Tíminn - 11.05.1962, Blaðsíða 1

Aukablað
Maí — 1962
Eldhúsumræður
Rikisstjérnin ®r kmin íhring íráðleysinu
Þegar ríkisstjórnin hóf störf sín,
kvaðst hún ætla að vinna tvennt
með alveg nýrri stefnu. Ná varan-
lc«;u jafnvægi í þjóðarbúskapnum.
Gerbreyta þjóðfélagsháttunum.
Það fyrra hefur algerlega mis-
tekizt og verður fram á það sýnt í
þessum umræðum.
Hið síð'ara mun heppnast ef á-
fram heldur sem horfir, enda aðal-
tilgangur þess, sem aðhafzt hefur
verið. Að brjóta niður stuðning
ríkisvaldsins við uppbyggingu al-
mennings, og láta þá uppbyggingu
með því rýma fyrir hinum nýju
öflum einkaauðsins, sem gera út
Sj álfstæðisflokkinn.
Stjórnin skírð'i stefnu sína við-
reisn. Bæði þurfti að finna snoturt
nafn og eins mátti til með að gefa
í skyn, að stjórnin hefði tekið við
öllu á hliðinni.
Á þeirri blekkingu þurfti að
halda, til að reyna að fá menn
til að sætta sig við þá miklu kjara-
skerðingu, sem samdráttarstefn-
unni fylgdi, og allar þær þvingun-
arráðstafanir, sem sýnilega þurfti
að gera til að pína uppbygginguna
í nýjan farveg.
Hún á að verða í vaxandi mæli
á vegum þeirra fésterkari, máske
útlendra ef í það fer, enginn veit
enn þá að hve miklu leyti slíkt er
íyrirhugað. En mikið er talað og
af lítilli gát eða forsjá um blessun
þess, ef útlendir kæmu hér með
fyrirtæki. Ríður þó á fáu meir en
setja slíku eðlilegar skorður, og
íslendingar treysti fyrst og fremst
á sjálfa sig i atvinnumálum sínum
sem undanfarið.
„Rústirnar" og
skrumið
Ríkisstjórnin heldur uppi miklu
skrumi um að hún hafi reist fjár-
hag þjóðarinnar úr rústum. Þessar
blekkingar um rústina annars veg-
ar og stórfelldan bata hins vegar,
verða bezt afhjúpaðar með því ein-
falda ráði að bera saman rústirnar
og skrumhöll viðreisnarmanna,
eins og hún stóð við síðustu ára-
mót.
Við áramótin var gjaldeyrisstaða
bankanna jákvæð um 526 millj., en
var jákvæð um 288 í árslok 1958
Hefur því batnað um 293. A sama
tíma hafa lausaskuldir vegna vöru-
kaupa erlendis hækkað um nálega
300 millj. og stafar því betri gjald-
eyrisstaða bankanna nú um ára-
mótin eingöngu frá lausaskulda-
söfnun erlendis. Á þessu tímabili
hafa erlend lán til lengri tíma auk-
izt um rúmlega 600 millj. kr.
Ekkert bendir til, að hin ofboðs-
lega kjaraskerðing né samdráttur
framkvæmda, hafi á nokkum hátt
Ræða Eysteins Jónssonar, fornianns Framsóknarflokksins í eld-
hósdagsumræðunum
orðið til að bæta heildarhag þjóð-
arinnar. Rikisstjórnin mun benda
á, að gjaldeyrisstaða landsins hafi
batnað s.l. ár og er það rétt. En
ekkert segir það eitt um heildar-
afkomu þjóðarinnar, fremur en
pyngjan ein eða veskið um afkomu
einstaklingsins.
Sú þjóð, sem dregur úr eða van-
rækir arðbæra fjárfestingu sína er
ömurlega á vegi stödd og grefur
undan afkomu sinni, jafnvel þótt
hún eignist nokkrar krónur í
reikning. Slíkt hefnir sín grimmi-
lega.
Bætt gjaldeyrisstaða á síðasta ári
á rætur sínar í því, að hér kom að
landi meiri sjávarafli en dæmi eru
áður til og seldist yfirleitt góðu
verði, áuk þess sem gjafafé frá
Bandaríkjunum kom til á ný.
