Tíminn - 24.06.1962, Síða 7

Útgsfandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastióri Tómas Árnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Krisljánsson, Jón Helgason o|? IndriSi
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Sigurjón DavíSsson, Ritstjó-rnarskrifstoí'ur í Eddu-
húsinu; afgreiðsia, augiýsingar og aðrar skrifstofur í Banka-
stræt: 7. Símar: 18300—18305. Auglýsingasími: 19523 Af-
greið'lusími 12323. — Áskriftargjald [lcr. 55 á mánuði innan-
lands I lausasölu kr. 3 eintakið. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
rfiðir samningar
hjá stjórninni
Á stjórnarheimilinu hafa staðið yfir langar og strang-
ar samningaviðræður undanfarna daga. Ýmsir ókunn
ugir kunna að ætla, að þessar miklu viðræður hafi snú-
izt um stöðvun síldveiðiskipanna og togaranna. Það eru
þau dægurmál, sem þjóðin telur mest aðkallandi að
leysa. En þessi mál eru hins vegar smámál í augum ráð-
herranna í sambandi við þau stórmál, er þeir telja sig
vera að glíma við.
Þessi stórmál, sem stjórnarflokkarnir hafa verið að
glíma við, eru skipan bæjarstjóra í Hafnarfirði, í Kefla-
vik og á Akranesi.
Stjórnarflokkarnir héldu meirihluta sínum á öllum
þessum stöðum í seinustu bæjarstjórnarkosningum, þótt
stórlega töpuðu þeir fylgi.
Ráðherrunum finnst það nauðsynlegt vegna stjórnar-
samstarfsins, að stjórnarflokkarnir hafi samflot í bæjar-
stjórnum áðurnefndra kaupstaða, en hjá flokksmönnum
þeirra á öllum þessum stöðum, er litið mjög misjöfnum
augum á það mál. Þar finnst mönnum réttilega, að sú
aðstaðá geti hæglega verið á ýmsum stöðum, að ekki
þurfi að fara saman samstarf í bæjarmálum qg lands-
málum. Og mönnum finnst jafnframt, að heimamenn eigi
að ráða því sjálfir í hverju einstöku sveitar- og bæjarfé-
lagi, hvernig samstarfi um mál þess er háttað, en eigi
ekki að þurfa að hlíta um það forskrift frá flokksforingj-
unum í höfuðborginni. Annað sé brot á eðlilegri heima-
stjórn sveita- og bæjarfélaga.
En flokksforingjarnir í stjórnarflokkunum eru á öðru
máli. Til viðbótar er það svo skoðun foringja Alþýðu-
flokksins, að vegna þess að flokkur þeirra sé nú óðum að
breytast í 'heldri manna flokk úr verkalýðsflokki, þá
beri honum að hafa bæjarstjóra sem allra víðast. Sjálf-
stæðisflokkurinn telur sér hins vegar bera að hafa bæjar-
'stjórana, því að hann sé stærri flokkurinn.
Um þetta snúast nú viðræður og átökin á stjórnar-
heimilinu þessa sumardaga. Ráðherrarnir deila sameigin-
lega við heimamenn á ýmsum stöðum og reyna að þvinga
þá til samstarfs, sem þeir eru mótfallnir. Innbyrðis deila
ráðherrarnir svo um það hvor stjórnarflokkurinn eigi að
hreppa bæjarstjórana á þessum stöðum.
Á meðan ráðherrarnir ræða og deila um þetta, liggja
síldarskipin bundin meðan Norðmenn moka upp síld-
inni, og togararnir liggja bundnir meðan erlendir tog-
arar afla betur og hafa betri afkomu en nokkurn tíma
fyrr.
Þannig eru stjórnarhættirnir á íslandi í .júnímánuði
1962.
,FyIking‘ á Stokkseyri
Mbl. hefur enn ekki sagt neitt lTá ,,fylkingunni“ á
Stokkseyri, þar sem Sjálfstæðismennirnir' í hreppsnefnd-
inni hafa kosið kommúnista fyrir oddvita.
fíkki stafar þetta þó af ókunnleíka. Eins og glöggt
hefur komið fram í Hafnarfirði, fá Sjálfstæðismenn
hvergi 1 kauptúnum né kaupstöðum að vinna með öðr-
um flokkum í sveitar- og bæjarstjórnum, nema eftir fyr-
irmælum frá æðri stöðum.
