Tíminn - 27.10.1959, Blaðsíða 8

8
T í M I N N, þriðjudagiim 27. október 1959.
Minning: Daníel Tómasson,
trésmíðameistari (rá Kollsá í Hrútaf.
MANUDAGINN 19. október var
Daníel Tómasson, Tómasarhaga 9,
til moldar borinn í Fossvogskirkju
garði. Hann var íæddur 7. marz
1888 að Kallsá. Foreldrar hans
voru Valdís Brandsdóttir Tómas-
sonar prests að Prestsbakka, síðar
að Ásum i Skaftafellssýslu og
Tómas, söðlasmiður Jónsson Jón-
assonar frá Kollsá. Daníel var hár
vexti, ígrannur og beinvaxinn, and-
litift grannt og línur skýrar, aug-
un blá' og .sendu frá sér blítt og
fagurt bros, sem yljaði og vermdi
inn að hjartarótum þeirra, sem
mutu, hárið rauðbrúnt, mikið og
fór vei. Öll framkoma Daníels
■karlmannleg, drengileg og traust.
D-aníel giftist eftirlifandi konu
sinni Herdísi Einarsdóttur frá
Hróðnýjarstöðum, 27. júní 1919.
Þau hjónin- eignuðust 6 born, 2
syni og 4 dætur. Börnin fæddust í
þessari röð: Þorvaldur, Iingiríður,
Valdís Sigurlaug, Esther, Einar
Tómas, Áshildur Esther. Einar dó
fæpra fimm ára en Esther á fyrsta
ári og var lögð í kistu hjá afa sín-
um, Tómasi, er dó um svipað leyti.
Strax í æsku bar á mikLim
hagleik og dugnaði hjá Daníel að
hvaða starfi, sem hann gekk. Og
ungu rað árum nam hann trésmíði
hér í Reykjavík hjá Steingrími
Guðmundssyni, trésmíðameistara.
Sveinssmíði Daniels var hurð, og.
lauk hann því trésmíði með ágætis
vitnisburði.
Að mámi loknu hvarf Daníel aft-
ur heim til átthaganna og dvaldi
hjá foreldrum sínum um ára bil,
en stundaði húsasmíði í sveitinni
og nágrenni hennar. Á fyrstu starfs
árum Daníels var hann þekklur
smiður og eftirsóttur fyrir dugnað
og áhuga. Áhugi og vinnuþrek
þessa grannvaxna manns, var
óvenjulegt.
Á fyrstu búskaparárum þeirra
hjónanna, Herd'Aar og Daníels,
var 'túninu á Kollsá ekki skipt, en
heyjað 1 samvinnu og töðunni
skipt milli ábúenda. Gengu allir
ábúendur jafnt að verki við slátt
og þurrk á töðunni. Eitt vorið
meðan að þessi háttur var á, hafði
Daníel byrjað á að byggja fjárhús
og hlöðu og var nokkuð eftir, er
sláttur byrjaði, og hann því bund-
inn alla daga. En húsunum hafði
hann ákveðið að koma upp fyrir
veturinn, og tókst það líka með því
að leggja nótt við dag. Daníel
gekk fast að slættinum o.g lét ekki
á sig halla í samvinnunni. En á
kvöldin er hætt var slætti, var
gengið í bæ og matazt, en matar-
hléið var stutt, og að því loknu
var vinna hafin á ný við húsbygg-
ingarnar og unnið af kappi til lág-
nættis, og komið gat það fyrir, að
morgunstund væri tekin til bygg-
inga áður en gengið var á teig.
Öll peningshús á sínum parti
jarðarinnar byggði Daníel úr stein
steypu og að mestu leyti í svo
kölluðum frislundum sínum, það
er að segja, um helgar og ef dagar
gáfust frá byggingum fyrir aðra.
Þegar þessum framkvæmdum er
lokið, lætur Daníel sinn part jarð-
arinnar með húsum og áhöfn í
hendur tengdasonar síns, en flytur
sjálfur með konu og börn hin.gað
til borgarinnar haustið 1941.
