Tíminn - 28.12.1961, Qupperneq 6

Orðið er frjálst: Ólafur Þ. Krisfjánsson
Litla gula hænan
SJÖTUGUR:
Sigfús Halldðrs,
frá Höfnum
f TímaTmm, sem út kom á
miðvikudaginn 29. nóv., er grein
eftir Jóhönnu Kristjónsdóttar
stud theol. Eg leyfi mér að skamm
stafa nafn hennar hér á eftir J.K.
Aðaléfni greinarinnar er aðfinnsl
ur við málfar ýmissa barnabóka,
og ætla ég ekki að blanda mér í
það mál án þess að ég mundi
vilja taka undir allt, sem J.K. seg
ir um það efni.
En í greininni er talað með ut-
ilsvirðingu — svo að ég segi ekki
með óvild — um tiltekna kennslu
bók í lestri, Litlu gulu hænuna,
og fyllilega gefið í skyn, að höf-
undur hennar hafi unnið óþarft
verk með samningu hennar og'
fræðslumálastjómin með því að
leyfa notkun hennar í barnaskól-
um. Þessu má ekki veTa ómót-
mælt.
Steingrímur Arason, höfundur
Litlu gulu hænunnar, var einhver
ágætasti skólamaður, sem þessi
þjóð hefur átt, prýðilega mennt-
aður og skilningsríkur á tilfinn-
ingar bama, hugsjónamaður, sem
taldi markmið uppeldisins ekki
það eitt að æfa hæfileika bama,
heldur einnig að kenna þeim að
nota þá í þjónustu hins góða.
Steingrimur beitti sér fyrir ýms
um nýjungum í kennsluaðferðum,
ekki sízt í lestrarkennslu. Ekki er
ofsagt, að útkoma Litlu gulu hæn
unnar táknaði tímamót á því sviði;
svo mjög bætti hún möguleika til
skjótrar og góðrar lestrarkennslu
í skólum, eins og næg vitni muou
fást um meðal kennara, ekki sízt
hinna eldri, sem muna fyrri að-
ferðir við þá kennslu. Ekkert mik
ilmennskuþjal um mikilvægi þess
fyrir andlegan þroska að læra lest
ur á Mynster-hugleiðingar getur
breytt þessari staðreynd. j
J.K. talar um „fleygar setning-
ar, sem lýsa upp umhverfi sitt og
verða tákn aldar“, og nefnir dæmi
um slíkar setningar. Mikið væri
nú gaman að fá að heyra, tákn
hverrar aldar orðin „fögur er
hlíðin" hafi orðið og á hvern hátt.
En látum það eiga sig.
Hitt er athyglisverðara, að J.K.
nefnir með fyrirlitningu setningu,
sem hún segir að sé „samnefnari"
barnabókmennta okkar og Iýsi
þeim „átakanlega“, en það er
þessi setning: Litla gula hænan
fann fræ.
Ef taka ætti þessa setningu
eina sér og slitna úr öllu sam-
hengi við söguna, sem á eftir fer,
og þá auðvitað alveg án þess að
gefa því nokkurn gaurn, að hér
er um kennslubók í lestri að
ræða, en ekki bókmenntir — þá
fæ ég ekki betur séð, en i hana
mætti leggja djúpa og fagra þýð-
ingu: Litla gula hænan yrði tákn
mannsins, sem stöðugt leitar nýrr
ar þekkingar og telur sérhvert
nýtt sannleiksfræ vera anda sín-
um ávinning, en er þó svo kristi-
lega auðmjúkur í hugsun. að gagn
vart tilverunni sjálfri finnst hon-
um hann ekki vera meiri en lítil
gul hæna. Heldur nú ekki ungur
guðfræðinemi, að unnt mundi vera
að leggja laglega út af þessum
texta, svo að dáindisgóð stólræða
yrði?
Hitt verður svo ekki um of
brýnt fyrir mönnum — og þá
ekki aðeins fyrir þeim, sem bæk-
ur semja eða blaðagreinar, — hve
mikilvægt það er, að börn og ungl
ingar læri íslenzkt mál sem bezt
og rækilegast, öðlist þekkingu á
margbreytileika þess og skilning
|-á blæbrigðum þess, fari rétt með
orðatiltæki og málshætti, telji ekki
I „reisn“ íslenzkrar tungu fólgna í
því að nota í riti útlend orð með
stafsetningu, sem ekki er til í
neinu tungumáli.
Um þetta erum við J.K. eflaust
sammála. Og barfttta hennar fyrir
þessum málstað er lofsverð. En
hún má ekki láta vígagleði ungs
manns leiða sig til að skjóta geiri
sínum þangað, sem ómaklegt er
með öllu, svo sem hún gerir í um-1
mælum sínum um kennslubók
Steingríms Arasonar, Litlu gulu
hænuna, því að sú bók er gerð af
mikilli kunnáttu og hefur reynzt
ná mjög vel tilgangi sínum: að
vera kennslubók handa byrjend-
um í lestrarnámi, — auk þess sem
hún er’skrifuð á réttri og lipurri
íslenzku.
