Tíminn - 07.02.1960, Blaðsíða 7

TÍMINN, smmudaginn 7. febrúar 1960.
Kjaraskerðingin gengur langt úr héfi fram
Dæmið af Iðjuverkamanninum og heildsalanum
Fyrsta umræða um efna-
hagsmálaírumvarp ríkisstjórn
arinnar hófst í fyrradag, eins
og sagt var frá í blaðinu í
gær, og stóð fram á nótt.
Umræður héldu svo áfram í
gær og var ekki lokið er blað-
ið fór í prentun. Ætlunin var
þó að afgreiða frv. til nefndar,
svo að hi'm gæti athugað það
um helgina.
í fyrradag töluðu Ólafur Thors,
Eysteinn Jónsson, Gylfi Þ. Gísla-
son, Lúðvík Jósefsson, Bjarni
Benediktsson, Þórarinn Þórarins-
son og Einar Olgeirsson. Útdrátt-
ur úr ræðum Þórarins fer hér á
eftir.
Sama stefna í stjórn
og stjórnarandstöðu
Þórarinn sagði í upphafi, að sér
þætti leitt vegna þess að hann
hefði talið sig allgóðan kunningja
Gylfa, að hann hefði gert fátt í
seinni tíð, er hægt væri að þakka
honum fyrir, en þó vOdi hann
þakka honum fyrir það, að hann
hefði lesið upp í ræðu sinni tillög-
ur, sem ráðherrar Framsóknar-
flobbsins hefðu lagt fram í vinstri
•stjórninni 1958, en ekki hefðu áð-
ur verið birtar. Þessar tillögur
sýndu nefnilega það, að Framsókn
arflokkurinn hefði sömu stefnu,
'hvort heldur sem hann væri í
stjórn eða stjórnarandstöðu. í um-
ræddum tillögum ráðherra Fram-
sóknarflokksins væri aðaláherzlan
lögð á framkvæmda- og uppbygg-
ingarstefnuna- Þessa stefnu legði
Framsóknarflokkurinn á aðal-
áherzlu nú eins og áður, og því
beitti hann sér eindregið gegn'
efnahagstillögum ríkisstjórnarinn-
ar.
AfstaSa til gengisbreytmgar
Gylfi hefði reynt að telja það
mótsögn hjá Framsóknarflokkn-
um, að hann hefði áður fylgt geng-
isbreytingum, beinum eða óbein-
um, en beitti sér nú gegn þessu
frumvarpi. í þessu væri þó engin
mótsögn. Það hefði hvergi komið
fram, að Framsóknarflokkurinn
beitti sér gegn þessu frumvarpi
vegna þess, að fjallaði m. a. um
gengisbreytingu. Framsóknarflokk
urinn væri á móti þessu frumvarpi
vegna þess að hann teldi gengis-
breytinguna alltof mikla og þær
ráðstafanir, sem ætti að gera jafn-
hliða henni, ranglátar og hættu-
legar. Þessar ráðstafanir beindust
alveg sérstaklega að því að draga
úr uppbyggingu og framförum, og
við það gæti Framsóknarflokkur-
inn ekki sætt si'g undir neinum
kringumstæðum.
Einmitt tillögur þær, sem ráð-
herrar Framsóknarflokksins hefðu
flutt í vinstri stjórninni og Gylfi
hefði lesið upp, sýndu það, að það
væri í samræmi við fyrri stefnu
flokksins að berjast nú gegn hin-
um fyrirhuguðu ráðstöfunum ríkis
stjórnarinnar. Framsóknarflokkur-
inn gæti ekki stutt vaxtahækkun
til að skerða uppbyggingu, Fram-
sóknarflokkurinn gæti ekki verið
með samdrætti bankalána til að
draga úr framförum, Framsóknar-
flokkurinn gæti ekki verið með
skerðingu á opinberum framlögum
til verklegra framkvæmda. Það
væri í andstöðu við stefnu hans
fyrr og síðar að styðja ráðstafanir,
er skertu atvinnu og framfarir
óeðltlega og óþarfiega.
Svik Sjálfstæöisflokksins
ólafur Thors Jiefði gumað mjög
af því, að Sjáifstæðisflokkurinn
væri að framkvæma kosningalof-
orð sín. Rétt væri að athuga þetta
nokkuð nánara.
Sjálfstæðisflokkurinn hefði fyr-
ir kosningarnar í haust lagt fram
langa stefnuskrá, en dregið hana
svo saman sex aðalliði eða þessa:
1. Stöðvun verðbólgunnar.
2. Jafnvægi þjóðarbúskaparins.
3. Stéttafriður-
4. Uppbygging atvinnuvega.
5. Hlutdeild í frjálsum viðskipta
heimi.
