Tíminn - 23.07.1960, Page 8

8
TÍMINN, laugardaginn 23. júlf 1960.
Fðstudag 8. þ.m. ritar SigurSur
Hreiðar greín í Tímann til and-
svars grein minni frá 24. júní, en
tilefni hennar var grein í Vett-
vangi æskunnar í Tímanum 2.
júní er hét Æskan og áfengismál-
in. Og nú þ. 14. júní birtist grein
í Vettvangniim, Enn um áfengið,
eftir Eystein Sigurðsson, og er
mín þar við getið. Vil ég af þessu
tvöfalda tilefni, greinum Sigurð-
sr og Eysteins, leggja orð í belg
að nýju, ef gagn mætti að verða.
Ekki tel ég það neinum til
gagns að vera að pexa við Sig.
Kreiðar um það sem hann telur
ranga túlkun mína á orðum og
skoðun þremenninganna og skiln-
ingsskort minn á rituðu máli.
Ekki sé ég heldur ástæðu til and-
svars þó hann reyni að vera svo-
lítið ótugtarlegur við mig, út af
orðalagi sem hægt var að hengja
hatt sinn á. Ekki fer ég að orð-
lengja þó hann kalli mig blek-
skussa, ef ég skil þá íslenzkt mál
rétt, ásamt þeim öðrum er hafa
tekið sér penna í hönd vegna hinn
ar upphaflegu greinar, en meðal
þeirra er einn aldinn heiðursmað-
ur er skrifaði í Tímann á undan
mér. En ég held að ef Sig. Hr.
temdi sér meiri háttvísi, mundi
hann ná betri árangri í starfi sínu
sem blaðamaður.
Það er þó örfátt er ég get ekki
látið vera að vekja athygli á í
grein Sig. Hr. Hann skilgreánir
persónufrelsi (sem ég sagðist ekki
treysta mér til að skilgreina) sem
„frelsi til hverra þeirra athafna,
sem ekki skerða eignarrétt og
sjálfsákvöi'ðunarrétt annarra."
Síðan bætir hann við, að ef ein-
bver stæli frá sér væri það frek-
leg skerðing á persónufrelsi sínu,
en þó einhver eða einhverjir fari
á fyllirí, sé það sér óviðkomandi
og sínu persónufrelsi. Ég á nú
satt að segja dálítið erfitt með að
skilja þetta. Ölvaður maður setur
sig sjálfviljugur út úr því vitræna
sombandi við meðborgarana, sem
hann allsgáður telur sjálfsagt og
þjóðfélagið gerir kröfu til. Meðan
hann er í ölvunarástandi verða
somborgarar hans fyrir margs kon-
ar skerðingu og áníðslu á sínu
eigin persónufrelsi, beint og ó-
beint, af hans völdum. Væri auð-
velt að taka ótvíræð dæmi þessu
til sönnunar, þó það verði ekki
gert að þessu sinni.
Sig. Hr. furðar á því, ef ég er
orðinn svo gamall að ég sé búinn
að gleyma því þegar ég var barn
og lék mér í pollum, og hversu
það hafi verið gaman. Vel man
ég þá daga og minnist þeirra með
ánægju. Það er eðlilegt og skilj-
anlegt að börn óhreinki föt sín í
slíkum leik, en maður væntir ann-
ars af fullþroskuðu fólki en að
það leiki sér á fjórum fótum í
pollum og vilpum, bæði í beinum
og óbeinum skilningi.
Sig. Hr. segir, að ef ég ætli að
koma í veg fyrir að hann sanni
aö bindindismenn á íslandi eigi
sök á því ástandi sem hér ríkir í
áiengismálum, þá verði ég að
brenna öllum fundargerðum, sam-
þykktum og áskorunum templara,
svo og öðrum skrifum þeirra.
Þetta er fremur fljótfærnislega á-
lyktað, og mundi hann þurfa að
leggja fram skilmerkilegri sönnun
fyrir sekt okkar en þá, að við höf-
um gert samþykktir og skrifað 1
blöð. f niðurlagi greinar sinnar
segir Sig. Hr. að hann ætli að
gerast alvarlegur, og um það sem
hann segist segja í alvöru vil ég
sérstaklega ræða. Sama máli
gegnir um grein Eysteins, en
hann svarar spurningunum sém
fjórmenningarnir svöruðu i Vett-
\angnum 2. júní, á alvarlegan og
ýmsu Ieyti athyglisverðan hátt.
