Tíminn - 22.06.1962, Qupperneq 6

Jafnvægismál

Framhald af 8. síðu.
frá búum sínum. Það' sé eina rétta
leiðiin, til þess að lækka fram-
leiðslukostnaðinn á búvörum. Eg
mótmæli þessari kenningu, sem er
hliðstæð horfelliskynbótunum og
ég álít að landbúnaðurinn væri
fær um að skila miklu hærri vöxt-
um af því fjármagni sem í honum
er bundið, ef það væri helmingi
meira.
Uppbyggingu hans í dag má
líkja við hálfbyggt hús. Það gagn-
ar t.d. lítið að eiga gripahús, en
ekki búfé. Hlöður, en ekkert tún
og vélar sem ekki hafa verkefni
nema ö-rfáa daga á árinu. Það hlýt,-
ur alltaf að verða um meira eða
minna misræmi að ræða í upp-
byggingunni á meðan verið er að
koma hverju búi í viðunandi horf.
Að'ætlast til þess að fjárfest-
ingin í landbúnaðinum komi strax
að fullum notum er álika óraun-
hæft, eins og að segja manni, sem
er að byggja sér íbúð að það
s'é ágætt fyrir hann að byggja sér
eldhús I ár, stofuna svo eftir fimm
ár og svo koll af kolli.
Nei, það er ekki fyrr en fjár-
festingin er komin nokkuð langt
í landbúnaðinum, að hún fer að
hafa möguleika á að skila góðum
vöxtum og því sló ég því fram,
að hún þyrfti að vera helmingi
meiri. Mér kæmi ekki á óvait að
það gæti þýtt þrisvar til fjórum
sinnum meiri framleiðslu, án þess!
að fólkið sem að henni ynni yrði'
miklu fleira en nú. Það er að j
meðalbú yrði 30—50 kúgildi í stað
10—14 og þá um leið mun ódýr-
ari framleiðslu einnig.
Svo er auðvitað þaaflaust að
vonast eftir vöxtum af fjárfest-
ingunni á eyðijörðunum.
Það hefur á seinni árum, þótt
góð latína á Jandi hér, að opinber
ar framkvæmdir, ekki sízt raf-
orkuframkvæmdir ættu að vera
í sem nánustu samræmi við fólks-
fjöldann í hverju byggðarlagi,
annað gæti vart talizt lýðræðis-
legt og er ég hér kominn að því,
sem ég m.a. hafði í huga, er ég
sagði að sumir þeir, sem vildu af
heilindum að landið byggðist
jafnar, en verið hefur, skildu ekki
hvað mikils þyrfti við, til þess að
gera straumhvörf, né hvers eðlis
sú þróun er, sem á að byggjast á
hámarksjafnrétti, en stefnir þó til
landauðnar. Hér er einmitt ein
höfuðorsök. Og lögmálið sem hérj
er að verki er ofur einfalt. Tökum
til dæmis tvö þorp. Annað hefur
1 þúsund íbúa hitt hefur 2 þús.
Það er lagt helmingi meira af
opinberu fé stærra þorpinu til
hagsbóta. Eftir visst árabil hafa
bæði tvöfaldað íbúatölu sína. Fólks
fjöldinn er þá 2 og 4 þúsund og(
aftur endurtekur sagán sig, og
íbúafjöldinn verður 4 og 8 þús.
En nú munar orðið 4 þúsund í stað
eins á íbúatölunni, og þá mun
reynslan sýna, að, að öðru jöfnu,
eykst misræmið hraðar en þetta.
Er þetta að skapa jafnvægi í
byggð? Nei, þetta gæti heitið að
sporna við ójafnvægi, en alls ekki
að skapa jafnvægi og því miður
er varla hægt að merkja að nokkr-
ir íslenzkir stjórnmálamenn hugsi
hærra en þetta fyrir hönd hinna
dreifðu byggða. Eg álít að um
blómlegar byggðir eigi að dreifa
raforku, hvort sem þar er þéttbýlt
eða Ertrjálbýlt. Byggðin mun þétt-
ast og atvinnurekstur rísa á fót,
hvar sem honum eru sköpuð skil-
yrði.