Hafnarfirði, 30. nóv. 1961
Ólafur Þ. Kristjánsson.
Sigfús Halldórs, frá Höfnum, setur
fyrsta Vestmannafundinn á Þing
völlum.
Sigfús Halldórs frá Höfnum
varð sjötugur í gær. Hann er
fæddur að Þingeyrum 27. des.
1891, sonur Halldórs Árnasonar
bónda og sýsluskrifara og Þuríðár
Sigfúsdóttur prests á Undirfelli
Sigfús tók stúdentspróf 1913 og
heimspekipróf við Hafnarháskóla
1914. Stundaði síðan nám í þeirri
deild danska Landbúnaðarháskól-
ans, sem bjó menn undir rækt-
unarstörf í hitabeltislöndum. Síð-
an fór hann til Malaya á vegum
Austur-Asiufélagsins og var um-
sjónarmaður þar á gúmekrum.
Eftir það fluttist hann til Vest-
urheims og var ritstjóri Heims-
kringlu í Winnipeg um sex ára
skeið. Kom síðan heim 1930 og
varð skólastjóri gagnfræðaskólans
á Akureyri næstu fimm árin. Um
alllangt skeið var hann ritari
Áfengisverzlunar ríkisins í Reykja
vík Hann ritaði fjölmargar grein
ar í Dag á Akureyri meðan hann
var þar. Hann var og ritstjóri
Nýja dagblaðsins í Reykjavik um
skeið og ritaði fjölda greina í það
og Tímann. Einnig flutti hann
mörg útvarpserindi.
Sigfús Halldórs frá Höfnum er
annálaður gáfumaður og frábær-
lega vel ritfær, víðlesinn jafnt í
erlendum tímaritum og bókmennt
um sem íslenzkum efnum, og því
{agnmenntaður maður, eins og
greinar hans bera glögglega með
sér.
Sigfús er kvæntur Þorbjörgu
Helgadóttur frá Addington í
Manitoba, ættaðri úr Húnaþingi,
þjóðkunnri menntakonu, og er
heimili þeirra nú að Hófgerði 6
í Kópavogi.
MINNING:
Sigvaldi Hjálmarsson:
Jón Skl Þorsteinsson
Hinn andlegi einstefnuakstur
Svar til Esra Peturssonar, læknis
í EITT SKIPTI fyrir öll skal
þeirri reginfirru vísað til föður-
húsa, að guðspeki sé trúarbrögð.
Það skilst ofureinfaldlega af því,
að í Guðspekifélaginu eru menn
af öllum trúflokkum og einnig
menn, er telja sig enga trú játa.
Og það skilst líka af stefnuskrá
félagsins. svo að af tekur öll tví-
mæli: Hún hljóðar svo: 1) Að
móta kjarna úr allsherjar bræðra
lagi mannkynsins án tillits til kyn
stofna, trúarskoðana, kynferðis,
stétta eða hörundslitar. 2) Að
hvetja menn til að leggja stund
á samanburð trúarbragða, heim-
speki og náttúruvísindi. 3) Að
rannsaka óskilin náttúrulögmál og
öfl þau, er leynast með mönnum.
Esra Pétursson veit ekki eða
læzt ekki vita, að í Guðspekifé-
laginu er ekkert kennivald til. Um
mæli hiín um ritið „Fyrirmæli
fræðaranna" eru bara mín skoð-
un og ekki bindandi fyrir nokk-
urn félagsmann, þó að svo vilji til,
að ég sé nú í forsetaembætti fé-
lagsins hér á landi. Skoðanir for-
setans hafa enga sérstöðu umfram
annarra félagsmanna, ekki einu
sinni umfram skoðanir manna al-
mennt, þótt ekki séu í félaginu.
Esra Pétursson veit ekki eða læzt
ekki vita, að hver rithöfundur, sem
skrifar í guðspekirit, og hver fyrir
lesari, sem talar á guðspekifundi,
ber algerlega ábyrgð á skoðunum
sínum sjálfur. Félagið sem heild
te-kur ekki ábyrgð á neinum skoð-
unum, ætlar hverjum einstakling
algerlega að velja eða hafna í
þeim efnum.
Á þessu ætti Esra Pétursson
ekki að flaska aftur.
Ummæli læknisins um „Þriðja
augað“ virðast eiga að vera eins
konar rógsmál á hendur mér. En
það fyrirgef ég á stundinni. Ann-
ars ber þýðandi, sem beðinn er að
þýða bók, enga ábyrgð á sannleiks
gildi hennar, heldur höfundurinn,
og Guðspekifélaginu kemur þessi
bók ekkert við.
Sumt í röksemdafærslu læknis-
ins er eins og maður sé að tala
upp úr svefni: Honum finnst t.d.
undarlegt. að minnzt er á trúar-
brögð í kjörorði Guðspekifélags-
ins, úr því að guðspeki er ekki
trú. En þetta cr álíka gáfulegt og
að ekki mætti minnast á vísindi
í kjörorði félags, sem ekki er
vísindafélag.