Það er smávegis missögn eða
misskilningur í grein E.S., sem
ég tel rétt að leiðrétta. E.S. segir
í upphafi, að ég hafi tekið þessar
4 áðurnefndu spurningar til með-
ferðar og svör fjórmenninganna.
Þá segir hann litlu síðar að ég
mæli hvergi beinlínis fyrir algeru
áiengisbanni, þó ég fjalli urr
INDRIÐI INDRIÐASON:
Nokkur orð um áfengismálin
leiðir til að draga úr drykkju-
skapnum. Af þessu dregur hann
þá ályktun, að líklega séu góð-
templarar farnir að hallast frá al-
geru banni sem úrbótaleið frá á-
fengisbölinu.
Tilefni greinar minnar voru
svörin við spurningunum, og þó
aðeins svör þriggja þeirra við
sumum spurninganna. Spurningun-
um sjálfum svaraði ég ekki, og hin
ar ýmsu leiðir til að draga úr á-
fengisneyzlu ræddi ég ekki heldur
neitt að ráði. Inntak greinar minn
ar voru þau viðhorf er birtust hjá
þremenningunum gagnvart áfeng-
isvandamálinu almennt. Það er
því misskilningur hjá E.S. að
hægt sé að slá nokkni föstu um
skoðun mina eða templara yfir-
lcitt, hvort áfengisbann sé æski-
lcgt, af því sem í grein minni
stóð, enda fullyrðir hann ekki að
svo sé.
Spurningu eins og þeixri, hvort
áfengisbann sé æskilegt, er ekki
hægt að svara á viðhlítandi hátt,
nema að vissar forsendur séu gefn
ar, sem hvorki lágu fyrir hjá
spyrjandanum eða voru skapaðar
af þeim er svöruðu. Það orsakaði
að svör þremenninganna urðu
með þeim hætti, að þeim varð
ekki látið ómótmælt. Ef spurt
hefði verið t.d. hvort æskilegt
væri að setja áfengisbann nú sam-
stundis, t.d. á næsta alþingi, þá
hefðu svör þeirra verið skiljan-
lcgri. Nánast virðist þetta hræði-
lega orð, áfengisbann, birtast þeim
í gervi einhvers ofbeldisverknað-
ar eða þrælafjötra sem eigi skyndi
lega að leggja á þjóðina, í trássi
við guð og menn og að öllum
fornspurðum. Slíkt viðhorf er fá-
smna. Þanmg eru ekki lög sem
þessi sett í lýðfrjálsu landi og
muindi sjálfsagt fáir telja æski-
legt. Áfengisbann verður vafalaust
ekki sett hér í lög, nema með
sterkann meirihluta þjóðarviljans
a& baki. Það er ósk okkar templ-
ara og margra bindindissinnaðra
manna, að skapa þann þjóðarvilja,
og þegar sá þjóðarvilji væri fyrir
hendi, er barnalegt og ólýðræðis-
legt að vera að æpa um ofbeldi
og valdboð. Þetta skýrði ég í fyrri
grein minni.
En til þess að þetta megi verða,
þarf hugarfarsbreytingu eldra og
yngra fólks í öllum stéttum, og
hugarfarsbreyting er nauðsynleg,
þar eru þeir mér sammála Sig.
Hr. og E.S., — en það má ekki
setja neitt bann með ofbeldisfull-
um aðgerðum segja þeir. Alveg
rétt, ungu menn. En hvaðan er
slíkt ofbeldisskraf komið? Ekki
frá mér að ég held, eða frá templ
urum yfirleitt. Þó við lítum svo
á að áfengisbann sé takmark, þá
er það takmark er þjóðin setur
sér sjálf, þegar hún telur siðferð-
isvitund og þroska einstaklinganna
hafa þróazt þann veg, að þeirj
vilji styðja slík lög og halda í J
heiðri, í stað þess að setja „stolt“ i
sitt í að brjóta þau niður.