Og enn blasa verkefnin við. Nú
þarf fjölskyldan að eignast þak
yfir höfuðin. Daníel byrjar með
það að kaupa gamalt, lítið hús
með 'góðri lóð. Strax er byrjað á
að stækka það og endurbyggja. Og
er því verki er lokið, er þetta
orðið gott hús og nægjanlegt hús-
rúm fyrir meðlimi fjölskyldunn-
ar. En Daníel er það samt ljóst,
að framtíðin krefst meira hús-
næðis. Fljótlega er því byrjað á
að leysa þetta vandamál framtíð-
arinnar og hornsteinar lagðir að
framtíðarheimili fjölskyldunnar.
Húsið er fjórar íbúðir og þar með
er séð fyrir þörfum allra barn-
anna, er þau mynda sitt heimili.
Fyrra vinnulag er tekið upp og
hver stund notuð, sem hægt er að
missa frá svefni. Byggingunni skil-
ar ótrúlega vel áfram. Sonur og
tengdasonur fylgja föðurnum fast
eftir til starfa og allt gengur vel.
En hér skal þess líka minnzt, að
Daníel átti góða konu — alveg
sérstaklega — sem annaðist hann
með þvi meiri nákvæmni og alúð,
sem hann þurfti þess frekar við,
er hann lagði svo mikið á sig. Ég
veit, að Herdís hefði óskað eftir,
að maður hennar nyti meiri hvíld
ar en hann gerði, en skynsemi og
næmleiki hafa bent henni hina
réttu leið, að standa ekki á móti
vilja manns síns i áhuga hans og
kappi. Hún valdi hinn gullna veg
og stóð jafnan við hlið manns síns
í blíðu O'g stríðu, vakti yfir að hver
stund, sem hann dvaldi á heimili
þeirra mætti verða honum til
yndis og hvíldar. Gæfa og ham-
ingja Daníels var, hve góða konu
og börn hann átti og hin mikla
! vinnugleði. Hjónaband og heimilis
líf Herdísar og Daníels, er það
bezta sem ég þekki.
En nú er toyggingu framtíðar-
heimilisins er að Ijúka skeður
það, að heilsa Daníels fer að gefa
j eftir. Hann verður stundum að
leggja frá sér smíðaáhöldin og
hvílast. Það kemur að því, að
sjúkrahúsvist er aðkallandi. Daní-
el fer að heiman á Landsspítalann
í fyrsta sinn. Skurðaðgerð er fram
kvæmd og vonii- standa t'il að bati
hafi náðst. En síðast liðinn vetur
fer hann á Landsspítalann í annað
sinn, lífshættuleg skurðaðgerð' er
framkvæmd í von um að takast
megi að uppræta meinsemdina.
Eftir að Daníel kom heim af spítal
anum, var heilsa hans það góð, að
menn leyfðu sér að vona hið bezta.
En er halla tók sumri, brugðust
þær vonir með öllu.
Seint í september fór Daníel svo
að heiman á Landspítalann í
þriðja og síðasta sinn. Nokkru áð-
ur en hann fór að heiman, átti ég
tal við hann. í þessu samtali okk-
ar minntist ég á fyrirhugaða
spítaladvöl hans, og heyrði ég, að
hann kveið ekki fyrir að dvelja á
Landsspítalanum. Hann var þar
kunnur frá ,fyrri tíð og lofaði mik-
ið alla hjúkrun og alúð, sem hann
og aðrir þar nytu.
Ég kom nokkrum sinnum til
frænda míns í þessari síðustu legu
hans. Seinast kom ég til hans sól-
arhring áður en hann dó. í þetta
sinn sat ég eftir, þó heimsóknar-
tíminn væri liðinn. Ég var þess
strax var, er ég kom, að frændi
vildi tala við mig einan. Og er við
vorum orðnir tveir, sagði hann
mér vilja sinn um nokkur atriði
varðandi heimili hans. „Þú setur
dæmið svona, frændi minn“, varð
mér að orði. „Já, mér er nú ekk-
ert að vanbúnaði, ég er ekki ósátt-
ur við nokkurn mann, og vona að
svo sé líka í minn garð. Ég vona,
að þessar þjáningar fari að taka
enda.“
Ég kvaddi frænda minn, og báð-
ir skynjuðum við, að þetta var
okkar' síðasta kveðja í þessu lífi.
