Tíminn - 11.01.1961, Blaðsíða 9

I / /
9
ITÍ>M IN N, mlðvikudaginn 11. janúar 1961.
r aj
Um áramótin tók Baldvin
Þ. Kristjánsson viS nýju starfi
innan Samvinnutrygginga, Er
hann útbreiðslustjóri trygg-
inganna og var nýlega á ferða-
lagi um Svíþjóð til að kynna
sér ýmislegt er að starfinu
lýtur. Við hittum Baldvin að
máli í fyrradag og báðum
hann segja okkur eitthvað frá
nýja starfinu og ferðinni
Þriðji hver Svíi og þriðji hver
sænskur bíll tryggður hjá FOLKSAM
É| ^
Eins og kunnugt er hafa Sam-
vxnnutryggingar verið frá upp-
hafi brautryðjendur á sviði trygg-
ingarmála og gert margt til að (
útbreiða skiining þjóðarinnar á
gJdi trygginga. Um síðustu ára-
mót var ég ráðinn til að hafa
þetta starf með höndum, svar-
•ar Baldvin, hins vegar er
her manns við sams kon-J
ar störf hjá íryggingarfélögum |
ytra. Starfið er í því fólgið að'
glöggva skilning fólks á þýðingu
trygginga — jafnt þjóðfélagslegri
þýðingu þeirra sem gildi þeirra
fyrir einstaklinginn. Hér er
er sá, að vð íslendingar erum
börn í tryggingarmálum. Hér er
það sjónarmið ráðandi, að þeir,
sem tryggja sjálfan sig eða eigur
sínar, álíti helzt að þeir séu að
þessu í greiðaskyni við tryggingar-1
Rætt við Baldvin Þ. Kristjánsson, sem er ný-
kominn frá SvíþjótS, þar sem hann kynnti sér
tryggiingamál til undirbúnings nýju starfi
félögin. En það er reynsla manna
um aHan heim að eftir því sem
fólk kynnist betur eðli trygginga,
þá notfærir það sér þær betur.
— Segðu okkur frá dvölinni í
Svíþjóð. Svíar eru náttúrlega þræl-
tryggðir í bak og fyrir?
— Tryggingar eru á háu stigi
hjá Svíum, bæði lögbundnar og
frjálsar. Þess má geta til gam-
ans og alvöru að í landinu eru
hvorki meira né minna en 1100
tryggingafélög. Ég kynntist starfi
FOLKSAM, það er eitt allra
siærsta félagið, byggir á sam-
vinnuhreyfingunni og verklýðssam
tökunum í landinu. Þriðji hver
Svíi er líftryggður hjá FOLKSAM
og þriðji hver bíll í Svíþjóð líka.
Þeir hjá FOLKSAM skipta starf-
seminni í tvennt, líftiyggingar og
aðrar tryggingar, svo sem heimilis-
iryggingair, bíla o.fl. Þeir deila
landinu niður í 10 aðalumdæmi
og þeim síðan aftur í smærri
svæði. Ég kynnti mér þá
hlið málsins, sem snýr að
útvegun trygginga og sölu á
þeim, umgengninni við fólkið. Ég
fór um ríkið þvert, allt frá Got-
landi til Gautaborgar og kynnti
mér málin. Ég litaðist einnig tals
vert um í aðalstöðvunum í Stokk-
hólmi.
gleði sáðmannsins, sem fagnar
yfir góðri upskeru. Margir þeirra
kóra, sem stofnaðir voru fyrir at-
beina Sigurðar, hafa ekki einungis
giætt safnaðarlíf og fegrað kirkju-
legar athafnir, heldur hafa þeir
orðið yndisauki í fásinninu og
lyftistöng fyrir menningarlíf sveit-
anna.
Við fráfall Sigurðar Birkis
verður okkur þetta allt ljósara en
áður. Við vorum nærrj búin að
gleyma því, að um langt skeið
bljómaði naumast sú söngrödd op-
inberlega á landi hér, sem ekki
hafði um lengri eða skemmri tíma
notið handleiðslu Sigurðar Birkis.
Fyrir allt þetta þakkar þjóðin
honum nú að leiðarlokum. Sjálfur
kveð ég með þakklæti og virðingu
vammlausan heiðursmann eftir
áratuga viðkynningu og vináttu,
sem aldrei bar skugga á. Eftirlif-
andi ástvinum, frú Guðbjörgu og
börnum þeirra tveimur, votta ég
innilega samúð.
Axel Guðmundsson.
Starfsskipulag til
fyrirmyndar
Ég get ekki annað en látið í Ijós
aðdáun mína á starfsskipulagi
sænsku trygginganna. Umboðs-
mennir’nir í hverju umdæmi eru
bókstaflega keyrðir áfram af sí-
felldum tölulegum samanburði
við aðra. Þeir, sem annast
tryggingaútvegun, hafa aldrei frið.
