Tíminn - 12.09.1959, Qupperneq 5

T í M I N N, laugardaginn 12. september 1959.
Bréf frá Freysteini Þorbergssyni:
Þegar drottinn mál-
aði himnaríki
Sextygy r:
Bled, 4. september.
„Heíurðu veitt því athygli, að
ef horft er fyrst ler.gi á valnið
og síðan á jörðina, bá er sem
hún hreyfist“, segir f'riðrik, þar
sem við sitjum á grasbakka við
í'jallavatnið fagra, sem framar
öðru hefur gert Bled að frægum
ferðamannabæ.
Já, víst sýnist svo. Nú er gola,
og vatnið gárast.
Það hefur kólnað hér síðustu
daga. Hitinn er líkt og venjulegur
sumarhiti í Reykjavík, en lofts-
lagið annað og mildara — venju-
legt Alpaloftslag.
Við erum á göngu í kringum
vatnið. Hæfileg áreynsla, kyrrðin
og tært morgunloftið eru styrkj-
andi fyrir taugarnar, góður undir
búningur efiðra hugarþrauta. Svo
er fegurðin slík, að enginn fær
orða bundizt, en allar lýsingar ná
þó skammt, jafnvet Túrgenév
hefði átt erfitt með að koma orð-
um að allri þessari fegurð.
Við komum hingað í gær eftir
rólegt fqrðalag ipeð viðkom-u á
nokkrum stöðum í Vestur-Evrópu.
Af keppendum áskore ndamót-ins
var aðeins Benkö hór fyrir. Hafði
hann komið nær 10 dögum fyrir
mótið. Þegar blaðamenn spurðu
hann um sigurlíkur hans, kvaðst
liann vera öruggur um að hafna
í einu af átta efstu sætunum.
tíligoric kom svo í gærkvöldi, og
Rússarnir eru á leiðmni við ní-
unda mann, en enginn veit neitt
um ferðir undrabarnsins.
Raunar hugsum við lítið um skák
á ferð okkar umhverfis vatnið.Nóg
mun koma af slíku síðar. Vatnið
er djúpt og tært. Þegar lygnt er
á fögrum sumardegi, speglar það
fjöllin, trén og blómir. í litum —
gult, rautt, grænt, blátt— Hvern-
ig varð svona fegurð til? Skyldi
ekki vera til goðsögn um það? Á
meðan við þekkjum ekki aðra
betri, skulum við notast við þessa.
Einhverju sinni héldu listmál-
arar í himnaríki þing Voru þar
saman komnir beztu málarar allra
tíma, þeir sem ekki höfðu lent í
neðra. Margt bar á góma, en brátt
tóku menn að deila um stefnur í
málaralist, hógvært að vísu. Sum-
ir héldu því fram, að rétt stefna
væri aðalatriði, aðrir, að mestu
skipti hver maður á penslinum
héldi. Loks reis upp vís maður
og sagði, að að slíkt orðaskak
væri til lítils. verkin sýndu merk-
in. Gerði hann það að tillögu
sinni, að allir viðstaddir gerðu
hver sína mynd af. himnaríki, þar
sem það er fegurst, og síðan
skyldi Drottinn fenginn til að
skcra úr um bezta málverkið. Hóf
ust nú allir handa og luku verk-
inu á tilskvldum tíma. Síðan voru
myndirnar hengdar upp, og Drott
inn kom sem dómari og heiðurs-
gestur á sýninguna. Hann leit á
öll málverkin með veibóknun, og
er listamennirnir spurðu hvert
þeirra væri bezt, svaraði Drott-
inn.
„Þið hafið allir vandað ykkur,
og það er aðalatriði. Myndirnar
eru allar góðar, miðað við þá litlu
hæfileika, sem ég gaf ykkur í
vöggugjöf, og þið haíið þroskað
með elju við misjafnar aðstæður
á jörðinni.“
„En hvaða málverk er allra
bezt?“ spurðu þá málararnir með
óþreyju.
„Ekkert", svaraði Drottinn,
„miðað við fjölþætta fegurð fyrir-
myndarinnar eru málverkin öll lág
kúruleg einhæf, lítiln,ótleg.“
„Hvað getum við þá gert til að
ná góðum árangri?" spurðu list-
málararnir í öngum sínum.