Við erum búin að byggja upp
glæsilega höfuðborg. En ætli þjóð-
félagsbyggingunni sé ekki líkt var
ið og líkamanum, að limiirnir
þurfi að vera í einhverju sam-
ræmi við höfuðið til þess að vel
fari. Þess vegna ætti nú að brjóta
í blað. Landshlutarnir hafa allir
lagt sitt af mörkum til þess. að
byggja upp höfuðborgina, nú ætti
að vera komið að skuldadögunum,
og satt að segja held ég að þeir
ættu að vera henni miklu léttbær-
ari heldur en landinu hefur verið
að byggja hana upp. Það er t.d. j
engin hætta á að eignir staðsett-
af í Reykjavík verði látnar drabb-,
ast niður, þótt fjárfestingunni og'
fólksfjölguninni sé beint þaðan,
og ekki er ástæða til, að örvænta
um þann atvinnur'ekstur, sem þeg
ar er risinn þar, þótt ekki sé auk-
ið við hann hröðum skrefum. Uti
um land víkur þessu öðru vísi
við, þar sem engu má muna að
heil byggðarlög leggis't í eyði og
þar með glatist að kalla öll mann
virki sem þar eru, svo sem vegir,
sími, byggingar og fleira og fleira.
Þeir, sem í alvöru vildja gera hér
straumhvörf, þurfa að gera sér
grein fyrir því að þær eru marg-
ar leiðirnar, sem fjármagnið
streymir eftir tii Reykjavíkur. Eg
hef lítillega bent á þær, sem skap
ast við fólksflutningana úr strjál-
býlinu. Svo má benda á að verzl-
unin fer að miklu leyti gegnum
Reykjavík og sama er að segja
um opinbera þjónustu að hún fer
þar mest fram og allar ríkisstofn-
anir hafa þar aðalstöðvar sínar.
Svo má minnast á starfsemi stjórnr
málaflokkanna. Blaðaútgáfa þeirra
dregur ótaldar miljónir til höf-
uðborgarinnar og jafnvel gæti ég
trúað, að þa'ð séu þó nokkrir millj-
óna tugir, sem barast þangað
gegnum ýmis happdrætti árlega.
Læt ég svo staðar numið þessari
upptalnnfgu, sem auðvitað yrði
aldrei tæmandi.
Ef þetta er krufið til mergjar í
rólegheitum verður skiljanlegt að
smálán úr atvinnujöfnunarsjóði
og aðrar hliðstæðar að'gerðir
hrökkvi skammt til þess að breyta
nokkru um þróunina í jafnvægis-
málunum. Það er alveg áreiðan-
legt, að það þarf mikið að koma
til mótvægis. Og er auðvitað ekki
hugsanlegt með öðru móti en því,
að taka upp miklu meiri áætlunar-
búskap í sambandi við alla fjár-
festingu heldur* en verið hefur.
Það' hefur mikið verið rætt um
framkvæmdaáætlanir nú um
skeið, bæði af stjórn og stjórnar-
andstöðu og má því vænta að ein
hverjar slíkar séu í smíðum og
mun svo vera m.a. að því er lýtur
að raforkuframkvæmdum. Nú vil
ég heita á alla, sem tala um að
þörf sé á að koma á jafnvægi í:
byggð landsins, að beita áhrifum
sínum til þess, að ekki verði lát-
ið sitja við orð'in tóm. Ríkisfram-
kvæmdir allar verða að miðast við
að rétta hlutföllin í byggð'inni.