Þeir erú., éínstáklega dugmiklir,
enda 'í' s'töStígú^kapphlaupi. Og
BALDVIN Þ. KRISTJÁNSSON
starf þeirra er líka mikils metið,
þeir fá gjafir og annað í verðlauna
skyni, ef þeir standa sig vel, ferð
ir tii útlanda og ýmsa viðurkenn-
ingu. Jafnframt er ekki hægt að
hugsa sér elskulegri eða vingjarn
legri menn. Ég sagði þeim einu
sinni á fundi, að engu væri líkara
en þeir stæðu með pískinn í ann-
arri hendi en blómvöndinn í
hinni. Þeir höfðu gaman af þessu.
— Hvað geturðu sagt um starfið
í framtíðinni?
— Ég get nú ekk mikið sagt á
þessu stigi málsins, svaraði Bald-
vin, það er enn í deiglunni, og
mitt hlutverk er að hafa áhrif á
það og móta. Þó get ég skýrt frá
því, að ég álít að Samvinnutrygg-
1 ingar þyrftu nánari og traustari
tengsl við fólkið sjálft, við eigum
að vísu rætur í samvinnuhreyfing-
unni gn þyrftum að ná betur til
verklýðssamtakanna eins og
FOLKSAM. Þetta er ekki bara
peningalegt hjakk, heldur þjóðfé-
lagshugsjón, sem stendur að baki
samvinnutrygginga, og á þeim
gx-undvelli eigum við alltaf að
starfa.
Lengur töfðum við Baldvin ekki
frá byrjendastaifi hans í ís-
lenzkum tryggingamálum. Annars
er hann ekki alger nýgræðingur
á sviði tryggingamála^ hann var
áður í 6 ár erindr’eki SÍS og hafði
þá það hlutverk meðal annars að
kynna Samvinnutryggingar við
góðan orðstír um land allt. Bald-
vin hefur starfað hjá SÍS í 15 ár,
fyr'st sem erindreki en síðan hefur
hann verið framkvæmdastjóri'
hraðfrystihússins á Kirkjusandi.
Hann stendur því vel að vígi með
tilliti til þekkingar á mönnum og
málefnum. —
myndast, en aðrar vaxið
mjög ört, sem áður voru þó
til. Hraðastur vöxtur er á
sviði iðnaðar, verzlunar og
margvíslegra ríkisstofnana
og á ríkinu sjálfu. Þetta er
staðreynd, sem við höfum
daglega fyrir sjónum okkar
bæði hér og í öðrum löndum.
Heimilislífið og fjölskyldan
Víkjum nú sögunni að
heimilislífinu. Stofnendur
og kjarni heimilis eru venju
lega hjón, einn maður og
ein kona. Þessi regla, að
kjarni fjölskyldunnar sé
einn karlmaður og ein kona,
er algengasta kerfið um alla
jörðina bæði fyrr og síðar,
einnig í þeim löndum þar
sem leyfilegt er að taka sér
fleiri konur en eina eða hef
ir verið fram til þessa. Slik
lönd eru Indland, Afríka,
Kína og Arabalöndin. í sum
um löndum er konan gefin
í hjónaband og ekki tekið til
lit til óska þeirra, sem eiga
að vera kjarni nýrrar fjöl-
skyldu. í öðrum löndum,
eins og t.d. Afríku. ríkir yfir
leitt lóbóla-kerfið. Þar
kaupa menn sér konu og eitt
konuverð er 10—12 naut-
gripaverð. Þá fer það eftir
efnahag manna hve margar
konur þeir eiga, en samt er
einkvæni lang algengast
einnig í þeim löndum, þar eð
flestir menn hafa ekki efni
á að kaupa sér fleiri kon-
ur en eina.
Hins vegar greina menn á
milli stór-fjölskyldu-kerfis-
ins og smá-fjölskyldu-kerf-
isins. Með stórfjölskyldu er
ekki átt við að á heimilinu
séu margar konur og mörg
börn, heldur er um stór-fjöl
skyldu að ræða þar sem aðr
ir en hjónin sjálf og börn
þeirra teljast til fjölskyld-
unnar. í Kína hafði t. d.
bóndi aldraða foreldra sína
heima, sömuleiðis - tvo syni
sína og konur þeirra og
börn. Þetta er greinilega
dæmi stór-fjölskyldu. í borg-
um Vesturlanda er venju-
lega ekki fleira heimilisfólk
en hjónin og börnin sjálf.
Og sé um starfsfólk að ræða,
telst það ekki til fjölskyld-
unnar nema sérstaklega
standi á.
Fjölskyldan er í öllum þjóð
félögum stofnuð til þess að
karl og kona lifi saman sem
hjón og beri verulega ábyrgð
hvort á öðru og á börnum
sínum og ali þau upp. En þó
er einnig um fjölskyldu að
ræða þótt annað hjónanna
deyi ef hinu tekst að halda
heimilinu saman. Einnig er
um fjölskyldu að ræða þótt
börnin deyi eða engin börn
fæðist hjónunum Hér má
geta þess að þjóðfélags-
fræðin bendir á að þeim
heimilum, þar sem engin
börn eru, sé miklu hættara
við upplausn en hinum þar
sem börn eru, anr.að hvort
börn hjónanna sjálfra eða
fósturbörn, sem þau hafa
tekið að sér. Hættan á upp-
lausn hjónabandsins er tal
in 17 sinnum meiri ef engin
börn eru á heimilinu heldur
en ef þar eru börn. Þessi
hlutfallstala er miðuð við
eitt af nágrannaríkjum okk
ar (Bandaríkin) en ekki við
ísland.
