Tíminn - 31.12.1960, Blaðsíða 9

rÍMINN, laugardaglnn 31. desember 1960.
9
MÖTIN
Tiltækar skýrslur sýna
stórfelldan samdrátt. — Og
hver treystir sér til að byrja
búskap með þeim tilkostn-
aði, sem „viðreisnin" hefur
valdið?
Hvað er um iðnaðinn?
Samdráttur — stórfeldar
uppsagnir starfsfólks.
Hvað segir verzlunin?
Sömu sögu og iðnaðurinn.
Hvað er um verzlunarfrels
ið? — Menn verða lítið var
ir við það. —
Hvað er um 6pariféð, sem
viðreisnin átti að auka?
Minna en áður.—
Hvað er um eftirspurn eft
ir lánum, sem háu vextimir
áttu að draga úr? Aldrei
meiri. Því með minnkandi
tekjum og hærri vöxtum er
mönnum nauðugur einn kost
ur, að taka lán til þess að
reyna um skeið að missa ekki
eignir sínar. Og ríkisstjóm
in hefur orðið að grípa til
þess að lána atvinnurekend
um aukin lán til þess að
koma í veg fyrir að vaxta-
okrið sem átti að draga úr
lánum sligi framleiðsluna.
En svo kórónar stjórnin
vaxtaokurhneykslið með því
að skrökva því í opinberri
tilkynningu, að háu vextirn
ir hafi nú lagað svo mikið
efnahagskerfið, að rétt þyki
og fært að lækka þá. — Flest
ir landsmenn vita, að vaxta
-okrið hefur unnið stórtjón
— og var stórskissa frá upp
hafi. Stjómin veit, að þetta
er á vitorði svo margra að
hún þorir ekki annað en
hopa. —
Vinnufriðinn hefur
ekki skort
Hvað segir launafólk? —
Það hefur þá sögu að segja
að kjör þess hafa verið
skert um 12% síðan haustið
1958, að stjómarflokkamir
lofuðu bættum lífskjörum.
Gjaldeyrisstaðan við út-
lönd ætti þó sannarlega að
hafa batnað? Svo átti að
vera, þvi hin stórfelda kjara
skerðing dregur úr kaupum
og margir höfðu byrgt sig
upp af ýmsu á góðu árun-
um og geta þvi dregið úr
kaupum um skeið. —
Öll kurl í þessu máli liggja
ekki fyrir, fyrr en eftir ára
mót. Skal því ekki fullyrt
um þetta atriði, sem fer um
tvennum sögum. —
Þessari upptalningu skal
lokið, þótt af miklu fleira
sé að taka, — enda miklu
einfaldara að spyrja:
Hvað hefur tekizt af því
sem stjórnin lofaði með
„viðr eisninni" ?
Menn leiti að þvi — og
svari sér sjálfir. —
Ekki getur stjórnin borið
því við að hana hafi skort
vinnufriðinn. —
Hvers vegna aftur
íhaldspólitík?
Það verður ljósara með
hverjum degi sem líður, að
núverandi ríkisstjórn notaði
nauðsyn þess að gera nokkr
ar breytingar á efnahags-
málunum haustið 1959, sem
yfirskinsástæðu til þess að
gera gjörbyltingu á efna-
hagskerfi þjóðarinnar —
byltingu, sem miðar að þvi
að færa efnahagskerfið um
30 ár aftur í tímann.
Ef þið grandskoðið ráðstaf
anir núverandi ríkisstjórn-
ar, getið þið ekki komizt hjá
því að sjá og skilja, að þær
hafa eitt og eama markið:
Hagsbætur fyrir auðstéttim
ar, vaxandi álögur á herðar
fjöldans. —
í síðustu 30 ár hefur Sjálf
stæðisflokkurinn ekki haft
aðstöðu til að reka íhalds-
pólitík, vegna þess að hann
var í samstarfi við aðra
flokka — og vegna þess að
hann var alltaf að reyna að
ná meirihluta á Alþingi og
varð því neyddur til að leika
umbótaflokk til þess að
freista þess að ná meirihluta
í nógu mörgum kjördæmum,
sem hann vissi að vildu um
bóta- en ekki íhaldspólitík.
Alþýðuflokkurinn, sem fyrir
löngu er horfinn frá stefnu
Jóns Baldvinssonar og orð
inn sömu skoðunar og Sjálf
stæðisflokkurinn, varð að
leika umbótapólitík til þess
að geta lifað. —
Eftir kjördæmabreyting-
una telja þessir flokkar sig
sloppna úr pólitískri herkví
og geti þeir því nú rekið póli
tík í samræmi við skoðarir
sínar og eðli.----
Ýmsir Sjálfstæðismenn
hafa sagt þetta berum orð
um. — Forsætisráðherrann
réði sér ekki af kæti — þeg
ar „viðreisnin“ var í burð-
arliðnum og kvað nú vera
að endurfæðast „hina góðu-
gömlu tíma“, sem ýmsir
höfðu lengi sárt saknaö og
þráð.