Næsta stórvirkjun á ekki að verða
á Suðvesturlandi nema þar sé um
stórum ódýrari virkjunarmögu
leika að ræða, sem ekki hefur þó
enn heyrzt frá neinum ábyrgum
manni. Öll byggðarlög eiga að fá
aðgang að nægilegri raforku. Hún
er afl þess sem gera skal í nú-
tímaþjóðfélagi. Starfsmenn hins
opinbera eiga að búa við betri
launakjör út um land heldur en
í Reykjavík í stað þess öfuga, sem
yfirleitt mun vera nú og þeim mun
betri, sem þeir starfa á afskekkt-
arí stöðum. Séu einhverjir þeir
útkjálkar, sem réttlætanlegt sé að
fresta uppbyggingu á, á að láta
íbúa þeirra vita það tafarlaust og
styrkja beinlínis þá sem vilja
flytja sig um set, í stað þess að
svelta þá frá þeim stöðvum, sem
þeir hafa lifað og starfað á.
Eg ímynda mér, að nú sé mörg
um farið að blöskra óraunsæi mitt
og óskhyggja og er það að vonum
með þá, sem halda að fjármagnið,j
sem minnst beizlað, sé sá bezti
stjórnandi sem völ er á, en hinir
sem trúa því, að hver þjóð eigi!
að velja sína vitrustu menn til þess
að ráða fram úr málum sínum, og
hafa trú á því, að peningarnir geti
og eigi að vera þjónn í hendi
þeirra en ekki húsbóndi, þeir geta
varla hneykslazt, þótt einn sam-
borgari þeirra láti í ljós álit sitt
á því, hvernig þjóðinni beri að
ráðstafa þeim fjármunum sem húnj
aflar sér. 1
KVEÐJUORÐ:
Ingibjörg Olafsson
Guðmundnr Jónas-
son, kennari, látinn
í dag er til moldar borinn Guð-
mundur Jónasson, kennari í
Reykjavík. Hann var sonur Jónasar
Jónassonar hreppstjóra og kenn-
ara í Flatey á Skjálfanda. Hann
tók stúdentspróf 1952 og B.A.-próf
í ensku, dönsku og uppeldisfræöi
við Háskóla íslands 1955 og magist
erpróf í íslenzkum fræðum 1956.
Síðan var hann kennari við Skóga-
skóla einn vetur og síðan við gagn
fræðaskólann við Hringbraut í
Reykjavík. Hann var og við fram-
haldsnám í Englandi um tíma. Guð
mundur var aðeins rúmlega þrítug
ur að aldri, afbragðs kennari og
miklar vonir bundnar við starf
hans. Er hinn mesti mannskaði að
honum.
Nú tímanlega í júní lézt á Suð-
ur-Englandi Ingibjörg Ólafsson,
75 ára að aldri. Hún var fædd af
Más’stöðum í Vatnsdal og voru for-
eldrar hennar hjónin Jón Ólafs-
son og Guðrún Ólafsdóttir. Ung
naut Ingibjörg skólanáms hér
heima eins og bezt tíðkaðist um
konu á þeim tíma. En leitaði síð-
an til Danmerkur í ýmsa skóla þar.
Eftir það kom hún sjaldan til fs-
lands. En þegar hún kom hingað
heim mun henni hafa verið heldur
fálega tekið. En í Danmörku var
Ingibjörg dáð mikið. Þaðan fór
hún m.a. sem fulltrúi Dana á fundi
Þjóðabandalagsins í Genf.
Sem erindreki K.F.U.M. og K.
ferðaðist hún í mörg ár um Norð-
urlönd. Gat hún sér.þá mikilla ást
sælda og frægðar í hugum almenn
ings á Norðurlöndum, svo að tæp-
lega hefur nokkur íslenzk kona
orðið þar eins kunn, nema Ólafía
Jóhannsdóttir í Noregi. Man ég
þegar ég var ungur maður í Nor-
egi, þá kannaðist nær hver maður
þar við tvær íslenzkar konur: Ingi
björgu og Ólafíu.