Ég gekk hljóður út í haustregnið
og myrkrið. Stormurinn feykti
fölnuðu laufi trjánna og minnti
svo átakanlega á fallvaltleik lífs-
ins. Og þessi spurning leitaði á
hugann: Af hverju þurfa menn að
þjást svona mikið, er þeir deyja?
Hvers vegna þarf Daníel að líða
svona mikið? Hann, sem aldrei
hefur gert á hluta nokkurs manns
og unnið meðan dagur var. Lengi
var svarið á leiðinni í huga mín-
um. Við fæðustum í þjáriingu
móður okkar og deyjum í okkar
ei.gin þjáningu. Fyrir þessu lög-
máli beygjum við okkur og sætt-
ustum við lífið og þjáningar þess.
Á þessum augnablikum erum við
öll börn, viðkvæm og góð.
Nú, er ég rifja upp minningar
um Daníel frænda, þá koma í huga
minn Ijóð eftir skáldið Davíð Stef-
ánsson frá Fagraskógi. Þetta ljóð
lýsir Daníel ósegjanlega vel í
starfi og lífi. Já, svo miklu betur
en ég gæti gert.
Höndin, sem hamrinum lyftir,
er hafin af innri þörf,
af líknsamri lund, sem þráir
að létta annarra störf.
Sá fagri framtíðardraumur
er l'alinn í verkum hans,
að óbornir njóti orku
hins ókunna verkamanns.
•
Han.n lærði verk sín að vanda
og vera engum til meins.
Þá væri þjóðinni borgið,
ef þúsundir gerðu eins.
Br.
Tannskemmdir
(líTamnald af 5. sithi)
rannsóknum. Þetta er einungis
sagt -til að skýra sýrumyndun úr
sykri en ekki til þess að hafa á
móti mjólkurneyzlú. Mjólk er ein
hver hollasta fæðútegund okkar.
Allir geta sannprófað, hafi þeir
ekki burstað tennur nýlega, að á
tönnum þeirra er hvít .skán. Þessi
skán samanstendur að mestu af
matarleifum og bakteríum og á
mikinn þátt í því, gð sýrumyndun
skeður þét't við yfirborð tannarinn
ar og að sýran h'elzt þar lengur
en annars staðar í munninum. í
hvert skipti, sem sykur kemur í
inunninn, berast bakteríunum nýj
ar birgðir hráefnalað vinna úr, og
því lengur sem sykur er í munn
inum því lengri verður sýruverk
unin. Þess vegna er sælgætið svo
hættulegt fyrir tennurnar.
Er hægt að gera nokuð í þcssu
máli? mun margur spyrja. Fólk
tekur stundum tannskemmdum
eins og sjálfsögðum hlut og það
eru ymsar ráðstafanir hægt að
gera til þess að forðast þær. Það
er ekki hægt að útiloka sælgæti
sem munaðarvöru eða syku,- og
kornmeti sem fæðutegundir, en
það er hægt að umgangast þessa
hluti á bann hátl áð tánnskemmdir
minnki til muna frá því sem nú
er.
Foreldrar verða að gera sér
Ijóst að sælgætisát eyðileggur
tennur barna þeirra, og að þeir
geta dregið úr því og hamlað á
móti að það verði að vana hjá
börnunum. Venjið ekki börnin á
mjög sætan mat, dragið úr sykur-
neyzlunni. Þá ber áð vara við auka
bitum milli máltíða svo sem kexi,
kökum, brauði með ávaxtamauki
og sætum gosdrykkjum.
Munifl að því lengur sem sykur
og sælgæti eru í munninum, þeim
mun lengri er sýruverkunin.
