Tíminn - 23.07.1960, Page 9

9
f dag er GuSlaugur Brynj-
óffsson útgerðarmaður 70 ára.
Hann er Rangæingur að upp-
runa en lifði manndómsárin í
Vestmannaeyjum og þar átti
hann ævina bezta, þó saga
hans í Reykjavík hin síðari ár
sé eftirminnileg. Fréttamaður
blaðsins hitti Guðlaug að máli
fyrir nokkru og spurði hann
um liðna daga.
— Ég fluttist til Vestmanna
eyja tvítugur, segir Guðlaug-
ur, — áður hafði ég róið í
Eyjum. Ég réri fyrst á opnum
bátum en síðan á mótorbát-
um, þeir voru að koma um
þessar mundir. Ég varð for-
maður 21 árs, það var 1911.
— Áttirðu sjálfur bátinn?
— Ég átti þriðja part. Þetta
var gamall danskur kappsigl-
arl, eins og undirskál í lag-
fnu, en ,gott sjóskip og mikill
siglari. Hann var með 10 hest
afla Dan-vél.
— Var ekki erfitt fyrir
unga menn að eignast bát á
þessum árum?
— Ég var búinn að vera i
góðum skiþsrúmum síðustu
árin, segir Guðlaugur, — bú-
inn að vera vélamaður 2 ver
tíðir. Þá fengu menn fast
kaup, góðir sjómenn fengu
svona 150-—200 krónur og
mótoristar fengu að beita
streng og áttu það sem á
slrenginn kom. Þriðji partur
í bátnum kostaði 650 krónur.
— En ég fi'skaði illa og hætti
formennsku í þrjú ár, þá
byrjaði ég aftur og fiskaði
vel. Þá tók ég við bát hjá
gömlum aflamanni og orð-
lögðum sjómanni og þótti
ýmsum ofdirfð- Og svo réri
hann með mér að auki, það |
var það sem yfirtók. Þetta var |
hörkumaður og mikill sjó-
sóknari. En hann skipti sér
aldrei af því sem ég gerði.
Og þetta gekk vel.
Síðar var ég formaður hjá
Gísla J. Johnsen, þeim gamla
athafnamanni. Ég var með'
stærsta bát sem þá var til í
Eyjum, hann var 14 tonn..
Hann var í fyrstu álitinn allt,
of stór til fiskveiða. Á sumrin j
var ég með hann í transporti
milli Eyja og Reykjavíkur og
einnig austur í'Vík.
— Hvemig féll þér við
Gísla?
— Hann var góður hús-
bóndi og skemmtilegur. Það
var bezti tími ævi minnar,
þessi fjögur ár, sem ég var
hjá honum.
— Kannski þú hafir náð
þér í konuna þá?
— Ég hef átt þrjár konur,
svarar Guðlaugur, — ég
kvæntist fyrst Höllu Jónsdótt
ur írá Vestmannaeyjum árið
1914. Ég missti hana fjórum
árum seinna í spönsku veik-
inni. Það var mikið um dauðs
föll í Eyjum þá, hvergi lét-
ust fleiri úr veikinni miðað
við íbúatölu. Við áttum son
og dóttur og þau lifa bæði.
Ári síðar kvæntist ég í ann
að sinn, heldur Guðlaugur
áfram, — sú kona mín hét
Valgerður Guðmundsdóttir,
fædd í Reykjavík en alih upp
á Bildudal. Við áttum sjö
börn, 3 syni og fjórar dætur.
Eltzi sonur okkar drukknaði
af togaranum Bjarnarey árið
1949, hann var annar stýri-
maður, tók út á cnnan Sóla-
dag. Valgerði missti ég árið!
1937.
Sæbjörgu Guðmundsdóttir,
kvæntist ég árið 1949, hún er
ættuð úr Vopnafiröi. Þessar
konur reyndust mér allar vel
og voru mér mikill styrkur
í lífinu, fyrirmyndár og úr-
valskonur, fallegar og góðar
Þær voru dálítið ólíkar
allar ágætar á smn hátt.
— Hvað um þína útgerðar
sögu?
— Árið 1920 keypti ég enn
þriðja part í bát, segir Guð-
laugur, — átti hann í eitt
ár og keypti svo þriöjung í
stærsta bát í Vestmannaeyj-
um. Það var Minerva, 22
tonna bátur. Seinna seldi ég
hann stýrimanni mínum og
báturinn fórst með allri á-1
höfn. |

Gísli J. Johnsen hleypur af stokkunum í Korsö 1939.
Stðð ekkert til boða nema
tugthúsið og kirkjugarðurinn
Rætt vií Guðlaug Bryajólfsson, fyrrverandil
útgerðarmann í Vestmannaeyjum

Guðlaugur Brynjólfsson
— tugthúsið eða kirkjugarðinn
Við fiskuðum aðallega á
línu en byrjuðum með netin
upp úr 1917 og notuðum þau
mest. Aflinn var allur verkað
ur í saltfisk og seldur út til
Spánar, Portúgals og Ítalíu.