6. Aukin framleiðsla og bætt
lifskjör.
Það gæti vissulega engum dul-
izt, að öll væru þessi meginatriði I
kosningaloforðum Sjálfstæðis-
flokksins svikin í efnahagsmála-
frumvarpinu. Hver treystir sér t.d.
til að halda því fram, að efnahags-'
málafrumvarpið stuðli að .stöðv-
un verðbólgu, þar sem það leiðir
af sér stórfeldust verð- og vaxta-
hækkanir? Hver þyrði t. d. að
halda því fram, að það stuðlaði að
stéttafriði, þar sem ekkert samráð
hefði verið haft um frv. við
stærstu stéttasamtökin, og væri
líka alveg eins og hnefahögg í and-
lit allra láglaunastétta og milli-
stétta? Hver vildi halda því fram
að það stuðlaði að uppbyggingu
atvinnuveganna, þar sem það
stefndi að því að flestu leyti að
takmarka hana með verðhæki. _n,
vaxtahækkun og öðrum samdrætti?
Og síðast, en ekki sízt: Hver treysti
sér til þess að halda því fram, að
frumvarpið stuðlaði að bætturn
lífskjörum, þar sem það skerti
kjör almennings á flestan hátt?
Meiri svik væri vissulega erfitt
að hugsa sér en þau, sem Sjálf-
etæðisflokkurinn hefði hér orðið
uppvís að.
Svik AlþýSuflokksins
í þessu sambandi væri ekki rétt
að sleppa garminum honum Katli,
Alþýðuflokknum, því að hann hefði
líka ekki síður gefið fögur fyrir-
heit fyrir kosningarnar. í Alþýðu-
blaðinu 21. sept. væri sagt frá
ræðu, er Emil Jónsson hefði hald-
ið, og þar hefði hann dregið sam-
an kosningaloforð Alþýðuflokksins
í fáum orðum á þennan hátt:
„Emil sagði í lok ræðu sinnar,
að Alþýðuflokkurinn vildi halda
niðri verðlagi og kaupgjaldi til að
hindra dýrtíðarekrúfu, halda at-
vinnuvegunum gangandi, afgreiða
greiðsluhallalaus fjárlög án nýrra
skatta, og afla útflutningssjóði
nægra tekna, án nýrra byrða á al-
menning”.
Allt væri þetta svikið, nema eitt
atriði. Loforðið um að halda niðri
f verðlagi,, væri efnt þannig ,að
hellt væri yfir þjóðina nýju dýr-
tíðarflóði. Loforðið um að afgreiða1
greiðsluhallalus fjárlög, án nýrra
skatta, væri efnt þannig, að bætt
skatta, væri efnt þannig, að bætt
350—400 millj. kr., að tekjuskatts-
lækkuninni frádreginni. Loforðið
um að afla Útflutnings^^ði nægra
tekna,án nýrra byrða á almenn-
ing, væri efnt þann'g að skellt
væri á stórfelldustu gengislækkun.
Það eina, sem Alþýðuflokkurinn
sýndi lit á að efna, væri að halda
kaupgjaldinu niðri.
Svo stórkostlega, sem SjálfsHVð-
sflokkurinn hefði svikið kosninga-
loforð sín, þá virtist þó Alþýðu-
flokkurinn ótvírætt eiga metið í
þessu efni.
Stóraukin höft
Ólafur Thors hefði haldið því
fram, að með efnahagsmálafrv.
væri stefnt að því að draga úr höft-
unum. Meira öfugmæli gæti vart
hugsazt.
Það væri vitanlega ekkert annað
en óbein höft að gera allar fram-
kvæmdir dýrari. Vaxtahækkunin
væri ekkert annað en stóraukin
höft.
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
Með samdrætti á útlánum bank-
anna væri bersýnilega stofnað til
hinna stórkostlegustu hafta.
Allar þessar ráðstafanir væru
ekkert annað en stóraukin höft, er
myndu draga úr framtaki megin-
þorra einstaklinga og fyrirtækja,
en hins vegar tryggðu þær hinum
útvöldu, ríkum einstaklingum
stóraukið olnbogarúm.
Til þess væri líka leikurinn
gerður.
Hér kæmi fram hinn mikli meg-
megin munur á viðhorfi aðalflokka
landins til einkaframtaksins. Fram
sóknarflokkurinn vildi styðja og
styrkja framtak sem allra flestra
einstaklinga, en því þyrfti vitan-
lega 'Stundum að fylgja skerðingu
á umsvifum hinna fáu „útvöldu”.
