Tíminn - 08.07.1961, Síða 11

TÍMINN, laugardaginn 8. júlí 1961.
11
„Pólski skólinn" í kvikmynda-
list hefur gert nöfn leikstjóranna
Wajda, Munks og Kawalerowicz
fræg. Sarnt má segja, að hann sé
nýr af nálinni. Fyrir heimsstyrj-
öldina síðari var útilokað, að Pól-
verjar gætu framleitt slíkar mynd-
ir, sem þeir gera nú. Þá gerði fá-
tæktin ókleifa sérhverja djarfa
listræna tjáningu. Pólskar kvik-
myndir tóku að vekja athygli á sér
um allan heim, þegar sjálfir kvik-
myndagerðarmennirnir tóku völd-
in í listgreininni í sínar hendur,
og þeir hættu að þurfa að taka til-
lit til sölusjónarmiða, þurftu ekki
framar að miða 'gerð myndanna
við markaðsmöguleika. Á alþjóð-
legum kvikmyndahátíðum hafa
pólskar myndir verið teknar fr'am '
yfir dýrar myndir hinna stóru
kvikmyndaframleiðenda, og sam-
kepnin hefur leitt það í ljós, að
sönn list myndast hvarvetna, þar
sem listamaðurinn hefur eitthvað
mikilvægt að segja heiminum,
einnig í litlum löndum.
Sá góði árangur, sem pólskar
kvibmyndir hafa náð á alþjóðleg-
um kvikmyndahátíðum, er þáttur
í þróun menningar og mennta í
Póllandi. Hann er einnig árangur
af menningu pólskra áhorfenda,'
sem hafa á síðustu árum stöðugt
hert á kröfum sínum til kvik-
mynda og gera til þeirra í engu
lægri kröfur en til bókmennta og
leiklistar.
Ástæðurnar til þess, að smekk-
ur’ áhorfenda er svo kröfuharður,
eru margar. Fyrst ber að nefna,
að erlendar myndir, sem teknar
eru til sýningar, eru mjög vel vald
ar, út frá listgildi þeirra, en ekki
verzlunarsjónarmiði. Félög kvik-
myndaunnenda hafa aukið tölu
sína og einnig „kvikmyndahús
góðxa mynda“, sem sýna aðeins
allra beztu myndir, þeirra á meðal
hin miklu, sígildu verk kvikmynda
sögunnar. Kvikmyndagagnrýnin
hefur og haft mikil áhrif í þessa
átt, og gagnrýnendur hafa birt
fjölmörg verk um kvikmyndalist
og sögu kvikmyndanna, bæði frum
samin og þýdd. Gagnrýnendur
skipuleggja líka árlega í Varsjá
„kvikmyndahátíð hátíðanna", og
sýna þar úrval úr beztu myndum
heimsins', og verðlaunin, sem þeir
hafa veitt, hafa aukið áhuga fyrir
Ur myndinni: „Jóhanna, móðir engianna
lýsir þar svindlurum í Varsjá, sem
missa af mikilli ást vegna óein-
lægs hundingjaháttar. Myndin
byggist að miklu leyti á Ieik
tveggja ungra leikara og einkenn-
ist af vel gerðum samtölum.
„Hinn maðurinn“ eftir Nalecki
er frekar lágkúrulegt melódrama,
sem gerist meðal hinna sögulegu
bygginga Krakówborgar. Efnið
fær ekki þá meðferð, sem það
verðskuldar: Tilfinningar og hugs-
anir manns, sem sleppt er lausum
úr fangelsi og óttast að fá ekki
vinnu.
„Glerfjallið“ eftir hinn byrjandi
i leikstjóra Komorowski er miklu
i ferskari mynd, nýrausæ tilraun að
| endurnýja melódramað. Myndin
sýnir á skilningsríkan hátt lifið í
smábæ, lýsir einkennum ákveð-
inna þjóðfélagshópa í sósíalísku
þjóðfélagi.