Strax í Danmörku var Ingibjörg
fjarskalega mikið dáð og þó eink-
um fyrir hjálpsemi sína við stúlk
ur, sem lent höfðu á glapstigum
eða voru mjög fátækar, einmana
og hjálparþurfi. Reyndist hún þá
þessum stúlkum oft sem indæl-
asta móðir. Og sama gerði hún í
London í mörg ár. Einkum voru
það þó íslenzkar umkomulausar
stúlkur sem nutu þessa móður-
huga og umönnunar Ingibjargar.
Hef ég talað við eina slíka íslenzka
KVEÐJUORÐ:
óttir
frá Heiðarbót
Fædd 24. nóv. 1877
Dáin 5. febr. 1962
Síðan ég fylgdi þér síðasta spöl-
inn út í kirkjugarðinn á Grenjað-
arstað', hefur það þráfalt sótt að
mér, að þú hafir horfið héðan, án
þess að ég kveddi þig og þakkaði
sem vert væri. Sennilega þakka
ég þér aldrei að vei'ðleikum, en
þó vil ég, þótt seint sé, senda þér
nokkur kveðju- og þakkarorð.
Þegar ég í fyrsta sinn fór að
heiman, keipóttur mömmudrengur,
varð það þitl hlutskipti að ganga
mér í móðurstað, og það hlutverk
ræktir þú þannig, að síðan skipar
þú rúm í huga mér hið næsta móð
ur minni. Ef til vill segir þetta
allt um hug minn til þín. Mömmu-
drengur hleypir engum óverðug-
um inn í það rúm, sem móðirin
skipar, og til þess að komast þang-
að, þarf að vinna traust barna, sem
þeim einum er unnt, sem það'
traust verðskulda.
Meðal minna björtustu og dýr-
ustu bernskuminninga eru minn-
ingarnar frá barnaskólaárunum;
um Heiðarbótarheimilið. Ókunnug
um gæti flogið í hug, að þessarj
minningar væru mér svo ríkar í1
huga vegna þess, að þar hefði ver-j
Eg vil að lokum taka það fram,
að ég ber engan kala til Reykvík-
inga og ég hef þá trú að margir
þeirra líti svipuðum augum á þessi
mál og ég. Þeir eru margir fædd-
ir sem útkjálkamenn og ég vil
ekki ætla þeim þá þröngsýni, að
þeir telji það fjandskap við sig,
þótt mótuá væri ný framkvæmda-
stefna, sem tryggðí það, að mis-
ræmið í uppbyggingu landsins
haldi ekki áf'_am að aukast.
Sævar Sigbjarnarson,
bóndi í Rauðholti.
ið auður í garði og ytri glæsileiki,
en kunnugir vita betur. Og hefði
því einu verið til að dreifa, væru
þær minningar mér nú löngu
gleymdar. En það var annað, sem
gæddi þær minningar lifi. Það var
alúðin, hlýhugurínn og móður-
þelið, sem þú lézt mér í té og þó
litlu síður það, að ég var tekinn
inn í barnahópinn sem einn af
þeim.
Þá voru í Heiðarbót 9 ung-
menni á líku reki og ég. Tveir
systkinahópar, sem þó var raunar
aldrei hægt að finna annað en
væri einn systkinahópur og hann
óvenjulega samstilltur. Við Leik
og nám var aldrei hægt að finna,
hveruig hópurinn greindist.
Það var einungis við máltíðir
og störf, að hver hvarf til síns.
Það gat jafnvel ekki dulizt
barni, hvern þátt þið systurnar
góðu, húsmæðurnar í Heiðarbót,
áttuð í því að skapa þetta fagra og
hamingjusama samfélag, með ykk-
ar hógværu mildi og kærleiksríku
fórnarlund.
Oft hvarflar það að mér, þegar
úlfúð og flokkadrættir rísa sem
hæst, hvílíkt sæluríki við gætum
átt, ef hugarfar ykkar systranna
horfnu í Heiðarbót væri ráðandi
meðal leiðtoga stétta, flokka og
þjóða. En þáð sæluríki er okkur
víst ekki fyrirbúið hér á jörðu. |
Nú hefur þú lokið löngum ogj
annasömum starfsdegi. Gatan þín
hefur ekki ætíð verið rósum stráð.
