Tíminn - 26.07.1959, Blaðsíða 4

Útgefandl: FRAMSÖKNARFLOKKURINH
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur 1 Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300,18 301, 18 302, 18 303, 18 305 og
18 306 (skrifst., ritstjómin og blaSamenn).
Auglýsingasími 19 523. • Afgreiðslan 12 32S
Frentsm. Edda hf. Simi eftir Kl. 18: 13 948
Á meðan horfir rétt
EITT af stórskáldum
okkar íslendinga hefur lýst
svo lífsbaráttu þjóðarinnar á
umliðnum öldum, að hún
hafi átt við að etja „ís og
hungur, eld og kulda, áþján
nauðir og svartadauða“. —
Ekki fer það þó milli mála,
að sú plága, sem þjakaði ís-
lenzku þjóðina hvað mest,
var verzlunaráþjánin. Hún
varði öldum saman
og þyngdist þó jafnvel því
meir, sem aldir liöu fram.
Hinar reyndu að vísu á þan-
þol þjóðarlífsins til hins
ýtrasta, meðan þær stóðu
yfir, en þær liðu fyrr hjá þó
að lengi sæust merki til harð
sporanna.
Þingeyskir bændur urðu
fyrstir til að brjóta skörð í
múra verzlunarkúgunarinn-
ar. Það var engin tilviljun.
Þingeyingar voru um þessar
mundir öðrum íslendingum
fremri um félagsþroska. Þeir
áttu á að skipa yfirburða for
ingjum. En góðir foringjar
mega sín lítils einir sér. Það
var gæfa Þingeyinga og þjóð
arinnar allrar, að saman
fóru hjá þeim mikilhæfir og
framsýnir fyrirliðar og vask
ir og samstilltir liðsmenn.
Þessum mönnum var það
Ijóst, að þegar mikið þarf að
vinna, „má höndin ein og
ein“ sín lítils. Samvinnan var
lausnarorðiö. Og þeir mynd-
uðu fyrsta kaupfélagið. Al-
ger tímamót höfðu skapazt
1 íslenzkri sögu.
ÞEG-AR þess er gætt ann
ars vegar, að ekki er liöinn
nema rúmur mannsaldur síð
an Þingeyingar stofnuðu
fyrsta kaupfélagið noröur á
Húsavík, og hins vegar til
þess litið, við hvaða ódæma
erfiðleika var að etja á öll-
um sviðum, þá má undravert
þykja, hversu miklu þetta
upphaf hefur valdið. í raun
og veru var allt á fótinn. Al-
þýðan öll í landinu langkúg-
uð og sinnulítil um almenn
mál, fátæk og menntunar-
snauð. Á móti stóð fjandsam
legt og fésterkt kaupmanna-
vald, sem hreiðrað hafði um
sig viö hverja höfn í land-
inu og hélt þjóðinni í hungur
keng. Engir bankar, ekkert
veltufé. brautryðjendur sam-
vinnufélaganna áttu í raun
og veru aöeins eitt: Óbilandi
trú á manngildishugsjón sam
vinnustefnunnar. En sú eign
var líka mikil og sú trú mátt
ug. Um það getur enginn ef-
ast, sem lítur yfir landið í
dag. Gömlu Þingeyingarnir
þurfa ekki að spyrja: „Hvað
er þá orðið okkar starf“? —
Árangur þess blasir alls stað
ar við. Þáð hefur markað
skýrustu rúnirnar í framfara
sögu þjóðarinnar síðastlið-
in 80 ár. Yfir það mun ekki
fenna þótt aldir líði, jafnvel
þó áð öllu samvinnustarfi
væri lokið á íslandi frá og
með deginum í dag.
ENDA þótt samvlnnu-
hreyfingin hafi þannig helg
að sér land hjá okkur íslend
ingum á svo myndarlegan og
áhrifaríkan hátt og enda þótt
að til áhrifa hennar megi
beint og óbeint rekja flestar
þær ævintýralega stórstígu
framfarir, sem hér hafa orö
ið síðustu áratugi, þá fer því
þó víðs fjarri ,að hún eigi
sér enga andstæðinga okkar
á meðal. Samvinnusamtökin
hafa átt í opinberu stríði við
kaupmanna- og auðkónga-
valdið í landinu frá fyrsta
degi. Stærsti stjórnmála-
flokkúr landsins, hinn svo-
nefndi „Sjálfstæðisflokkur“,
er stofnaður og rekinn af
andstæðingum þeirra og hef
ur alla tíð barizt gegn þeim
af fullkoomnu hlífðarleysi. —
Hefur sú barátta orðið því
ófyrirleitnari og örvænting-
arfyllri, sem þeim þótti ósig
ur sinn sýnni. Á flestum víg-
stöðvum hefur liðskostur
kauþmangsins verið á meira
og minna hröðu og óskipu-
legu undanhaldi. Hann hef-
ur gefið upp hvert vígið á fæt
ur öðru. Málgögn hans, Mbl.
og Vísir, kjökra yfir óförun-
um.