Leonard Buczkowski, hinn elzti
meðal pólskra kvikmyndaleik-
stjóra, hefur' hingað til aðallega
fengizt við gamanmyndir. Hann
kom því á óvart með mynd um
vandamál dagsins í dag: „Liðni
(Framhald á 13. síðu).
JERZY PLAZEWSKI:
Pólsk kvíkmyndalíst 1961
nýjum myndurn. Þess ber einnigi
að minnast, að kvikmyndaháskól-
inn í Lódz hefur útskrifað fjöl-
marga skapandi listamenn á sviði
kvikmyndanna.
Með þetta í huga skulum við
athuga nokkuð pólskar kvikmynd-
ir síðustu 12 mánaða. Fjöldi þeirra;
er að vísu ekki ýkja mikill, en fer
vaxandi. Fyr’ir nokkrum árum
framleiddu Pólverjar 18—20
myndir árlega, en núna er tala
þeirra orðin 25. Allar eru þær
mjög fjölbreyttar, bæði að efni og
stíl.
Það er kunnugt, að hinar fræg-
ustu rneðal pólskra kvikmynda
fjalla um heimsstyrjöldina síðari.
Það er mjög vel skiljanlegt, þar
Úr myndinni:
... .././/Æ......... . ....
„Krossriddarar"
sem Pólland er það land, sem
harðast varð úti í þeim hildarleik.
Styrjöldin varð þó pólskum kvik-
myndalistarmönnum ekki tilefni
til að gera einhverjar æsandi
ævintýra- eða njósnamyndir. Þær
hafa tjáð hugsanir og tilfinningar
þjóðar, sem staðið hefur frammi
fyrir miklum þjóðfélagslegum
breytingum.
Upp á síðkastið hefur þessum
siðferðilegu og sögulegu efnum
eki verið veitt eins mikil athygli
og áður. Samt fjalla um þetta efm
tvær mikilvægar myndir síðasta
árs. „Fyrsta árið“ eftir Lesiewicz
er mynd í nýraunsæum stíl, sem
fjallar um fyrstu vikurnar eftir
stríðslokin (eins og líka „Askan
og demantarnir“ eftir Wajda), þeg
ar framfarasinnuð öfl þjóðfélags-
ins leituðust við að mynda með
sér handalag. „Fyrsta árið“ er
ekki harmleikur um skyldu og
sannleik, eins og mynd Wajda,
helur um vantraust og tortryggni.
Endalokin eru blóðug, því að hvor-
ugur aðilinn fæst til að tala
hreinskilnislega við hinn.
„Fólkið í lestinni" eftir hinn
unga leikstjóra Kazimierz Kutz,
fjallar um styrjaldartímann. Út
frá atviki á lítilli járnþrautarstöð
kynnumst við í sjónhendingu
fólki og skoðunum, sem algengt
var að hitta fyrir’ á hernámstím-
unum.
„Afturkoma" eftir Passendorfer
fjallar um þarfan og óþarfan
hetjuhug, í þeirri mynd er gerð
tilraun til að draga saman niður-
stöður af hinum fjölmörgu mynd-
um um styrjöldina. Samt er mynd-
in látin gerast í nútímanum og
segir frá fyrrverandi hermanni,
sem kemur mörgum árum eftir
stríðið til Varsjár. Þau mannlegu
ör’lög, sem myndin skýrir frá,
sýna, að ekki er hægt að lifa á göf
ugum endurminningum, en loka
hið lifandi líf úti.
Einn af leikstjórum eldri kyn-
slóðarinnar, Antoni Bohdziewicz,
hefur gert mynd um árin fyrir
1939, „Veruleikinn", byggða á
raunverulegum atburði, er vinstri
sinnað stúdentatímarit var bannað.
Aðild að þessari stjórnmáladeilu
eiga menn úr báðum flokkum,
sannar persónur. Hörð átök fara
fram í réttarsal, og við sjáum hin
gömlu réttarform í nýju Ijósi.
Andrzej Wajda tekur samtíma
efni til meðferðar í mynd sinni
„Galdramennirnir saklausu“. Hann

Úr myndinni: „Jóhanna, móðir englanna"