Brauð úr grófmöluðu korni er
hollara fyrir tennurnar en úr fín-
möluðu korni.
Sykur í mat ahnennt væri æski-
legt að minnka,: en þar er um
venju að ræða, sem eflaust er
erfitt að breyta, en þó ekki ómögu
legt.
Norskur 'tannlæknir, prófessor
Toverud, sem nýtur álits fyrir
rannsóknir sínar á tannskemmd-
um, segir á einum stað: „Sykur
er ekki hægt að skilgreina sem
saklausa munaðarvöru eða bragð
bæti, það verður að líta á hann
vegna áhrifanna á tennurnar sem
efni skaðlegt heilsu manna. Sykur
hefur ekkert næringargildi nema
þær hitaeiningar, sem í honum
eru, en þær hitaeiningar ætti að
vera hægt að fá að miklu leyti
úr öðrum venjulegum mat“. Með
þessu síðasta á hann við að í sykri
eru ekki vi'tamín eða cfni, sem
endurnýja vefi likamans.
Þetta er gott að hafa í huga
í sambandi við mataræði og sæl-
gæti:
Sykrið ekki matinn mikið.
Borðið á reglubundnum mat-
málstímum, en ekki smábita
milli máltíða, sérs'taklega
ekki kex, kökur, gosdrykki
- eða saft.
Forðist að sælgætisát verði dag
legur vani.
Nýlega kom sú fregn í blöðum
og útvarpi að við íslcndingar ætt-
um heimsmet í sykurneyzlu, 61
kg. á mann á ári.
Vægast sagt væru ýmis önnur
met æskilegri, sérstaklega þegar
ihugað er að þessu meti gæti, með
sama áframhaldi, fylgt annað'met:
heimsmet í lannskemmdum.I
(Frá Tannlækningafél. íslands)
Hugleiðingar...
(Framha)d aí 7 síöuj
þetta atriði til umræðu og alhug-
unar á fundum sínum, að trýggja
sem auðið er að dómar séu sem
sannastir og veita einstaklingum
aðstöðu til þess að leita réttar
síns, ef þeir telja sig órétti beilta.
Þessi atriði eru áreiðanlega; þýð-
ingármikil fyrir ræktunarstarfið,
sem þrátf fyrir félagsstarfsemi
verður alla tíð borið uppi -af á-
huga fárra einstaklinga. •
Ég get ekki endáð þessar fáu
línur án þess að láta í ljósi undr-
un mína á því, að á þessari fjórð-
ungssýningu fengu kynbótahrossin
aðeins peningaverðlaun, em góð-
hestarnir, þrir beztu í hvorum
flokki, hlutu bikarverðlaun. Hefði
mér' fundist lágmark að bezta kyn
bótahrossið í hvorum sýningar-
flokki hefði hlotið bikarverðlaun.
Ilefði slíkt varla getað talist of-
rausn þeirra aðila, sem að sýning
unni stóðu, þar sem óviðkomandi
stofnanir gáfu alla bikarana, sem
gæðingarnir hlutú sem verðlaun.
Að lokum þetta, Hrossahópur-
inn, sem sýndur var á Fluguskeiði
í vor, var það stór og glæsilegur
að gróska hlýtur afi vera í hesta
mennsku og hrossarækt í Norðlend
ingafjórðungi. Ætti það að vera
Norðlendingum uppörvun og
hvatning til enn stærri átaka í
þessum málum.
Flatatungu i scpember 1959.
Gunnar Oddsson.
Saltfisk
Pantið sólþurrkaðan
í síma 10590,
Heildsala — smásala
Hreinsum gólfteppi, —-
dregla og mottur. Gerum
einnig við.
Sækjum — sendurn.
GólfteppageríSin kf.
Skúlagötu 51. Sími 17360.
Þvottaefnið, sem þvær allt
Látið WIFP vinna verkið fyrir yður. Það er bæði
★ fljétara
★ auðveldara
★ hreinlegra
Nýjar umbúðir — Lægra verð — Fæst í næstu búð