Framsóknarflokkurinn vildi að
sem allra flestir einstaklingar
gætu verið efnalega sjálfstæðir —
bjargálnamenn, sem kallað er.
Sjálfstæðisflokkurinn vill skapa
fáa útvalda auðdrottna, þótt það
orsaki fátækt fjöldans.
Með frumvarpi því, sem hér
lægi fyrir, væri verið að stuðla að
þeirri eignaskiptingu, er Sjálfstæð
sflokkinn dreymir um — fáir ríkir
og margir fátækir. Framsóknar-
flokkuinn beitti sér ekki sizt gegn
því af þeirri ástæðu, að hann vill
gera sem allra flesta einstaklinga
efnalega sjálfbjarga og skapa
þeim aðstöðu til að njóta sín.
Erlendu skuldirnar
Því væri haldið fram af stjórn-
inni, að hinnar stórfelldu gengis-
lækkunar og samdráttar væri þörf
— vegna erlendrar skuldasöfn-
unar á undanförnum árum. Slíkt
væri hrein falsrök, að þessi
skuldasöfmm hefði haft nokkra
hættu í för með sér. Lánin hefðu
undwntekningarl'í'tið farið tii
framkvæmda, er ýmist öfluðu
meiri gjaldeyris eða spöruðu
meiri gjaldevri en næmi greiðslu
vaxta og ,'ifborgana af þeim. Þau
hefðu því gert aðstöðu þjóðarinn
ar betri, en ekki verri. Það væru
því falsrök, að þau sköpuðu ein-
hverja hættu eða gera þyrfti ein
hverjar neyðarráðstafanir þess
vegna.
Stjórnin afsannaði líka fullkom-
lega þessa kenningu sína, því að
í frumvarpinu legði hún til að
stói'auka skuldasöfnunina. Þar
væri hins vegar um hættulega
sku'ldasöfnun að ræða — þ.e. vöru
kaupalán til stutts tíma. Slík lán
væru hættuleg og þau ætti að
forðast. Erfitt væri líka að skilja
þá vinsemd vestrænna þjóða, ef
þær vildu ekki lengur veita okk-
ur framkvæmdalán til lengri tíma,
en biðu í staðinn upp á éyðs'lu-
lán til stutts tíma. Slík vinátta
væri sannarlega tortryggileg.
Langt úr hófi
Hin mikla gengislækkun væii
rökstudd með því, að hennar væri
þörf vegna útflutningsatvinnuveg
anna.
Slíbt fengist þó ekki staðlst, ef
nánax væri aðgætt. Hagfræðing-
ar Sjálfstæðisflokksins hefðu
reiknað út haustið 1958, er vinstri
stjórnin fór frá völdum, að með
6% kauplækkun ætti að vera hægt
að tryggja rekstur atvinnuveg-
anna, án nýrra skatta og tolla.
Þessi kauplækkun var samþykkt
á Alþingi í fyrra. Með því hefði
rekstur atvinnuveganna átt að
vera tryggður, ef ekki hefði verið
stofnað til nýrra útgjalda. Stjórn
Emils Jónssonar hefði aukið upp
bætur og niðurgreiðslur nokkuð,
oö það vitanlega leitt til nokkurs
halla, eins og Framsóknar.nenn
hefðu bent á í kosningunum. Sá
halli gæti þó ekki verið neitt stór
felldur, þar sem framleiðsluaukn-
ing kæmi líka á móti. Ólafur
Thors hefði í nóvember s.l. birt
úfreiknimga um, að þessi halli
væri 250 milij. kr. og hefði þar
bersýnilega verið mjög ríflega
reiknað. Nú væri hins vegar ekki
ráðgest að afla aöeins þessara
250 millj. kr., heldur leggja á
nýjar byrðar, er nema alltaf 1000
milljónum kr., að frádregnum
aukningunni á almamnatrygging-
um. Hér væri með öðrum oiðum
gengið fjórum sinnum lengra en
Ólafur Thórs hefði talið nauðsyn-
legt í nóvember. Af einhverjum
kyndu'gum og ótrúlegum ástæðum
er því gengið mörgum sinnum
iengra í kjaraskerðingunni en
! nokkur þörf er á.
Iðnverkamaöurinn og
heildsalinn
Þetta, sem nú er greint, er vit-
anlega nægilegt til þess, að menn
hljóti að verða andvígir gengis
Iækkuninni vegna þess, hve óþarf
lega langt er gengið, þótt ekki
kæmi svo fleira til. Til viðbótar
ásamt mörgu öðru, kemur svo
það, að þær ráðstafanr, sem
fylgja henni, koma mjög misjafn
Lega og ranglátlega niður. Óþarft
er t.d. afi lýsa því, hve vaxtahækk
unin getur skapað mikið órétt-
læti. Sjálfar svokallaðar mótráð-
stafanir stjórnarinnar, þ.e, tekju
skattslækkunin og fjölskyldubæt-
urnar, skapa hið mesta misrétti
Eg tek aðeins tvö dæmi, sem ég
þekki aí ti'lviljun.