„Vinnið saman“, svaraði Drott-
inn. „Gerið allir eina mynd í sam
einingu og þið munuð ná marg-
i'alt lengra.“
„Ágætt“, svöruðu málararnir,
„en hvernig skal verkinu hagað?“
Þið fáið mitt allra bezta léreft,
ella mína liti, uppáhaldspensla
ykkar á jörðinni og einn dag í
næði hver“, svaraði Drottinn og
bætti svo við, „sjálfur skal ég
hafa auga með verkinu og sjá til
þess að þið skemmið ekki fyrir
fyrir öðrum.“
Enn var hafizt handa. Fvrstur
byrjaði Adam. Ilann hafði eitt
sinn teiknað Evu í sandinn með
stórutánni. Með hverjum deginum
sem leið, varð málverkið svip-
meira og fegurra. Ef til vill setti
Van Gough óþarflega mikinn skóg
á hæðir og ása í kringum- vatnið,
sem var á miðri myndinni, en það
er smekksatriði. Loks kom að síð
asta deginum, abstraktmálarinn
var nú einn eftir. í fvrstu virtist
honum, sem hann gæti hér engu
við bætt. Hálfan daginn tvísté
hann fyrir framan málverkið og
nagaði á sér neglurnar vegna vel-
gengni fyrirrennara hans. Loks
fann hann sér þó verkefni og tók
að blanda liti. Þegar því var lokið,
og hann ætlaði að fara að mála,
með nöglunum, eins og venjulega,
þá sá hann sér til skelfingar, að
neglurnar hafði hann alveg nagað
af sér í ógáti. Nú voru góð ráð
dýr — abstraktlistin var í hættu.
Brátt minntist hann þó þess, að
áður en hann fór að nota neglurn-
ar fyrir pensil, hafði hann gert
nokkrar frægar mynd.r með ónýt-
um tannstöngli. Hann brá sér því
frá, til að leita að hcnum.
Þá kom Drottinn og leit á verk-
ið. Hann vissi, að abstraktmálar-
inn myndi ekki bæta það, og
reyndar enginn manmeg hönd.
Það var harla gott, en þó litilfjör-
legt í samanburði við fyrirmynd-
ina. Hann fylltist nú meðaumkun
með mönnunum, vegna vanmáttar
þeirra, gekk að léreftinu og full-
komnaði verkið.
Þegar abstraktmálarinn kom aft
ur með tannstöngulinn. varð hann
heldur en ekki undrandi yfir
umskiptunum og stóð alveg agn-
dofa yfir myndinni. Loks skildi
hann hvernig í öllu lá, en til
að geta með sanni sagt, að hann
hefði lagt hönd að verki, bætti
hann dálitlu fugladriti á björgin.
Síðan tilkynnti hann að verkinu
væri lokið.
Allir hinir málarernir, sem
fengið höfðu að sjá málverkið að
afloknum hverjum vinnudegi, og
þannig fylgzt með viðleggi hvers
og eins, báru mest lof á þann, sem
málað hafði síðasta daginn. Og
brátt tóku þeir allir að mála ab-
strakt. Hefðu þeir sennilega
haldið því áfram til þessa dags, ef
abstraktmálarinn hefð' ekki líka
haldið áfram að mái'á. Næstu verk
hans vöktu óskipta hrifningu. Svo
bein strik þóttist enginn hafa séð
áður, það er að segja, þar sem
þau voru ekki bogin. En brátt óx
tala þeirra, sem héldu því fram,
að verk hans væru engu betri en
þeirra eigin. Sögðu þoir abstrakt-
list vera hið mesta fúsk og tóku
upp aftur sinn fyrri stíl. Himna-
iíkismyndin olli nú hörðum deil-
um. Eftir því sem rengur leið,
fannst þeim, sem að benni höfðu
unnið, að þeirra eigin hlutur væri
stærri en þeir hefðu áður gert
sér grein fyrir. Loks gekk ósam-
lyndið úr hófi fram, og Drottinn
var fenginn til úrskurðar. Er
hann hafði kallað alla málarana
íyrir sig, mælti hann. „Ó, þið ó-
fcljúgu sálir, hvenær munuð þið
kasta til fulls húð úlfúðarinnar
og tileinka ykkur hið eina sanna
litillæti sem er uppspretta allra
dygða?“ Síðan sagði hann upp
alla sögu. Allir málararnir skömm
uðust sín, nema abstraktmálar-
inn, sem í rauninni hafði ekki
gert neitt, nema mák klessur og
strik og þegja yfir leyr.darmálinu.
Þeir kváðust aldrei framar myndu
mála abstrakt og báðu drottinn að
fjarlægja himnaríkismyndina, sem
hafði komið ósamlvndinu af stað.