Mér er engin launung á hvert \
markmið og stefna góðtemplara-.
reglunnar er. Því verður bezt lýst j
með því að taka upp kafla úr
sameiginlegum grundvallarákvæð-
urc reglunnar. Þar segir m.a. „Góð.
templarar vilja gefa mönnum fag-
urt eftirdæm; með algeru bind- j
indi einstaklingsins á áfenga1
dtykki, skapa heilbrigðar lífsvenj
ur í þjóðfélögunum og undirbúa
jarðveginn fyrir menningu án á-
fengis. — Þeir vilja bjarga
drykkjumanninum undan valdi á-
fengisins og veita honum styrk í
baráttu hans með því að taka hann
bræðralag reglunnar. — Þeir
vilja auka þekkingu manna á af-
leiðingum áfengisnautnarinnar og
stuðla að vaxandi fræðslu í skól-
um um bindindis- og áfengismál.
— Þeir vilja vinna að og styðja
setningu laga, sem draga úr
neyzlu áfengra drykkja, unz á-
fengisverzlun og áfengisneyzlu er
með öllu útrýmt. — Þeir vilja
styrkja þá félagslegu starfsemi og
menningu, sem elur félaga sína
Indriði Indriðason
upp til að vera góðir þegnar og
kemur þeim til andlegs og líkam-
legs þroska.“. — —
Þetta er að mínu viti ástæðu-
laust að kenna við ofbeldi eða of-
Sfæki. Við lítum svo á, að éfengis-
neyzla sé ónauðsynleg og óæski-
leg, og við viljum kenna öðrum
að skilja þetta. f fyrri grein minni
komst ég svo að orði: „Mig lang-
ar til að álíta að samábyrgir borg-
arar í þessu þjóðfélagi kjósi sér
til handa og niðjum sínum að
þurrkaðar séu upp áfengisvilpurn-
ar af framaleið fólksins til feg-
urri og betri lífskjara, og það er
siðferðisleg, fjárhagsleg og menn-
ingarleg skylda ríkisvaldsins að
síuðla að því.“
Sig. Hr. kemst svo að orði í
niðurlagi greinar sinnar: „—hvað
mig snertir væri mér meinlaust
við algera útrýmingu þess (þ. e.
áfengið), og er mjög illa við margt
það sem fylgir í kjölfar vínneyzlu.
En það er eins með þetta og ann-
að, að menningin verður að þró-
ast neðan frá, en ekki með vald-
boði af hæðum. Það er því ekki
hægt fyrir fámennan hóp að
spyma klaufum við, án þess að
líta á málið frá fleiru en einu
sjónarmiði. Bindindismenn verða
að gæta að því, að almennings-
álitið ræður öllu. Meðan almenn-
iugsálitið í landinu afsakar öll
giöp með því að fremjandi þeirra
hafi verið fullur, er það full sýkna,
þótt hart sé til að vita.“ — Vald-
boð af hæðum, er líklega bann,
sem hann heldur að þessi „fá-
menni hópur“, sem líklega eru
templarar, muni skella á andvara-
lausan almenning, fyrirvaralaust.
E. S. segir í grein sinni:
„Því fer fjarri, að ég vilji á
r.okkurn hátt bera brigður á það,
að almennur drykkjuskapur á.
skemmtisamkomum sé svartur
bieftur á heiðursskildi þjóðarinn-
arv En sú er trú mín. að þessi
blettur verði ekki á braut þveg-
inn með ofbeldisfullum aðgerðum
í líkingu við áfengisbann. Betra
r(ð tel ég að ráðast heldur á al-
menningsálitið og reyna að breyta
acsföðu manna til áfengis eftir hóf
samari leiðum Dagblöðin hafa
sýnt það í stjórnmálabaráttunni,
að þau eru máttug áróðurstæki.
Gætu þau nú ekki tekið höndum
saman og upphafið áróðursherferð
gegn áfenginu? Svipaðan áróður
mæfti og viðhafa meðal æskunn-
ar í skólum landsins. Ég hygg, að
slíkar barátfuaðferðir myndu reyn
ast öllu heppilegri í baráttunni
igegn áfengisbölinu en ofbeldis-
fullt sölubann eða aðrar sölutak-
markanir.“
Ofnæmi þessa unga fólks fyrir
ímymduðu cfbeldi templara og
arnarra bindindissinnaðra manna
í þessum málum, er sorglegt, en
e.t.v. er ofnæmi þeirra ekki eins
roikið og orðin gefa tilefni til.
Stór orð eru stundum notuð þeg-
ar minni orð hefðu betur átt við.
Samhugur og samvinna er það,
sem með þarf í þessu máli sem
öðrum.