En nú kem ég að aðalatriðinu:
dýrkun læknisins á hinum and-
lega einstefnuakstri og ótta hans
við að leita, nema þá að menn trúi
fyrir fram, hvað þeir muni finna.
Hann segir það merkilegt rann
sóknarefni, hvers „guðspekingar"
(eins og hann kallar guðspekifé-
laga) séu að leita. Það er þó full-
Ijóst af stefnuskrá félagsins, að
guðspekifélagar eru að leita hins
sanna. En þeir láta hvern einstak
ling frjálsan að því, hvað hann
telur sannindi og hversu djúpt
hann vill seilast í rannsókn sinni.
Þeir telja sig ekki geta rétt sann
leikann eða hina réttu lífsleið upp
á svæfilinn hjá værukærum og
trúgjörnum mönnum; þeir verði
að leita sjálfir. En af því að þeim
er ljóst, að þeir eru bara menn,
vita þeir, að-þeir þurfa að endur-
skoða afstöður sínar og athuga
málin frá mörgum hliðum.
En þetta kallar Esra Pétursson
„ístöðulausan hrærigraut", af því
að hann trúir á einstefnuakstur-
inn, sem er góður og gildur, ef
stefnt en á kristindóminn, að hans
áliti Hér þarf engra vitna við
Þetta stendur allt saman í Biblí-
unni.
Þetta er þungamiðja málsins.
Esra Pétursson má mín vegna
hafa sína trú í friði, og ég skyldi
verja þann rétt hans með oddi og
egg, ef á þyrfti að halda. En
hann telur sig vita hið rétta fyrir
fleiri en sjálfan sig. Hann hefur
ekki aðeins fundið leið fyrir sig
Hann hefur fundið leiðina, og læt
ur menn óspart heyra, að ef þeir
ekki fari hana, séu þeir á villi
götum. Annars, væri hann ekk
með þessi ónot í garð guðspeki og
spíritisma, í garð þeirra, sem
leita og eru ekki fyrirfram vissir
um, hvað þeir muni finna.
Esra Pétursson skal fá að heyra
það afdráttarlaust, hvað þetta at-
hæfi heitir:
Þetta athæfi eru tilburðir til að
troða trú sinni upp á aðra menn,
tilhneiging, er stefnir í áttina til
hins andlega trúaremræðis bók-
stafstrúarinnar. Og agítasjón fyrir
slíku svartnætti afturhalds og
þröngsýni verður ekki liðin and
mælalaust.
Ef Esra Pétursson hefði látið
sér nægja að vegsama sína trú,
en stillt sig um að niðra andlegri
viðleitni annarra. mundi hann
hafa fengið að halda skrifum sín
um átölulaust áfram En það gerði
hann ekki. og þess vegna er bezt
að athuga málið dálítið nánar.
Það er mikill hroki fólginn i á-
kafri trúarvissu, sé henni haldið
frá Litlu-Reykjum
Fæddur 6. des. 1892.
Dáinn 13 nóv 1961.
VinarkveSja.
Hljóðir vér stöndum,
hugurinn lamast,
helfregn að ey.runum barst yfir
grund.
Góður og prúður, göfugur drengur,
genginn til náða, í síðasta blund.
i .linningar vakna,
ayndirnar líða,
nargar og fagra.r á hugarins tjöld.
j Gull var í manni, gimsteinn í sálu,
góðyrðum hylltur af samtíðarfjöld.
j Glaður í verki,
! gerandi jafnan
gott úr því öllu, sem aflaga fer.
Hvar, sem var unnið, hver, sem var
starfi,
höndunum beitti og dróekki af sér.
Þjóðlegur maður,
| þuldi í eyra,
hulur og sagnir frá Iiðinni tíð.
Unnandi sannur Ijóða og lista,
iét ekki ginnast í málþrætu hríð.
3a.rnanna vinur,
hlómjurtir smáar,
blíðlega snerti og veitti þeim skjól.
Hlýlega strauk hann harmdögg af
auga,
höndunum beitti og dró ekki af sér.
Söngvanna vinur,
fsælum á leiðum,
syngjandi þrestir, nú greiði þín spor,
j flytji þér kveðjur frá okkur öllum,
fylgi þér inn í hið eilífa vor.
fram til að kveða niður leitandi
skoðanir Það gefur til kynna. að
maður telji sig færan um að
dæma, svo að óyggjandi sé. Eti
rök mannlífsins eru myrk Trúar
brögð rísa og kollvarpa öðrum
trúarbrögðum Hugmyndír og skýr
ingar koma fram og ryðja eldri
hugmyndum og skýringum úr
vegi Það er fljótfærni að halda.
að það sem er sannast og háleitast
í dag, hljóti alltaf að verða talið
(Framhalo á 11 síðu;
Heilinda drengur,
hugljúfar þakkir,
hrærður ég færi við moldbeðinn
þinn.
Geymi nú foldin góða og sanna,
göfuga, söngljúfa ástmöginn sinn.
Blessuð sé hans minning.
15. nóv 1961.
Brynjólfur á Brúnum.
6
T í M I N N, fimmtudaginn 28. desember 1961.