Það er nú orðið helzka á-
róðursefni íhaldsblaðanna að
samvinnufélögin séu einok-
unarstofnanir, og Samband-
ið auðhringur, sem kúgi og
féflétti viðskiptamenn sína. |
Það er vonlaus viðleitni eins j
og rangur málflutningur i
alltaf er. Rétt er það, að !
kaupfélögin eru víða aöal- 1
verzlanirnar úti um land.
Sú þróun hefur orðið með
eðlile'gum og heilbrigðum
hætti. Þar hefur aðeins verið
að verki hin frjálsa sam-
keppni, sem manni skilst, að
ritstjórarnir og sálufélagar
þeirra telji flestra meina
bót. Fólkið hefur sjálft valiö
um verzlanir. Það hefur yfir
gefið kaupmenn af þvi að
það taldi hag sínum betur
borgið með því að skipta við
eigin verzlun. Kaupmönnum
er og á að vera frjálst að
verzla hvar sem þeir vilja.
Þeir verða aðeins að geta lif
að af afleiðingar sinnar eig
in lífsstefnu.
maöur í Mbl.-höllinni er ein
ÁSAKANIRNAR um ein-
okun kaupfélaganna eru
haldlausar og sýna aöeins
algj ör rökþrot þessara
manna. Sama máli gegnir
um auðhringastimpilinn,
sem hinir kámugu fingur úr
undirdjúpum hins pólitíska
viðskiptalífs reyna að klessa
á Sambandið. Samtök sam-
vinnúmanna standa öllum
opin til inngöngu. Starfsemi
þeirra fer öll fram í dags-
birtunni. Þau eru sameign
tugþúsunda manna um land
allt, sem hafa eygt í þeim
möguleikana til að skapa sér
betra og hamingjuríkara líf.
Velunnarar þeirra mega láta
sér vel líka að Mbl.-menn og
aðrir, sem standa í viðlíka
þroskastigi félagslega, telja
það eitt sitt þýðingarmesta
hlutverk að naga þau utan.
Á meðan er það víst, að rétt
horfir. k
TIM IN N, sunnuðaginn 26. júlí 1959.
Húnvetninga-
mót á Hvera-
völium
Föstudaginn 17. júlí s.l. efndi
Húnvetningafélagið í Reykjavík til
almennrar skemmtiferðar félags-
manna til Hveravalla. Lagt af .sta'ð'
frá húsi félagsins að Miðstræti 3,
kl. 2.15. Þátttaka var mjög niikil,
eða 116 manns í fjórum stórum .
langferðabifr.eiðum, og auk þess
tvær minni , eða alls 130 ’manns.
Veður var hlýtt, en lítilsháttar
rigning; og kviðu því margir óhag- ' ‘
stæðs veðurs, en hinn ágæti Hún-
vetnski veðurfræðingur, Jón Ey-
þjórsson, sem var leiðsögumaðúr í ‘
ferðinni, spáði batnandi v.eðri; létti
því öllum í skapi, því allir .trúðu
á Jón. Ekið var sem leið liggur, að
„Kerinu“ í Grímsnesi,. og þar' áð.
Var svo haldið til Gullfoss, og setzt Á mótinu blöktu sýslufánar Húnvetninga sinn hvorum megin við þjóðfán-
þar að veitingum í boði Húnvefh- ann. — Á neðri myndinni sést reiptog norðartmanna og -sunnan.
ingafélagsins. Að því- loknu" var
ferðinni haldið áfram,' og ffók ' riú -áð var komið um .1. 2.30. Tjöld
landið að breyta ^um .svip. /Til voi’u reist, fánar dregnir að húni,
toeggja han'da vorú eyðimelar; og ,en- það voru íslenzki fáninn og
sandar, og að stundu liðinni var fánar toeggja sýslnanna.
komið að Sandá, er mun draga
kominn með segulbandið.
Formaður ’félagsins, Friðrik
Karlsson, sem einnig var farar-
stjóri sunnan manna, setti sam-
Kl. 3.30 kemur röð norðanbif- komuna. Gerði hann grein fyrir
Húnvetningar ganga yfir Hvitárbrú á leið til móts á Hveravöllum.
aðdraganda þessarar samkomu, en
hann var, að á árshátíð félagsins
síðastliðinn vetur, hittust einnig
margir norðan- og sunnanmenn.