Árið 1925 eignaðist ég vél-
bátinn Glað. Lét byggja hann
í Noregi. Upphaflega var
hann 16 tonn, en seinna lét
ég stækka hann upp í 20
tonn. Glaður var mesta
happaskip og fiskisæll. Hann
var gott sjóskip, lenti til dæm
is í Halaveðrinu á heimleið
frá Noregi. Það var þegar tog
ararnir fórust. En Glaður
komst heilu og höldnu í höfn.
Hann fórst fyrir fimm árum,
en bátsverjar björguðust í
gúmmíbát. Þá var ég löngu
búinn að selja hann.
Næst lét ég byggja mér
bát í Danmörku, segir Guð-
laugur, — það var árið 1939.
Þann bát kannast margir við,
22 tonna bátur, sem heitir
Gísli J. Johnsen.
— Þú hefur tekið mikmn
þátt í félagsmálum í Eyjum?
— Nokkuð svo. Ég var vara
maður í bæjarstjórn fyrir
Framsóknarflokkinn tvö kjör
tímabil. Ég var framfærslu-
fulltrúi einnig. Þá var ég
einn af stofnendum verkalýðs
félagsins.
— Hvernig var því tekið af
Inn a veltend um ?
— Það mætti engri mót-
spyrnu. Þá var Gísli J. John-
sen helzti athafnamaður í
Eyjum og hann sýndi okkur
skilning og samúð. Það var
erfíðast að eiga við fólkið
sjálft, margt af því var hrætt
og hikandi að ganga í félagið.
Ég var líka einn af stofn-
endum kaupfélagsins Dríf-
andi. Það andaði heldur köldu
að þvi. En við fengum strax
ágætan forystumann, ísleif
Högnason. Hann fékk margt
óþvegið orð í eyra og það
dundu á honum skammirnar,
en það var eins og að skvetta
vatni á gæs. Hann kærði sig
kollóttann. Hann fór á haus
inn í kreppunni 1930, þá fór
allt á hausinn.
— Þú hefur komið víða við?
— Ég átti hlut að stofnun
samtaka útgerðarmanna og
var í samnínganefnd í 11 ár.
Ennfremur einn af stofnend
um Netagerðarinnar og for-
maður hennar nokkurn tíma,
stofnaði með öðrum fiskverk
unarstöðina Stakk og svo var
ég . . . . Nú grípur Guðlaugur
fram í fyrir sjálfum sér: —
Nú skulum við hætta, þetta
er að verða eins og líkræða.
Við skulum sleppa öllu þessu,
þetta verður bara grobb.
Og fréttamaðurinn lofar aö
sleppa þessu öllu.
— Svo flyztu tú Reykjavík-
ur?
— Já, þá hófust hrakning
arnir og andistreymið.
hafði misst konuna eins og
ég hef sagt þér, dæturnar
fluttar til Reykjavíkur og mig
langaði að vera í þeirra skj ólt.
Svo ég seldi allt sem ég átti
í Eyjum nem abátinn, braut
allar brýr að baki mér og
sigldi til Reykjavíkur með
bátinn. Ég hugðist eiga góða
daga, róleg ár, dóla í bugt-
inni með bátinn og keypti
mér hálfbyggt hús í höfuð-
staðnum. Ég skuldaði engum
manni krónu og hélt að höf
uðstaöurinn yrði því feginn
að bættist við nýtt atvinnu-
tæki. En það blés ekki byr-
lega, ég var rekinn úr húsinu,
allt að því, og skipað að hafa
mig burt úr höfninni með
bátinn, Ég fékk hvergi neitt
pláss fyrir veiðarfærin, var
á sífelldum hrakhólum og
var loks vísað á stað þar sem
seinna reis Fiskiðjuver ríkis-
ins. En þar flæddi og allt
eyðilagðist hjá mér. Svo
hafði ég ekkert næði með bát
inn, var sífellt skipað að
færa bátinn, hann var alls
staðar fyrir. Loks sá ég mér
ekki annað fært en að selja
hann árið 1944.
— En hvað um húsið?
— Þegar ég kom til Reykja
víkur vissi ég að það þurfti
lögum samkvæmt leyfi frá
bæjaryfipföldum til að setj-
ast að. Ég sótti um leyfið en
fékk synjun. Á þessum árum
fluttist hundruð manna, jafn
vel fleiri þúsund, í stríðum
straumum til Reykjavíkur.