Sig. Hr. og E.S. láta báðir á-
kveðið í ljós, að almenningsálifið
þurfi að breytast í afstöðunni til
áfengismálanna. Sig. Hr. með því
íð áfellast það almenningsálit er
afsaki glöp manna með því að
þeir hafi verið fullir. Þetta er hár-
rétt, og það var einmitt þetta við-
horf, sem ég deildi á hjá ung-
frúnni í fyrri grein minni. E. S.
segir að dagblöðin ættu að taka
höndum saman og upphefja áróð-
ursherferð gegn áfenginu. Mæli
hann manna heilastur. En það þarf
víst meira til en þó við Eysteinn
Sigurðsson segjum það í samein-
ingu. Það þarf víst að verða all-
róttæk hugarfarsbreyting hjá
roörgum blaðamönnum og ritstjór-
um áður en það verður. En blöðin
eru sterk áróðurstæki, því er áríð-
andi að þeim sé beitt í þágu góðra
nrálefna. Eins er það rétt hjá E. S.
að áróður eða fræðslu um áfengið
ætti að viðhafa meðal æskunnar í
skólum landsins, en þar er víða
við ramman reip að draga, og
þekki ég nokkuð til þess.
Athyglisvert er það sem E. S.
segir um okkar margumtalaða vatn
og bjórbrugg. Hann segir:
„Vegna atvinnu minnar hef ég á
undanförnum árum oft átt leið yf-
ir Arnarhól, og hafa mér þá tíðum
borið fyrir augu vesalingar þeir
og áfengissjúklingar, sem þar haf-
ast mikið við.
Mér hefur fundizt að þau fórn-
, arlömb áfengisins, sem ég hef séð
íþar, væru nógu mörg fyrir þótt
Jvæntanlegum fórnarlömbum bjór-
, drykkjunnar væri ekki bætt í
þeirra hóp. Það má vera, að hið
j guðsblessaða og ágæta drykkjar-
| vatn okkar megi nota til að búa
til heimsins bezta bjór, hvað
1 sem því líður, þá er sú staðreynd
óhrekjanleg, að hjá mörgum
er bjórdrykkjan fyrsta skrefið til
varanlegs og skaðvænlegs drykkju-
j skapar.“
Þökk sé E S. fyrir þessi ummæli.
E.S. ber ekki brigður á, að áfengis-
neyzla landsmanna sé „svartur
biettur á heiðursskildi þjóðarinn-
ar.“ Sú er einnig skoðun mín.
Þegar litið er á áfengisvanda-
roálið, er augljóst að höfuðorsök
þess, hve erfitt er að fá þar við-
unandi lausn, er sú að fólkið al-
mennt virðist ekki vera sér þess
meðvitandi að þetta er samfélags-
n:ál, sem þjóðinni í heild ber að
leysa til sem almennastrar far-
sældar fyrir landslýð. Áfengis-
vandamálið er stærsta mannúðar-
og siðbótamál er ókkar þjóð á enn
óleyst.
Því er það, að almennt afskipta-
leysi einstaklinga, fjölmargra fé-
lagasamtaka, stjórnmálaflokkanna,
alþingis og ríkisstjórna gagnvart
áfengisvandamálinu um tilraunir
til jákvæðrar lausnar, er stærri og
svartari blettur á heiðursskildi
þjóðarinnar, svo notuð séu orð
E.S., en sjálf áfengisneyzlan. Slíkt
afskiptaleysi, sú kaldræna eigin-
girni og skammsýni er í því felst,
er blettur sem aðéins verður af-
þveginn með samstilltu og fórn-
fúsu starfi í átt til mannbóta og
mannheilla. Þarna er stórt og
göfugt verkefni fyrir æsku þessa
lands. Verkefni er mundi efla stolt
hennar og manndóm, efla efnalegt
sjálfstæði hennar, heilbrigði og
heimilishamingju, en við þessar
eigindir er áfengið í sjálfgerðri
og óumbreytanlegri andstöðu.
„Miss Universe“ 1960
Alheimsfegurðarsamkeppnin fór fram að vanda vestur í Ameríku fyrir
skömmu og var þar fríður flokkur. Sigurvegarinn varð kornung amerfsk
stúlka frá Utah, Linda Bement, og ef að líkum lætur bíður hennar mikill
frami. Hér er hún með eina gjöfina, sem hún fékk eftir sigurinn, metin
á 50 þús. dollara — sem kæmi henni vel f hjónabandinu síðar meir —
KAFFIKANNA ÚR GULLII