Annað er af iðnverkamanni, er
hefur haft urn 50—60 þús. kr.
árskaup. Hann hefur fjögurra
manna fjölskyldu. konu og tvær
dætur á aldrinuni milli 16—20
ára, báðar í skóla. Hann býr í
eigin íbúð og á um þriðjung-
inn af andvirði hennar, en á
tveimur þriðju hiutum þess hvfla
lán, er fylgja bankavöxtum. Þessi
maður græðir lítið eða ekkert
á tckjuskattslækkuninni og hann
fær engar fjölskyídubætur. Geng
islækkunin, söluskattshækkunin
og vaxtahækkunin lenda því á
honum með fullum þunga, bóta-
laust.
H!nn maðurinn er hcildsali, er
samkvæmt útsvarsskránni mun
hafa um 160 þús. kr. árslaun.
Ilann hefur líka fjögurra manna
fjölskyldu konu og tvö börn
innan við 16 ára aldur. Hann á
skuldlausr. mjög góða íbúð. Hann
mun græða stóra upphæð á tekju
skattslækkuninni, hann fær tals-
verðar fjölskyldubætur Á hann
lcggst ekki nein aukin vaxta-
byrði vegna íbúðarmnar. Þessi
maður fær kjaraskerðinguna því
sennilega bætta að mestu eða
öllu.
Finnst mönnum vera jafnræði og
réttlæti í ráðstöfunum, sem koma
svona misjafnlega niðirr Halda
menn að svona ráðstafanir þarfn-
ist ekki neinna endurbóta?
Mesta hættan
Loks er bað svo ótalið að þær
ráðstafanir, sem felast í efnahags-
frumvarpinu, hljóta að leiða
til stórminnkaðrar atvinnu
og stórfellds samdráttar í upp-
byggingu og framkvæmdum, ef
þær ná fram að ganga.
Þrátt fyrir aðra galla á þeirn,
er þessi gallinn langmestur og
hættulegastur
Hér getur verið komið atvinnu-
leysi fyrr en varir, ef þessum ráð-
stöfunum verður fylgt óbreyttum
fram.
Jafnframt hlýtur að verða s'tör-
felldur samdráttur framkvæmda,
en ísland má þé ekki við neinu
síður en að verulega dragi úr upp-
byggingu. r.f þjóðin á að halda
hlut sínum til jafns við aðra og
dragast ekki aftur úr
Bandarík.iastjónn gerði fyrir
nokkrum nnsserum samdráttarráð-
stafanir, sem gengu bó mun
skemmra en hér er fyrirhugað.
Þær höfðn skapað stórfellt at-
vmnuleysi á skömmum tíma, án
þess að haglræðingar stjórnarinn-
ar hefðu ætlazt til þess eða búizt
við því. Nákvæmlega sama gæti
gerzt hér.
Þá bættist við ný stórfelld kjara
skerðing, er væri fólgin í því. að
menn misstu fyrst eftirvinnu og
aukavinnu og síðan jafvel atvinn-
una.
ísland má ekki við einni kyrr-
stöðu, neinum óeðlilegum sam-
arætti. Þess vegna hefur þjóðinni
vegnað vei, að hún hefur alltaf
sótt fram, aldrei hörfað til baka.
Það má ekki gerast, að stigin
verði spor aftur á bak.
Ég skora á ríkisstjórnina að taka
frumvarp sitt til endurskoðunar
og lagfæringar í samræmi við þær
ábendingar er hér hafa komið
fram. Annars tekur hún á sig á-
byrgðina og afleiðingarnar. Ef
hún heldur fast við þessar fyrir-
ætlanir. þá verður að snúast til
öflugrar baráttu gegn þeim. Allir
framfarasinnaðir menn verða að
fylkja sér gegn þeim, án tillits til
þess, hvar þeir hafa verið í flokki.
eða hvar þeir eru í stétt eða hvar
þeir eru búsettir Þeim baráttu
má svo ekki linna og ekki spara
r.eina iýðræðislega baráttuhætti
fyrr en búið er að brjóta á bak
aftur þá þjóðhættulegu afturhalds
stefnu, er <elst í þessu frumvarpi.
Síðar vsrður nánar greint frá
öðrum ræðum.