Þetta er ástæðan fyrir því,
að við höfum enn á ný aft-
urhaldspólitík á íslandi, !ika
þeirri, sem hér var fyrir
um 30 árum, áður en það um
bótatímabil hófst, sem hef
ui; skapað hið nýja-ísland.
Oftrú á íhalds-
hagfræði
Eg held því ekki fram að
þessi pólitík sé rekin vegna
algers skeytingaleysis um
velferð almennings. Þeir,
sem nú ráða mestu, hafa
sjálfir 6taðnað i hinum
„góða gamla tíma“ og virð
ast trúa því, að lögmál hans
sé bezta fjárhagskerfið og
bezta læknismeðalið á ejúk
dómi núverandi efnahags-
ástands. — Það er auðvitað
mjög þægilegt fyrir sam-
vizkuna að geta í einu og
öllu stutt hag hinna ríkustu,
sinna eigin skjólstæðinga,
í þeirri trú, að þetta sé hin
eina rétta leið til að bæta
kjör þeirra fátæku. — Því
hin sanna ihaldstrú er, að
mestu skipti fyrír þjóðfé-
lagið að eiga fáa stóra at-
vinnurekendur, sem sjái um
það, af einskonar eðiisávís-
un, samkvæmt lögmáli
framboðs og eftirspurnar,
gróða og taps, að þjóðfélag
ið gangi af sjálfu sér eins
og hnattkerfi, og umfram
allt án afskipta ríkisstjóm
ar, sem á að geta setið róleg
uppi í Stjórnarráði og lesiö
„Manninn frá Suður-Amer
íku“. Að vísu þarf — segja
þeir, sem tekið hafa þessa
trú á íhaldshagfræðina, að
hafa hæfilega litlar fram-
farir, hæfilegan samdrátt,
aímenningur hæfilega litla
atvinnu, hæfilega litlar tekj
ur og hæfilega litla kaupgetu
— til þess að allt gangi vel.
Þá eru allar búðir fullar af
vörum, eem nógu fáir geta
keypt, gialdeyrisstaða við
útlönd góð. Þá er allt í lagi.
En sumir orða þetta þannig,
að þar sé atvinnuleysið og
sultarólin svipa, skorturinn
skömmtunarstjóri. Oft hafa
íhaldsbjóðfélög blómstrað
um skeið — með sínum
hætti — undir þessu skipu-
lagi.
Við, sem ekki höfum tek
ið þessa trú, bendum á, að
fávíslegt sé að krefjast þess
arar þjáningar- og fórnar
göngu af almennlngi. —
Þessi stefna, draumur í-
halds allra landa, er svo til
gangslaus, að 1 stað þess að
bæta efnahagsástandið, veld
ur hún samdrætti og kyrk
ingi í framleiðslu og við-
skiptum, sem verður ott or
sök þess að hjólin stöðvast
hvert af öðru. — Það veldur
kreppu — stundum hruni.
Fórnirnar verða því oft til
þess að færa yfir almenning
ennþá meiri þrengingar.
Það er hægt að benda á
tugi dæma um þessa þróun,
bæði á hinum ..aóðn '’^mlu
tímum“ og í nútímanum. —
í Bandaríkjunum hefur set
ið ríkisstjórn, sem hefur
þessa íhaldstefnu, — og hef
ur stjórnað samkvæmt
henni. Bandarikin hafa nú
nokkrar milljónir atvinnu-
leysingja. Þar framleiða verk
smiðjur í sumum iðngreinum
um helming af því, sem þær
hafa getu til.
Hafa menn gert sér þess
grein, hvemig mundi ástatt
hér á landi, ef hér væru 3—
4 þús atvinnuleysingjar. Það
samsvarar þeirri tölu at-
vinnuleysingja, sem hin
nýja stjórn Bandaríkjanna
tekur við úr hendi íhalds-
stefnunnar þar. —
Þannig leikur þessi stefna,
eem hér er nú mest lofsung
in, þjóð, sem er auðugasta
þjóð heims og hefur mesta
tækni. —
Og ennþá óskaplegra var
þó ástandið, sem Roosevelt
forseti tók við úr hendi
þeirrar íhaldsstjórnar, sem
sat á undan honum. —
Fréttir berast nú af lovi,
á sama tíma og við erum að
apa eftir íhaldskreppustjórn
Bamdaríkjanna, muni það
verða eitt af fyrstu verkum
hins nýja forseta að taka
upn gagnstæða vinnuaðferð.