Kjaraskerðingin og samdráttar-
ráðstafanir ríkisstj. hafa máske
dregið eitthvað úr innflutningi, en
þær drógu einnig tvímælalaust úr
framleiðslunni. Hafa framleiðend-
ur landsins verið óþreytandi að
lýsa því, hvernig tilbúinn reksturs-
fjárskortur, okurvextir og aðrar
þvingunarráðstafanir hafa truflað
rekstur fyrirtækjanna og dregið
úr framleiðslunni. Auk þess sem
umfangsmiklar vinnustöðvanir
eyðilögðu að verulegu leyti vertíð-
ina í sumum beztu verstöðvum
landsins í fyrra, og nú liggja allir
togararnir.
Búið í haginn
Aukin framleiðsla sjávarafurða,
landbúnaðarafurða og iðnaðarvara
á árinu 1961 á sér engar rætur i
ráðstöfunum núv. ríkisstjórnar,
heldur varð þrátt fyrir þær.
Það var ekki aðeins, að núver-
andi valdasamsteypa tæki við góðri
stöðu landsins út á við í árslok
1958, og sem hafði farið batnandi
á því ári, heldur fékk hún í aif
meiri og betri framleiðslutæki en
þjóðin hafði nokkru sinni áður átt.
Og þar til viðbótar var búið að
gera ráðstafanir fram í tímann, til
útvegunar enn fleiri tækja og
semja um fjáröflun, m. a. lán til
frekari framkvæmda með góðum
kjörum.
Það er vegna þessarar uppbygg-
ingar og þessara tækja, sem ríkis-
stjórninni hefur mistekizt að koma
hér á því „mátulega atvinnuleysi",
sem er einn liðurinn í jafnvægis-
hugsjón stjórnarstefnunnar, og
sem ásamt sífelldum gengisfelling-
í þinglokin.
um á að halda launasamtökunum
niðri.
LandheSgin
Það er þessi arfur úr rústunum,
sem bezt hefur dugað fólki gegn
samdráttarstefnu núv. valdhafa, að
ógleymdri útfærslu landhelginnar,
sem blátt áfram hefð'i ekki getað
komið til mála, ef núv. stjórnar-
flokkar hefðu einir getað ráðið þá.
Árangurinn af útfærslu land-
helginnar hefur orðið jafnvel
betri en við þorðum að vona, en
framlag þessarar stjórnar í því
máli, hefur það orð'ið að færa land-
helgina inn aftur í sex mílur á
stórum svæðum, til mikils tjóns,
þótt það hafi ekki náð að spilla
svo, að heildarárangur er góður
samt.
Allt ber því að sama brunni.
Aukin framleiðsla hefur orðið
þrátt fyrir og ekki vegna ráðstaf-
ana núv. ríkisstjórnar og lifað hef-
ur verið á því fyrst og fremst, sem
búið var í haginn áður en yfir
skall. En það gildir ekki um alla
.framtíð, enda berast nú þegar við
vörunarraddir úr öðrum löndum
um að fjárfesting íslendinga sé
crðin alltof lítil.
Afstaða likisstjórnarinnar í land-
helgismálinu og fleiri málum sýnir,
að stjórnin er að sama skapi flöt
fyrir þrýstingi erlendis frá, sem
hún er harðskeytt og illvíg inn á
við. Sama hefur komið fram í sjón-
varpsmálinu, svo almenna hneyksl-
un hefur vakið. Hafa áreiðanlega
margir þungar áhyggjur af þessu,
þar sem á næstunni ríður senni-
lega meira á því, en oftast áður í
sögu þjóðarinnar, að með festu sé
haldið á málefnum hennar í skipt-
um við aðrar þjóðir.
Nýir siSir í
stjórnarandsföSu
Vikjum þá aftur að efnahagsmál-
unum. Það sem bagaði vinstri
stjórnina og raunar aðrar stjórnir
á undan henni, mest, var vísitölu-
kerfið, sem skrúfaði verðlag og
kaupgjald upp á víxl, engum til
hagnaðar.
Út af þessu fór vinstri stjórnin
frá, þar sem ekki náðist samkomu-
lag um að stöðva þá óheillarás,
enda þótt Framsóknarmenn sýndu
fram á, að með því var hægt að
tryggja lífskjörin eins og þau voru
í október 1958.
Þennan meginágalla efnahags-
kerfisins fékk núv. valdasam-
steypa lagfærðan verulega vetur-
inn 1959. Framsóknarflokkurinn
hafði sem sé sömu afstöðu til
málsins í stjórnarandstöðunni þá,
og í stjórninni áður. Hafnaði flokk-
urinn þegar í upphafi stjórnarand-
stöðu sinnar þeirri vinnuaðferð,
sem var að verða eins konar hefð
hér á landi: Að stjórnarandstaðan
skyldi í því fólgin, að drepa ef
hægt væri öll mál fyrir stjórninni
og reyna að brjóta sér þar að auki
braut til valda með því að vinna
skemmdarverk á efnahagskerfinu.