Sjúkdómar og ástvinamissir
sneiddu ekki hjá þér. En þú áttir
til að bera það andans þrek, sem
styrkist við hverja raun.
Auður þykir eftirsóknarvert
lífsmark, en af honum hafðir þú
aldrei neitt að segja í þeim skiln-.
stúlku úti í London og aðstandend
ur annarrar, sem hefur borið sam
an um að aðra eins dásamlega
konu hefði þetta fólk aldrei þekkt
sem Ingibjörgu.
Það eru nú rúmlega 30 ár síðan
fundum okkar Ingibjargar bar
fyrst saman úti í London. Eg hafði
þá aldrei komið þar áður. En Ingi
björg leiðbeindi mér þá svo vel
og hjálpaði, auk þess hve hún var
prýffilega greind og skemmtileg og
sterk íslenzk í anda, að ég hef
alltaf góðan vinarhug til hennar
— líkast sem til elskulegrar syst-
ur minnar væri.
Þegar fundum okkar bar saman
fylgdist hún mjög vel með flestu
hér heima, og m.a. dáði hún mjög
Jónas og Tryggva, sem þá höfðu
veriff hér heima mestir valdamenn
um skeið. Og Framsóknarflokk-
inn kvað hún sér þykja vænt unr
heima, einkum þó fyrir það að
hann væri íslenzkasti flokkurinn
þar. Enda keypti hún Tímann í
marga áratugi.
Ingibjörg var mjög mikil trú-
kona og hafði ég heyrt, áður en
ég kynntist henni, að hún væri
svo ströng í þeim efnum, að hún
einangraðist þess vegna. Mér
fannst öðru nær en að þetta síðasta
væri rétt. Fannst ihún glöð og
frjálslynd með brennandi áhuga
fyrir velferð annarra — og sýndi
hún sannarlega trú sína í eigin
verkum. í huga mínum ríkir Ingi
björg sem fyrirmynd flestra ís-
lenzkra kvenna, sem ég hef þekkt
um dagana.
Síðustu árin bjó Ingibjörg
með grískri prinsessu. Og á
dánardægri Ingibjargar gaf þessi
félagssystir hennar fimmtíu þús-
und krónur í sjóð til fslands til
minningar um hina indælu dóttur
þess. Skal sjóðurinn vera til styrkt
ar konum, sem vilja gerast æsku-
lýðsleiðtogar á íslandi. Virðist
þessi gríska kona hafa skilið vel
lífsstefnu og áhugamál Ingibjarg-
ar.
Væri vel ef. íslendingar efldu
þennan sjóð til minningar um eina
hina merkustu dóttur ættjarðar
sinnar, sem hún hefur nokkurn
tíma alið.
Blessun fylgi ætíð minningu
göfugu húnvetnsku bóndadótturinn
ar Ingiibjargar Ólafsson.
Vigfús Guðmundsson.
Drengur
13—15 ára óskast, þarf
aS kunna að mjólka.
Finnbogi Helgason.
Sími um Brúarland.
ingi, sem viff jafnan leggjum í
það orð.
En rík varst þú samt. Enginn
snauður gat miðlað samferðamönn
um sínum slíkri auðlegð sem þú
miðlaðir í þínu lífi. Þú stráðir
samúð kærleika og fórnarlund
þinni á leið hvers þíns samferða-
manns og þú safnaðir dýrum perl-
um fagurra minninga í sjóði þeirra
sem áttu því láni að fagna að eiga
samfylgd með þér á lífsleiðinni.
Því ert þú bjessuð og kvödd með
þökk og trega.
Óskar Sigtryggsson
6
TfMINN. föstudaaurinn 22. iúni 1962,
V