsteini
Jónssyni mikil og vel unnin störf
fyrir Kaupféklg Héraðsbúa og óska
þess að það megi enn um skeið
njóta “farsællar forystu hans-.
Þakka vil ég líka kalupfélags-
stjórahjónunum fjölmargar ógleym
anlegar ánægjustundir, sem istjórn
félagsins hefur átt á heimili þeirra
bæði fyrr og síðsto.
Persónulega þakka ég Þorsteini
langt samst'arf og vináttu og óska
honum og fjölskyldu hans alls vel-
farmiðar, í tilefni þessara tíma-
móta. Friðrik Jónsson.
steinn var staddur, væri eitthvert
fjör á ferðum.
Ungum að aldri vár Þorsteini
falin framkvæmdastjórastaða
kaupfélagsins, og fluttist hann þá
til Reyðarfjarðar, og hefur átt
hér heima síðan.
Er skemmst af að segja, að Þor-
steinn hefur jafnan verið lífið og
sálin í framfaramálum sveitar sinn-
ar. M. a. haft forgöngu umj hina
miklu ræktun, sem sett hefur svip
á kauptúnið og verið stór liður í
góðri afkomu fólksins. Hefur og
rekið mikinn búskap sjálfur.
Rafstöð fyrir kauptúnið var kom
ið á fót 1930, og má víst þakka
Þorsteini þá framkvæmd öllum
öðrum fremur. Þorsteinn var íljótt
kosinn i hreppsnenfnd og var odd-
viti hennar um langt skeið, og til
hans hefur verið leit'að ráða i öll-
um vandamálum sveifarinnar, enda
úrræðagóður í bezta lagi, góðgjarn
og ráðhollur hverjum,: sem til hans
leitar. ;.
Þrátt fyrir margs konar skoð-
anamun, eins og gerist og gengur,
kemur víst öllum sveituhgum hans
saman urn manngildi hans. Ef eitt
hvað á að gera til fágnaðar, finnst
öllum mikið bresta á, ef Þorsteinn
er ekki við staddur,..og um hiálp
fýsi hans og góðvilja eru víst aRir
sammála. Svo sem; nærri má
geta, hafa störf Þorsteíns. í þágu
kaupfélagsins og sveítar sinnar,
ekki verið eintóm ganga á rósum.
Hefur hann oft orðið að bérjast við
afleiðingar viðskiptalcreppu, íjár-
pesta og óhagstæðs tiðarfars, sem
jafnvel hefur nálgazt haljæri. En
Þorsteinn hefur vaxið, yið hverja
raun og þá reynzt bezt, er mest
hefur legið við, ehdá, gæddur óbil-
andi bjartsýni og tráusti á vilja
manna til sjálfsbjargár. ‘
Þorsteinn hefur verið -sinnar
gæfu smiður og mikill gæfumaður.
Hann kvæntist ungur, ágætri konu,
Sigríði Þorvarðardóttur Kjerúlf.
Þau eignuðust mannyænlega börn,
og hafa verið samhéht ' úm að
mynda heimili, sem útn TÍshu og
hvers konar myndarskap' hefur
verið sveitar- og héraðsprýði.
Þorsteinn verður 70 ára 20. júlí
n.k. Ber hann aldurinn manna
'bezt, þrátt fyrir erilsamt lífsstarf.
Mun þar koma til greina meðfædd
hreysti og máske eigi síður hollar
lífsvenjur, sem hann héfur itamið
sér. ■
Á þessum .tímamótum ævi hans,
get ég óhikað flutt Þorsteini Jóns-
syni heillaóskir frá sveitungum
hans með þökk fyrir dvöl hans hér
og störf á liðinni tíð. j
T. J.
Þegar Kaupfélag Héraðsbúa hóf
starfsemi sína hér á Reyðarfirði
fyrir 50 árum, kom Þorsteinn Jóns-
son þar þegar við sögu og þá
einnig við sögu Reyðarfjarðar. Þor
steinn var þá um tvítugt og önnur
hönd föður síns, Jóns Bergssonar,.
við rekstur félagsins. Þorsteinn var
hinn mesti fjörmaður, fullur af
lífsþrótti og starfslöngun. Hann
hafði mikið gaman af áflogum og
alls konar kappleikjum og íþrótt-
um, mikill hestamaður, og átti úr-
vals gæðinga, og kunni vel með
þá að fara. Þetta var maðurinn,
sem átti eftir að setja mestan
svip á athafnalífið á starfssvæði
Kaupfélags Héraðsbúa. Það kom
sem sé fljótt í Ijós, að þarna var
á ferð óvenjulegur dugnaðar- og
áhugamaður, sem aldrei hlífði sér,
en hafði sérstakan hæfileika til
að sameina starf og tómstundir,
og mátti segja, að hvar sem Þor-
Þorsteinn Jónsson kaupfóliags-
stjóri á Reyðarfirði á sjötugsaf-
mæli 20. þ.m. Og kaupfélagið, sem
hamn veitir forstöðu, á fimmtugs-
afmæli á þessu ári.
Þorsteins á Reyðarfirði. verður
tæplega minnzt. án þess, að jafn-
framt sé getið þess samvinnu-
ífclags, sem hann hefur helgað
starfskrafta sína. Kaupfélag Ilér
aðsbúa hóf starf sitt eignalaust,
sem pöntunarfélag, eins og önn-
ur slík félög, sem stofnuð voru
fyrir og fyrst eftir aldamótin.
Fyrttu árin, sem það starfaði, var
l’jfir Þorsteins, Jón Bergsson á
Lgilfttöðum, forstöðumaður þe--.
En árið 1917 tók Þorsteinn við
kaupfélagsstjórastarfi'riu og hefur
annazt það síðan, í 42 ár. Félag’ð
hefur stöðugt verið að færa ut
kvla. nar. Það hefur le.ngi haft
mcginhluta viðskiptanna ,á félags-
svæðinu í sínum höndum, bæði
vörukaup og söln á framleiðslu-
vörum. Heimili þess og aðalstöðv
ar eru á Reyðarfirði, en útibú á
Héraði, víðar en á einum stað,
og þar heíur það reist slátur- og
írystihús og mjólkurviinnslustöð.
Fleir.i iðnaðarfyrirtækjum hefur
félagið komið á fót, m.a. til nag-
nýtingar á sjávarafurðum. Það
rekur gistihús á Reyðarfiröi, og
hefur lengi annazt vöruflutmnga
um hið víðáttum^kla viðskipta-
svæði sitt.
í málum kaupfélagsins á Reyð-
arfirði hafa margir nrerkir menn
komið við sögu og átt hiut að'
vext'i þess og viðgangi. Ei: að
sjálfsögðu ha.fa framkvæm < é-
lagsins og rekstur hyílt á Laup-
félagsstjóranum fremur en nojkkr
(Framh. á. 5.-S..ÖU,)