En þannig hagaði Sjálfstæðisflokk-
urinn sér t. d. í andstöðu sinni við
vinstri stjórnina, sem öllum er í
fersku minni, sem muna vilja.
Framsóknarflokkurinn hefur á
hinn bóginn tamið sér allt önnur
vinnubrögð í stjórnarandstöðunni
sem m. a. kom fyrst fram í því, að
gera nýju valdasamsteypunni 1959
kleift að laga þann ágalla á efna-
hagskerfinu sem örðugastur hafði
verið og orðið hafði vinstri stjórn-
inni að fótakefli, fremur en nokkuð
annað.
Þetta var að sjálfsögðu ekki gert
stjórnarinnar vegna, heldur þjóðar-
innar vegna. Menn geta svo spreytt
sig á því að íhuga, hvernig farið
hefði um verðgildi ísl. krónunnar
og dýrtíðarmálin í höndum þess-
arar stjórnar, ef Framsfl. hefði
synjað um að draga úr áhrifum
vísitölunnar 1959.
Þessi valdasamsteypa fékk lagað-
an þannig mesta ágallann þegar í
byrjun og hafði því betri skilyrði
en nokkur önnur stjórn, áratugum
saman, til að koma á jafnvægi í
efnahagsmálum og halda áfram öfl-
ugri uppbyggingu og tiyggja á-
framhaldandi kjarabætur.
Draumar um gamla daga
En brátt kom í ljós, að þetta var
ekki ætlunin. Tók nú forráða-
menn Sjálfstæðisflokksins að
dreyma stóra drauma um hina
góðu gömlu daga fyrir 1927, þegar
íhaldlð réð eitt.
Nú höfðu þeir líka fengið félag-
ann að sínu skapi, Alþýðuflokk
hinn nýja. En hugarfarinu hjá for-
ráðaliði Alþýðuflokks hins nýja,
er lýst í leiðara í Alþýðublaðinu nú
fyrir skemmstu, þar sem leitazt er
við, af mikilli hreinskilni, að fá
menn til að skilja, að Alþýðuflokk-
urinn geti ekki sett Sjálfstæðis-
flokknum kosti eð'a skilyrði, því
það hlyti að þreyta Sjálfstæðis-
Eysteinn Jónsson
flokkinn og það svo, að Alþýðu-
flokksmenn yrðu að fara úr stjórn-
inni. Menn eiga af þessu að sjá og
skilja, að allt verður að' vera eins
og íhaldið vill.
Ríkisfyrirtæki og vökulög
Við þetta atlæti hafa viss öfl,
sem mestu ráða í Sjálfstæðis-
flokknum fært sig svo upp á skaft-
ið, að opinberlega er farið að tala
um ýmislegt nýstárlegt, t. d. að
leggja nið'ur sum stærstu og þýð-
lngarmestu ríkisfyrirtækin og af-
nema vökulögin, þvert ofan í vilja
sjómanna.
Á engu slíku hefur verið svo
mikið sem ymprað áratugum sam-
an, einfaldlegp af því að allir hlut-
aðeigendur vissu, að ekkert í þá átt
kom til mála að Framsóknarflokk-
urinn samþykkti.
„ViÖreðsuin“
Þegar núv. stjórnarflokkar höfðu
marið meiri hluta á Alþingi, með
kjördæmabreytingunni, sem barin
var fram í samvinnu við kommún-
ista, sem þá voru taldir góð'ir og
liðtækir íslendingar, fengu menn
að sjá hvað við var átt með því
að taka þyrfti upp nýja stefnu og
viðreisnin hófst.
Viðreisnin er fólgin í því að
magna dýrtiðina innanlands sem
mest og halda jafnframt niðri
kaupgjaldi og afurðaverði. Draga
um leið úr útlánum og gera með
margvíslegum hætti sem örðugast
fyrir með fjármagn í riýjar fram-
kvæmdir. Minnka með þessu
neyzlu og fjárfestingu og leggja
grunn að nýju þjóðfélagi, með því
að draga á allan hátt úr stuðningi
við fjárfestingu þeirra, sem ekki
hafa fullar hendur fjár, en þeir
taki við, sem mestu fénu ráða.
Byrjað var með stórfellri gengis-
lækkun, frystingu sparifjár og öðr-
um þeim ráðstöfunum, sem menn
kannast við.
SkattaæÖiS
Á tveim árum hafa álögur til