Þjóðfélagið gerir kröfur til
þeirra, sem heimili stofna
og í nútíma þjóðfélagi fara
afskipti ríkisins af fjöl-
skyldulífi ört vaxandi, Á
þetta einkum við um allt
það, er varðar uppeldi barn
anna. í frumstæðum þjóð-
félögum hafa hjónin oft
skyldum að gegna, sem þjóð
félagið hefur tekið að sér
hér hjá okkur vestrænum
mönnum. Þessar skyldur ná
til bágstaddra ættingja og
aldraðra foreldra á miklu
víðtækari hátt en nú er orð
ið á Vesturlöndum.
Breyting á gerð og hlutverki
fjölskvldunnar.
Hlutverk f jölskyldunnar
í þjóðlífinu var áður mjög
margþætt og á þetta við um
öll þjóðfélög áður en iðnað
ur síðari alda kom til sög-
unnar. í sveitum voru mest
öll matvæli framleidd á
heimilinum sjálfum og fatn
aður var einnig að miklu
leyti búinn til heima. Mat-
vælum og fatnaði var einnig
skipt fyrir aðrar nauðsynj-
ar, sem menn urðu að hafa
ef auðið var. Sama gildir
einnig, að breyttu breytanda,
fjölskyldur sjómanna. Þá
varð fjölskyldan einnig að
kenna börnum og ungling-
um mest af því, sem yfirleitt
var kennt. Fjölskyldan varð
að bera og varðveita menn-
inguna og bæta nýju við eft
ir því, sem við varð komið.
Gamalmennum og sjúkling-
um var einnig hjúkrað
heima eftir því, sem mögu-
legt var. Tekið var við ferða
mönnum og þeim séð fyrir
gistingu og beina. Mest af
því, sem til gamans og
skemmtunnar var gert, fór
einnig fram á heimilunum
til skiptis. Fjölskyldan varð
einnig að mestu leyti að sj á
um byggingu húsa sinna og
smíði verkfæra, þótt þar
hafi lengi komið til greina
samvinna við aðrar fjöl-
skyldur í flestum þjóðfélög
um. Trúarlegt líf var einnig
iðkað á heimilunum, bæði
hjá heiðnum mönnum og
kristnum. Rannsóknir sem
ég gerði á kínverskum heim
ilum með stúdentum mín-
um, sýndu að þar voru á sér
hverju heimili 5—7 staðir,
sem höfðu trúarlegt gildi og
voru fórnir færðar á 3—4 af
þessum stöðum á tilsettum
tímum. Hjá okkur mótmæl-
endum er ekki neinn helgur
staður á heimilinu.en krist-
in kirkja gerir þó ráð fyrir
almennri helgi heimilisins.
3n menn hafa þó ekki að
jafnaði hagað sér svo sem
heimilið væri helgur staður.
Og þó er sú siðvenja rótgróin
að óviðkomandi ganga ekki
inn á annarra manna heim
ili án þess að gera vart við
sig. Hér á Iandi má finna hjá
sumum mönnum þrá til að
helga heimilið með því að oft
finnast fagurlega letruð eða
saumuð þessi orð: Drottinn
blessi heimilið. Annars höf-
um við ekki aðra helgigripi
en guðsorðabækur á heimil
unum, en við höfum ekki
neinn ákveðinn helgan stað
fyrir þær.
Hér með hef ég talið upp
nokkur veigamikil bönd, sem
héldu heimilum og fjölskyld
um saman áður en iðnbylt-
ing og hin mikla verkaskipt-
ing kom til sögunnar. Þessi
bönd voru framleiðsla, efna-
hagur, atvinna, uppeldi og al
menn menning, svo sem fé-
lagslíf, skemmtanir og trúar-
legar athafnir, bænir og
helgisiðir. Sum af þessum
böndum eru með öllu horfin
í borgunum. Þegar Gandhi
settist með gamlan, indversk
an rokk og fór að spinna og
hafði með sér sína heims-
frægu geit, þá var hann með
þessu að berjast gegn þeirri
upplausn, sem hann sá að iðn
aðurinn hafði á f jölskyldulíf-
ið og gervalla menningu Ind
lands þar með. En hvorki
þessi sérvizka hans né ann-
arra fær stöðvað upplausn-
ina. Það verður að grípa til
annarra og viturlegri ráða,
ekki til að'skrúfa þróunina
aftur á bak, heldur til að
skapa eitthvað nýtt, er greitt
geti úr vandamálunum.
Jafnvel það tungumál, sem
börnin tala í borgunum, er
verulega frábrugðið máli for
eldranna Þjóðkunnu" íslenz’
(Framhalt á 13. sífiu