í stað samdráttarstefnunn
ar, sem allt á hér að lækna,
en endar með kreppu — ætli
hann að láta ríkið blása
nýju lífi og auknu fjöri í
framleiðslu og viðskipti og
lækna ástandið með þeim
leiðum. —
Ef þetta er nauðsyn fyrir
Bandaríkin, mundi það þá
ekki vera enn meiri nauð-
syn fyrir landnámsþióð eins
og okkur íslendinga, sem
sannarlega þurfa að keppa
að því, að fullnýta auðlind
ir og vinnuafl, til þess að
hafa meira, en ekki minna,
að skipta? —
Betra þjóðfélag
Við þurfum að hverfa frá
úreltri ihaldsstefnu, sam-
dráttarstefnunni — happa-
og glappastefnunni, sem nú
verandi stjórn hefur sett í
hásætið. —
í stað þess þarf að gera
áætlun nokkur ár fram í
tímann, um þær framfarir
og framkvæmdir, sem við
setjum okkur að gera á til
teknum tíma. — Förum eins
hratt og við getum, en stil!
um þó öllu I hóf.
Þessi áætlun verður að
styðjast við þá fullkomnustu
tækniþekkingu — og sér-
þekkingu að öðru leyti, sem
við eigum völ á. — Happa-
og glappaaðferðin, hefur
mörgum þjóðum orðið dýr,
en líklega fáum dýrari en
okkur fslendingum. Síðasta
dæmið af mörgum eru 4—5
nýir togarar, sem kostuðu
um 40 milljónir hver, eða
viðlíka mikið hver og talið
er eftir að lána 6 þúsund
bændum á ári til allra fram
kvæmda. Erlendir útgerðar
menn og sérfræðingar um
útgerð kalla þessa togara
„nýtísku brotajárn,,. — Gam
allt dæmi er Faxaverksmiðj
an, að ótalinni ringulreið-
inni í byggingu frystihúsa
o. fl. o. fl. — Frá þessari
stefnu verðum við að hverfa.
Sú grýla, að kommúnistar
geri áætlanir, er löngu úrelt
orðin, því ýmsar þjóðir, sem
eru andvígar kommúnisma,
telja slíkar áætlanir sjálf-
sagðar. Hitt er jafnljóst, að
þessi vinnuaðferð er and-
stæða stefnu núverandi
stjórnar.
Það verður einnig að gera
fullkomna áætlun um það,
hvaða vinnuafli þjóðin ræð-
ur yfir á hverjum tíma •—
og um fullnýtingu þess,
þannig að komið verði ann
ars vegar í veg fyrir atvinnu
leysi og hins vegar offram-
kvæmdir, er valdi óheil-
brigðu ástandi i efnahagslíf-
inu. Atvinnuleysi er, auk
þess að vera ómannúðlegt,
dýrasta óhófseyðsla hvers
þjóðfélags.
Við verðum að vinna að
því á skipulegan hátt að
auka tæknimenntun og full-
nýta hana í þágu fram-
kvæmda, framleiðslu og til
að rannsaka og gera áætl-
anir um nýjar framleiðslu-
greinar.
Innan þess ramma, sem
þannig er settur, á að stuðla
að því að framtak sem allra
flestra einstaklinga eða sam
taka þeirra geti notið sín
sem bezt.
Ef viö gerum það ekki, ef
við höldum áfram núverandi
kyrrstöðu á þessu sviði, erum
við dæmdir til að verða am-
lóðar langt á eftir öðrum.
Ótalin eru þau andlega
lamandi áhrif, sem samdrátt
arstefnan hefur á þjóðina.
Hins vegar er með fyrirfram
gerðri áætlun sett stórhuga
mark til að keppa að og ná
fyrir tiltekinn tíma. Með
þjóðinni lifir von og vissa
um bjartari framtið. Það örv
ar og hvetur til átaka. Þjóð
in þarf, eins og einstakling-
urinn, að hafa ákveðið mark
til að keppa að. — Hún þarf
að vera sannfærð um að hún
sé að byggja upp betra, full-
komnara og réttlátara þjóð-
félag, þar sem hver og einn
leggi sig fram og fái fyrir
réttmætan skerf.
Ef til vill er nú á fáu meiri
þörf en að vekja og efla með
þjóðinni þessa tilfinningu,
þessa trú. Því hafi okkur ver
ið einhvers ávant í þessu
efni — og það held ég að
hafi verið mikið — þá hefur
fyrst keyrt um þverbak við
valdatöku núverandi stjórn-
ar — störf hennar og stefnu.
— Henni hefur tekizt að
skapa nýja kreppu, vonleys-
ið, sem er blóðtaka hverri
þjóð.
Þess vegna er fyrsta og
nauðsynlegasta takmarkið,
sem þjóðin getur sett sér að
sinni, að losna sem fyrst við
núverandi ríkisstjórn.
Meðan hún ræður, mun
ólánsstefna hennar halda
áfram að færa myrkur sí-
versnandi lífskjara yfir þjóð
ina, eins og hún hefur gert,
og því meir sem lengra líð-
ur. — Vikjum þessari óláns-
stefnu til hliðar sem fyrst.
Að lokum sendi ég Fram-
sóknarmönnum um land
allt beztu kveðjur og óska
þeim og landsmönnum öll-
um árs og friðar. —
^ermann sjónaííon.