Tíminn - 21.01.1960, Page 5

t Í.M IN N, fimmtudaginn 21. janúar 1960.

RITSTJÓRI: DAGUR ÞORLEIFSSON

Í FRAMSOKNARMANNA
1 iðtal við
Gisiiisciiiip
— Talaðu við Erling Gíslason.
Svo mælti sá spaki maður, Thor
Vilhjálmsson, . er tíðindamaður
þátlarins hringdi til hans fyrir
nokkrum döguon og kvaðst vilja
hafa -fund einhvers laf.kara af
yngri kynslóðinni, í þeim lofs-
verða tilgangi að kynna lesendum
skoðanir og sjónarmið hans og
stéttar hans. I
Svo að nefndur tíðindamaður
lagði litlu síðar leið sína heim til
leikarans, en hann býr að Berg-
staðastræti 48. Var hann þá önn-
um kafinn við að ril’ja upp texta
við eit.t af þekktustu lögum Sehu-
bers. Leitði hann aðstoðar tíðinda-
manns í því efni, en þar eð það
bar engan árangur, sneru þeir sér
að öðrum málum.
— Jæja Erlingur, til ao byrja á
byrjuninni, vildir þú kannske
segja okkur , hversu gamall maður
þú ert?
— Því er til að svara, að ég er
fæddur að Þingholtsstræti 23 hér
í bæ, þann 13/3 ’33. Var þriðja
þarn nioður minnar, •sem var 33
ára, er hún fæddi mig í heiminn.
— Samkvæmt þessu mætti ætla
að þrír væri þín happatala.
— Það veit ég ekki, en óneitan-
lega kemur hún ,mér töluvert við.
— Þú átt eflaust til einhverra
stórmenna að telja?
— Jú, það eiga allir, ef nógu
vel og langt er leitað.
— Menntun?
kannast kannske við. Æskan við
stýrið cg Þrír í boði. Eftir að skóla
lauk, bauðst. mér í fyrstu fátt verk-
efna. Fyrsta meiriháttar verkefnið,
sem ég fékk að glima við,; var Pét-
'ur Dan í Önn-u Frank. Ákvað ég
þá að iáta skeika að sköpuðu og
igera leiklistina að aðalatvinnu-
vegi mínum þaðan í frá. Að vísu
gekk reksturinn ekki alltaf se.m
bezt, en ég reyndi að vinna upp
tapið með því að vcra i síld á sumr-
in. Þetta hefur gengið þolanlega.
í fyrravetur fékk ég stærsta hlut-
verkið, sem um getur í minni leik-
sögu, Edmund í Húmar hægt að
kveldi, eftir O’Neill. Laikstjóri i
því var Einar Pálsson. Svo hef ég
sjálfur sett leikrit á svið.
— Og gengið vel?.
— Nú skaltu heyra. Ég færði
upp Steingestinn eftir Púskin, í
þýðingu Kristjáns Áirttasonar.,
Fjallar það um styttuna, .sem nem-
ur Don Júan á brott- og flytur
hann til helvítis. Lék ég sjálfur
Don Júan. Ég sýndi lfeikinn fyrst
i Sjálfstæðishúsinu og síðan í
Framsóknarhúsinu, við litla að-
sókn. Fólk hélt, að leikurinn væri
of hátíðlegur og þar með leiðin-
legur. Líklega hefur það verið
vegna þess, að ég. asnaðist til að
ljóstra því upp fyrir sýningar, að
hann væri í bundnu máli. Sjálfum
fannst mér hann skemmtilegur og
fyndinn, en enginn vildi trúa mér.
1 — Hvað tókstu þá til bragðs?
verki Edmunds. Leikritið fjallar
netnilega um fjölskyldu O’Neills
og Edmund er hann sjálfur. En
þótt O’Neill fengi nóbelsverðlaun,
var hann auðvitað ekki búinn að
fá þau é þeirri períódu, sem leik-ur
inn fiallar um. Gagnrýnendur eru
nefnilega töluvert hæltulegir
menn. Almenningur tekur ótrú-
lega mikið mark á þeim, miklu
meira en þeir sjálfir halda. Þeir
þvrftu því að kynna sér málefnin
betur, "áður en þeir fella dóma
sína. Til dæmis þyrftu þeir nauð-
synlega að gera grein fyrir
•h-lut ieikstjór? og leikara, ,-hvors
'fyrir sig. Enstó og kunnugt er,
kemur daglega fy-rir, að gagnrýn-
andi hælir leikstjóranum fyrir það
sem leikarans er og öfugt. Ef til
vill stafar þetta af því að þeir
ágætn nvenn, sem krítíkina skrifa,
eru ekki leikhúsmenn sjáifir. Þeir
hafa aðeins séð sviðið frá salnum.