Drottinn féllst á það með þvi skil-
yi'ði, að þeir rnáluðu abstrakt
Guðjón í Gufudal er héraðskunn-
ur maður fyrir stórbrotið athafna-
líf í landbúnaði. Framkvæmdir
hans og framsýni er óvenjulegt
æfintýri í sveit á íslandi.
Hann er fæddur á Grund í Svarf-
aðardal 12. sept. 1899, sonur Sig-
urðar Halldórssonar bónda þar og
konu hans Önnu Friðriku Daníels-
dóttur frá Tjarnargarðshorni í
sömu sveit.
Guðjón var 4 ára, er faðir hans
og eldri bróðir, drukknuðu í há-
karlalegu af skipinu Kristjáni, er
fórst með manni og mús 12. maí
1904. Móðir sína missir Guðjón 10
árum síðar, hverfur hann þá fljót-
lega frá Grund til að bjarga sér,
og leita fjár og frama.
Að heiman mun hann ekki hafa
farið með önnur efni, en meðfætt
þrek og mikinn áhuga á jarðyrkju.
Kornungur fer hann í Hólaskóla,
og útskrifast búfræðingur þaðan
1919. Nokkru síðar fer hann til
Noregs, stundar þar verklegt nám,
einkum í garðrækt, við Statens
Smaabrukslærerskolen i Asker. En
lýkur prófi frá Lýðskólanum í
Voss 1923.
Guðjón kemur aftur heim 1925,
og stundar þá garðyrkjustörf í
Reykjavík, skipuleggur þar marg-
Gisf ydal
áður fengið dalvcrpið hjá ríkis-
stjórninni til nýbýlismyndunar, og
liafði undirbúning að þangaðkomu
sinni er hann léti af störfum við
Reykjabúið.
Með för Guðjóns í eyðidalinn
hefst lífsævintýri hans fyrir al-
vöru. Frá skólagöngu sinni hafði
hann mest verið í opinberri þjón-
uslu, þar sem laun voru rétt til
hnífs og skeiðar, enda hóf hann
landnám sitt í Gufudal fátækur -af
fjármunum, en ríkur af þskkingu
og reynslu sem garðyrkjubóndi.
Á örfáum árum gerðist allt sam-
samtímis í Gufudal, upp reis stór
gróðrarstöð við jarðhitann, hús yfir
fólk, fénað og verkfæri. Leirflög
og skriður dalsins urðu að vel rækt
uðu túni, sem gaf 10 kýrfóður.
Litli eyðidalurinn var í einu vet-
fangi orðinn stórbýli, sem gaf af
sér hærri árstekjur en flestar
gamlar bújarðir í sýslunni, gróður-
húsin skiluðu blómum og ávöxtum,
en grasræktin búfjárafurðum. Und-
irlendi dalsins varð þrautræktað
tún, en valinn búsmali leitaði haga
lengra inn í fjalllendið, og skilaði
kostamiklum afurðum.
En Guðjóni mun hafa fundizt sér
skorinn of þröngur stakkur í Gufu-
dal, því bráðlega kaupir hann tvær
Gufudalur — stórbýli í gróöurhúsabúskap.
ar lóðir, sem þá var nýmæli. Hann
stjórnar vinnu Við girðingu Þjóð-
garðsins á Þingvöllum, sem ennþá
lofar meistarann.
1931 varð Guðjón ráðunautur
Búnaðarsambands Suðurlands, en
tók við ríkisbúinu á Reykjum í
Ölfusi 1933. Rak Guðjón búið á
Reykjum með forsjá og dugnaði,
og skilaði stórum upphæðum til
ríkissjóðs með árlegum tekjuaf-
gangi. Var það óþekkt fyrirbæri á
ríkisbúum hérlendis.
Þegar. Garðyrkjuskóli ríkisins
var stofnsettur á Reykjum haustið
1938 undn' stjórn Unnsteins Ólafs-
sonar skólastjóra, hætti Guðjón
störfum við Reykjabúið í árslokin.
í ársbyrjun 1939 flyzt Guðjón með
konu og börn í hálfbyggð hús í
Gufudal, sem var eyðidalur í
Reykjafjalli, skriðurunnin leirflög
með urðarhólum en nokkrum jarð-
hita. Þar sá landnámsmaðurinn
lífsskilyrðin. Því hafði hann árið
samliggjandi jarðir í Ölfusi, Gljúf-
urárholt og Sogn. í Gljúfurárholti
byggir hann nýtízku fjós yfir 60
kýr, og fyrstu sænsku votheysturn-
ana, en í Sogni fjárhús.