Steingrímur Davíðsson skólastj. á
Blönduósi, hafði orð á því, að gam-
an væri, ef Hún vetningar sunnan
og norðan heiða gætu einhvern
tíma hitzt uppi á öræfum, og þá
helzt á Hveravöllum. Ræddi Frið-
rik einnig nokkuð félagsstarfið á
bre'iðari grundvelli, og bauð alla
velkomna og óskaði öllum góðrar
skemmtunar.
Næstur talaði Steingrímur Dav-
íðsson, en hann var fararstjóri
norðanmanna. Þakkaði hann for-
göngu Húnvetningafélagsins um
þessa samkomu, og lýsti gleði sinni
og norðanmsnna yfir því, að fá
tækifæri til að hitta burtflutta
Húnvetninga á þessum fagra og
sögufræga stað. Þá lýsti Jón Ey-
þórsson umhverfi og sögu staðar-
ins í snjöllu erindi, en eins og
flestum er kunnugt, gerðist þar
mikill harmieikur, er Halla og Ey-
vindur létu þar líf sitt í útlegð.
Að þessu Joknu tóku til máls:
! Hannes Jcnsson, fyrrv. alþm.,
Ágúst Jónsson, bóndi að Hofi, Guð-
mundur Björnsson, kennari, Akra-
nesi, og að lokum flutti Hannes
Þorsteinsson, stórkm., frumort
ljóð, í tilefni þessarar farar, og
færði hann íélaginu kvæðið að
gjöf.
Var gerður góður römur, að níáli
allra ræðumanna. Veður var gott,
og fólk í hátíðaskapi. Hófst nú
reiptog milli norðan- og sunnan-
manna. Fór það fram í tveimur
atrennum, hina fyrri unnu norðan-
menn, en í þeirri seinni, veitti
sunnanmönnum betur, þó eigi
gætu þeir dregið reipið úr höndum
narðanmanna yfir markið. Lauk
því reipdrættmúm með sigri norð-
anmanna og mikilli kátínu allra
áhorfenda.
Hófst nú dansínn við dynjandi
nafn sitt af umhverfinu. Er hún reiða yfir melinn að austgnverðu
óhrúuð og er því stundum verulég-: við vellina, og var nú mikill fagn-
ur farartálmi en nú reyndist hún aðarfundur, því nú mættist skyld-
fremur vatnslítil, og því auðveld fó.1v «v* á eingum fegursta
yfirferðar. Um kl. 8 um kvökliö er Btað á öræfum íslands.
komið að brúnni við Hvítárvatn.( Er ^ höfðu komig sér fyrir ,
Veður var þá mun léttara, og allir,'tjöldum sínum, og snætt af nesti
fara út úr hifreiðunum og dást að.sínu, hófst kvöldvaka. Komið hafði
hinu fagra umhverfi, en .gróður er! verið fyrir magnara til að auðvelda
þar verulegur, en þó mestur í Hvít-' fóiki að heyra hvað fram fór, ogiharmoniku Jóhannesar Benjamíns-
arnesi, sem er miðja vegu upp með hinn kunni húnvetnski útvarps- sonar,-en hann er auk þess skáld
vatninu, og þar var g:st, bæði í maður Baldur Pálmason, var þar (Eramhald á 3. síðu).
tjöldum og .sæluhúsi Ferðafélágs
fslands. Var fólk í góðu skáþi, og
hrugðu nókkurir á dans í sælii-
húsin ,til kl. 1, enda var harmonikti-
spilari með i ferðinni.
Árla morgun var risið, enda
komið bezta veður. Tjöld voru felld
og búizt til ferðar. Jón Eyþórs-
son kallaði fólk til tíða, og lýsti
hinu ógleymanlega útsýni og sögu
staðarins. Kl. 10 var lagt af stað
upp til Kerlingarfjalla, og stanzað
við sæluhús Ferðafélagsins þar.
Veður var þá tæplega nógu bjart,
til þess að hið fagra útsýni nyti
■sín til fulls, en fjallafegurð er þar
mikil. Snæddi ferðafólkið hádegis-
verð þarna og steig síðan upp í
bifreiðarnar að nýju, og var ekið
sem hraðast til Hveravalla, því nú
var von á norðanmönnum á(
hverri stundu, en þeir höfðu ætlað
áð fjölmenna á samkomuna. Þang-|
Fararstjórn Húnvetninga a3 sunnan.