Þó. er hitt verst, að ég held, að
þeim þyki yfirl-eitt hvorki vænt
um leiklistiha né hafi áhuga fyrir
henni. Þetta allt niátíu segja þeim
frá mér og raunar fleira.
— Eins og hvað? ,
— Ég get sagt þér stutta og
sanna sögu þessu til áréttingar.
Hún sýnir, að þetta vandamál er
ekkí séreign íslendinga. í sumar
kpm ég við í Pr’ag á heimleið frá
Vínarmótittu. Þar kynntlst ég leik-
hússtjóra frá Bratislava, Ándrei
Bogar að nafni. Alveg af tilviljun.
— Ég varð stúdent 1953, og lék'
jnér svo einn vetur í íslenzkudeild
Háskólans. 1954—1956 var ég í
leikskóla Þjóðle khússins. 1956 fór
ég til Ausfurríkis og dvaldi í Vín.
Stundaði þá nám við háskóla þar
i borg og auk þess við leikskóla
Helmuth Kraus.
— LeikPstin hefur snemma orð-
ið þitt hjartans mál?
— Jú, ég byrjaði á þessu strax í
harnaskóla, nánar tiltekið í tólf,
ára bekk. Við æfðum þá nokkrum
sinnum og fengum góðan lelk-!
stjóra til að seíja stykkið á svið.
Við það tækifæri vakti ég athygli i
með að gleyma að mæta á loka-
aifingu- Seinna meir lék ég svo
í menntaskólalel!-nm, sera þú
— Þá var það Ptjúkandi Ráð og
Júlíus Sesar. Auk þess lendir mað-
ur öðru hvoru í útvarpinu.
—- Hvaða hlutverk h-efur fallið
þér bezt í geð?
— Því er ekki gott að svara.
Mér geðjast yfirleitt vel að öllum
hlutverkum, ef ég næ síemilegum
tökum á þelm. Mér féll ágæilega
við Pétur Dan. Edmund hefði ég
viljað Ie 1 ka ofta-r. Miklu oftar.
— Var það erfitt hlutverk?
— Nei, ekki sérstaklega.
— Hvert er álit þitt á islenzkri
leiklistargagnrý’ni?
— Ja, krífíkin. Það er furðu-
legt fólk, sem að henni stendur.
Einum þeirra fannst til dæmis ég
ekki vera nógu skáldlegur í hlut-
Hann var staddur í Prag til að
vera við jarðarför eins vlnar síns.
Þetta atvikaðist þannig, að við
Þorgeir Þorgeirsson, kunningi
minn, sem nú nemur kvikmynd-a-
leikstjórn í Vín, fórum út að
■kvöldlagi til að sýna okkur ag sjá
aðra, og auk þess að smakka hinn
frábæra tékkneska bjór,- Tékkar
eru frægir fyrir framleiðslu hans.
Pilsnerinn er til dæmis kenndur
við borgina Plzen.
— ÁlPU't er til þess að hugsa,
að við Islendingar skulum verða
-að vera án .slíkra guðaveiga.