Á þessum jörðum rekur hann
síðan stórbúskap í mörg ár, ásamt
umsvifamikiili garðyrkjustöð í
GufudaJ og öðrum búskap þar.
Sívaxandi ertiðieikar : fólkshaldi
við landbúnaðarstörf, munu hafa
valdið því, að fyrir nokkrum árum
selur Guðjón Gljúfurárholt með
allri áhöfn, og er það talin hæsta
sala á einni jörð á íslandi.
Við sölu Gljúíurárholts herðir
GuÖjón Sigurosson ,
Guðjón enn á nytjum Gufudalsir.;,
byggir þar nýtt fyrirmyndarfjós, cg
fjárhús, sem munu vera sérstoic
sinnar tegundar þó víða væri lei -
að. Þak fjárhúsanna er klætt gle.’i
í stað bárujárns, og garðar hafð :
lausir. Þegar fénu er sleppt á vo.-
in eru garðarnir teknir út, og jarð-
hita hleypt á leiðslur í húsunuri,
eru þá fjárhúsin orðin að gróðu,-
húsum, og í þeim ræktað grænmeii
þar til hýsing fjárins hefst næsta
vetur.
Þetta er eifct dæmi um búhygg-vi
og hugkvæmni Guðjóns.
Þrátt fyrir umsvifamiklar athaf :V
ir í búskapnum, hefur Guðjón ,ge ;-
ið sér tíma til margháttaðra starfa
í félagsmálum, og beitt sér fyr :
stofnun margra merkilegra félags-
samtaka í búnaðarmálum í sve.t
sinni og sýslu. Má nefna hér nokk-
ur félög þar sem Guðjón er ými.-í
formaður eða frumherji að stofn.
un þeirra, eða hvort tveggja: Fra. a
ræslu- og áveitufélag Ölfusing >,
Búnaðarfél. Ölfusinga, Garðyrkj : •
bændafélag Árnesinga, Sambard
Garðyrkjubænda og Ræktunarsarv-
band Ölfusinga.
Þá hefur Guðjón um margra ára
skeið verið sýslunefndarmaður Ö1
ushrepps, form. Elliheimilisnefn '-
ar Árnessýslu, í Hafnarnefnd Þo.-
lákshafnar o. fl., sem ég kann ekfci
upp að telja. Hefur jafnan sá beki:■
ur, sem Guðjón hefur setið, verlí
vel skipaður, og hlutur umbjój-
enda hans vel tryggður.
Guðjón í Gufudal er maðue
hress í bragði, og ákveðinn í skofc-
unum, og lætur ekki hlut sinn fyr •
neinum.
Þiátt íyrír félksflóttar.r úi sveit-
unum, hefur Guðjóni tekizt eö
halda í forna reisn, með marga
húskarla og höfðingsbrag í heii ■■
ilisháttum, og mun hin ágæta kor
(Framhald á 11. síðu)
öðru hverju, til þess að undir-
strika vanmátt sinn, slíkt væri sál-
um hollt, sagði Drottinn. Síðan
jók hann nýjum víddum við himna
ríkismyndina og setti hana niður
á jörðina, á þann stað, sem við
í dag köllum Bled.
Og ennbá mála menn abstrakt
á himni og jörð.
Við Friðrik höldum áfram
göngu okkar í kringum vatnið.
Öðru hverju stökkva fiskarnir fjör
lega upp úr því, og þar við göng-
um fremst fram á baxkann, horfa
þeir á okkur forvitnisaugum. Þeir
stærstu halda sig gjarna í skugga
undir bátum, sem liggja letilega
með stefni á landi. Su.mir gægjast
glottandi undan flötum botnunum,
líkt og við værum fiskimenn með
tórnan ögul.
Fivysteinn
VV.V.V.W.V.V.V.V.V.V.V.V.'.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V/I
Vörubílstjórafélagið Þróttur j
Allsherjar
atkvæðagreiösla
um uppsögn samninga fer fram í húsi f^lagsms i
dag frá kl. 2—10 síðdegis og á morgun frá kt.
1—9 síðdegis.
Stjórnin. i
<VWWWAV.V.'VWAWWAV.'.W.‘.'.VWW^iWAðia
Til solu
International dísilvél, TT 14, ásamt 25 kw Thon •<
son-Houston rafal, reimdrifnum. Einnig er til sölu
Esse gljákolavél Upplýsingar gefur skólastjó .
Reykjaskóla. Sími um Brú.
WW'.V.VM^V.'ASVS'.W.W.VAVW.V.W.'AVW.'.Vt