Þetta fólk spurði ekki neinn
um leyfi og það var ekkert
amast við því. Þetta voru ný
lög, sett 12. apríl 1942. Eg
var búinn að kaupa húsið fyr
ir þann tima, en hafði ekki
undirskrifað kaupsamning-
inn og var ekki nógu klókur
að dagsetja hann fyrir tím-
ann. Fasteignasalinn bar fyr
ir rétti að kaupin hefðu verið
fastmælum bundin fyrir
þann tíma, en það dugði ekki
til. Ég mátti að vísu eiga hús
ið, mátti raunar eiga alla
Reykjavík, en alls ekki búa
þar. Ég hrökklaðist úr húsinu
og var eiginlega hálfgerður
skógarmaður eftir það. Fæst-
ir vildu hafa mig í vinnu og
ég mátti helzt ekki láta sjá
mig. Ég hefði auðvitað átt
að vera kyrr í húsinu og þá
hefðu þeir skipað mér burt
úr bænum. Þá hefði ég skotið
mér undir fátækralögin, sem
mæla svo fyrir að engan
megi flytja nauðugan á sína
sveit. Raunar stóð mér ekki
til boða neitt i Reykjavík
nema tugthúsið og kirkjugarð
urinn. En ég var áfarm í bæn
um, langaði til Vestmanna-
eyja, en þar átti ég ekkert
eftir. Svo ég lenti í húsa-
braski og drasli. Keypti mér
svo vörubíl og fór að keyra
á Þrótti. Krakkarnir mínir
urðu logandi hrædd um að
mér yrði ekki vært. Einu
sinni komu fulltrúar frá húsa
leigunefnd heim og yfir-
heyrðu þau mig um herbergja
fjölda og íbúa. Ég var ekki
heima þegar þeir komu og
hef síðan verið látinn í friði.
En ég hafði af þessu mikla
raun og peningaútlát, ég var
alltaf að borga lögfræðing-
um. Nú líður mér ágætlega,
hef góða vinnu hjá Vinnu-
veitendasambandinu, inn-
heimti reikninga. En þetta
var talsvert mál á sínum
tíma og skrifað um það í blöð
in.
En ég sakna alltaf fólksins
i Vestmannaeyjum, mér
finnst alltaf ég vera að koma
heim þegar ég kem til Eyja.
Þar býr gott fólk eins og raun
ar alls staðar. Ég hef hvergi
fest rætur nema í Vestmanna
eyjum.
Með Ferðafélaginu
(Framhald af 7. síðu)
Lestir gátu þó búizt við að yrði
á hverri stundu. — Hef ég aldrei
séð slíkt framferði í farþegabil á
hröðum akstri, hvorki utan lands
nc innan. Og víðast erlendis
myndi slíkt framferði bílstjóra á
fjölmennum farþegabíl verða til
þess að hann yrði tafarlaust rek-
iun frá starfi.
Nokkrir útlendingar frá ýmsum
j löndum voru meðal farþeganna.
j C>g spurðu sumir þeirra með undr
| unarsvip mig að, hvort svona hátta
! lag í bílaakstri væri siður á ís-
landi. Sennilegt er að ef svipað
væri og þetta í farþegabílaakstri,
þa myndi brátt verða litlar tekj-
ui af útlendingum, er ferðuðust
með bifreiðum hér á landi.
En sem betur fer er slíkt sífellt
mas langar leiðir og ástleitni við
bíistjórana ekki algengt, þótt oft
séu- óþarflega miklar samræður
við þá meðan þeir eru undir bíl-
síýrinu.
Þarna er eitt af þeim mörgu
misfellum í okkar ferðamálum og
engar sannanir fyrir, hve oft þær
valda slysum. En þetta þarf að
laga og því er á þetta minnzt hér,
vegna óvanalega mikils tilefnis.
Víða erlendis eru bílstjórar á
i.uþegabílum einangraðir frá far-
þegunum. En þegar það er ekki
þá forðast farþegarnir yfirleitt
að tala við þá meðan þeir eru í
akstri, nema sem allra minnst.
Ferðafólkið þyrfti að gefa þessu
atriði gaum, sem hér hefur verið
drepið á og reyna að koma í veg
fyrir að slík hneyksli komi fyrir
í ferðum þess framvegis.
Við, sem unnum Ferðafélaginu
og erum þakklátir því fyrir það
sem það hefur gert í ferðamálum,
vonumst fastlega eftir að það
verði sem víðast til fyrirmyndar
og kappkosti að útrýma ýmsum ó-
siðum í ferðamálunum, og að það
geri fólki feleift að ferðast, m.a.
inn um hin seiðandi öræfi hins
fígra lands vors, eins og það hef-
ur nú mjög greitt fyrir i mörg
undanfarin ár.
Og sem flestir ættu að ganga
í þetta merka félag. Það kostar
eiginlega ekkert, þegar tillit er
tekið til að allir félagsmenn fá
héraðslýsingabók frítt á hverju
ári. Ilún er oftast meira virði en
árgjaldinu nemur.
Ferð mín með Ferðafélaginu
inn á öræfin var fróðleg og
skemmtileg að öllu leyti, nema
þessu eina atriði, sem ég ræddi
örlítið um hér að framan, og ég
vona að Ferðafélagið veiti athygli
og aðrir, er farartækjum ráða.
Siíkra er skyldan, að gera sem
allra flest, sem líklegt er til þess
að forða slysum á ferðalögum.
Vigfús Guðmundsson