— Það er lítt skiljanlegt,, því
áreiðardega gætum við bruggað
heifnsíns bezta biór og aflað oklcur
miklts gjaldeyris með útflutningx
Úr.: Húmar hægt að kveldi: Erlingur Gíslason í hlutverki Edmunds og Róbert Arnfinnsspn sem James bróðirhans,
hans, ef stjórnarvöldunum þókn-
aðist. En við megum e.kki gleyma
sögunni. Jæja, sem sagt, við hiít-
um þenna slóvakíska leLkhúsmann í
á bjórstofu. Við urðum furðufljótl j
góðir vinir hans og áttum við hann
spaklegar viðræður á þýzkri tungu.:
Svo fór, að hann bauð okkur á
næturklúbb. Þar skeði önnur til-,
viljun hinni meiri, því að Slóvak-
inn hitti æskuvin ‘nn, sem hann
hafði ekki séð í þrjátíu ár. Var sá
ballettmeistari frá" Úkraínu. Þetta
var stórkostlegt njgnabllk, þegar
þeir stóðu þarná og föðmuðust og
kysstust. Fóru þeir- síðan að rifja
upp liðna dagá, er þeir re kuðu
um með umf srðaieikflckki ag
sýndu kúnstir sínar. • Annar las
upp og lék, en h:nn dansaði. Fleiri
gestir slógust í félágnkap okkar,
þár á meðai þekkiur tádéknerkur
leiklisíargfi'gnrýnandi. Drakk hann
lítt við sleitur cg sofnaði fram á
borðið, er le’ð á nóttir.n. Ballett-
meisíarinn aldni benti þá á hann
o.g mælti hátíðlega: D'e Kritlk
schlaft, wie immer; -gagnrýnin
sefur, eins og venjulega. Þá sáum
við að tími vir 'comir.'i til að 1 íta
hófinu, stóðum upp og studdum
gagnrýnandann út.
I — Jæja, svo þú fór.t á Vínar-
mótið. Var g&man?
— Jú, annars hafði ég ærið
að starfa, me'ðan þar var r'.að ð
við. Var að' nvestú búndinn vlð h-
1-enzka hópinn, og raðaði niður
skemmtiatrif'um fyr'r haan. Meðal
j annvrs sáum v'ð um prógramm í
borginn; Steyer í félagi við Peking
óparuna, sem h ngað kom e.r.u
sinni og sýndi i Þjóðl'éikhúsinu. Þa.r
átti einnig að mæta hljómsvsit frá
ír'ak, en hecni varð það á, að
gleýma hljóðfæruri'um he ma, svo
niciirxtaðan varð.sú, að við 'skipt-
urn þe.m líma, :sm henni hafði
ve-rið -ætlaður, á milli okkar. Feng-
um við hálfan tima, en Kínverjar
tinn Pig hálfan. Mátti það teljast
ha'gstætt fyrir okkur, miðað við
fólksfjölda.
— Varstu var við áróður af
háhfu kommúnista i sambandi við
mótið?
— Það get ég ekki sagt. Hitt
er annað mál, að hóparnir frá
löndunum au-itan tjalds eru til-
töiulega stórir. En það' getur staf*
að af því, að sljórnir þessava
landa greiða vel fyrir þekn, serrj
sækja vilja slík mót, en stjórnir
v&strænu landanna gera ekkert til
þess að leggja jafnvel hindranir í
veg þeirra þegna sinna, sem fara
vHja. Hvað kommúnis'ma viðvíkur
almennt, held é? að öllu fleiri séu
dregn’r i dilk hans en rétt er.
Margir róttækir nýlendubúar, sejiá
Evróp'umenn kalla komminista,
eru í r-aun rétlri aðeins — þjójð-
varnarmenn!
— Betur að satt væri.
Annars cr ekki alltaf auðvelt ácS
komact að afstöcu Afríkum-anna' i
s'íjórnmálum, — af eðl leg-urn. or-'
iökum. Þegar ég dvaldi í Binniug-
ham.kynr.tist ég stúdent frá Ke-
nýa, K'kújúmanni. Þetta var með-
an Má-má var upp á sitt bezta,
Ég spurði hann e'nu sinni blátfe
áfram: — Ertu má-mámaSur?
Hann virti m'g i'yrir sér með vork-
unnsemi cg svaraði: — Hverju
v'Vu að ég svar'? Trúirðu mér, eí
ég svara neitandi, en ef ég segi já,
ér það dauðasök.
—■ Nú er cg hræddur um, tð við
séum komnir út af sporl ui. Ef við
víkjúm að le'klistinni aft-ur. hvað
neldurcu þá u.n framtíð hennar
hér á landi?
— Um það er ekki gott aSi
ssgja. Áliugi fyrir leiklist virðlst
ven löluverður, cg ég verð að
segja, að mér f'nnast lei’r.húsiia
furcu mikið sött. Þó hekl ég, að
þau fari fremur halloka í'yrir bíó-
unum, sennllega öll'u frekar en
erlendis. Þau vandkvæði, sem leifc
list'::i á mest að stríða við daglega,
eru hve mikill skortur er á leikur*
uin og raunar einnig statistunx,
Framhald á bls 3