Þetta sýnir, að Ólafur og Bj^rni hika ekki við að sam-
fylkja með kommúnistum, þegar það þykir henta.
Viöræöur um Panamaskurðinn
Vaxandi þjóðernisstefna í Panama veldur Bandaríkjamönnum áhyggjum
ÁRIÐ 1513 komu Spánverjar
sér upp bækistöð skammt það-
an, sem Panamaskurðurinn er
nú. Á næstu öldum reis þarna
upp mikil samgöngumiðstöð fyr
ir vöruflutninga Spánverja frá
Suður- og Mið-Ameriku. Þegar
sjálfstæðishreyfingin hófst i
Suður-Ameriku í byrjun 19. ald
ar, reyndi héraðið umhverfis
þessa stöð, Panama, fyrst að
brjótast undan oki Spánverja
og gerast sjálfstætt, en hafði
ekki bolmagn til þess og tók því
það ráð að sameinast Kolumbíu
1821, en Kolumbía hafði þá lýst
sjálfstæði sínu fyrir nokkru.
Aldrei tókst þó verulega góð
samvinna milli íbúanna í Pana-
má og stjórnarinnar í Kolumbíu
og reyndu þeir fyrrnefndu oft
að slíta tengslin við Kolumbíu,
en tókst það ekki.
ÁRIÐ 1902 barst íbúum Pana-
má hins vegar óvænt hjálp, en
ekki að öllu leyti óeigingjörn.
Um 1870 náði Ferdinand de
Lesseps, sem byggði Suezskurð-
inn, samkomulagi um það við
stjórn Kolumbíu, að byggja
skipgengan skurð yfir Panama.
Þetta verk gjkk hins vegar illa
og um aldamótin var Lesseps að
gefast upp. Árið 1902 keypti
stjórn Bandaríkjanna fyrirtæk-
ið af honum fyrir 40 milij. dóll-
ara. Nokkuð babb kom hins veg
ar í bátinn, ,-egar þingið í Kol-
umbíu neitaði að samþykkja
þessi kaup Bandaríkjanna.
Stjórn Bandaríkjanna kunni
liins vegar ráð við þessu. Hún
st.uddi sjálfstæðishreyfinguna i
Panama til uppreisnar og stjórn
in í Kolumbia varð nú að láta
undan síga. Árið 1903 lýsti nýtt
ríki, Panama, yfir sjálfstæði
sínu og fyrsta verk þessa nýja
ríkis var að semja við Bandarík
in um, að þau mættu byggja
skipaskurð yfir Panama og fá
landræmu til umráða meðfram
skurðini..n, er væri 90 km löng
og 16 km breið. Á þessu svæði
skyldi gilda bandarísk lögsaga
og B....'aríkin mega hafa þar
gæzlulið. Gegn þessu skyldu
Bandaríkin greiða Panama 10
millj. dollara í eitt skipti fyrir
öll og síðan árlegt gjald, sem
er nú 2 millj. dollara.
Á ÝMSU hefur oltið í Panama,
síðan það varð sjálfstætt fyrir
60 árum. Þótt landið sé allstórt,
miðá® við íbúafjölda, — þao er
nær helmingi stærra en Dan-
mörk og íbúarnir eru rúmlega
ein milljón, — er það víða erf-
itt til ræktunar, og ekki hafa
fundizt þar nein sérstök náttúru
auðæfi í jörðu. Það hefur því
haft aðaltekjur' sínar af ýmiss
konar vinnu og atvinnurekstri
í sambandi við skipaskurðinn.
Meirihluti íbúanna er kynblend
ingar og menntunarástand vfir-
leitt á lágu stigi. Þjóðarauður-
inn skiptist á fáar hendur og 'r
oft talað um hinar 50 fjölskyíd-
ur, sem eigi allt í Pana.na.
Þessar 50 fjölskyldur hafa að
ið vel saman um auð sinn, en
hins vegar deilt hart um vild-
in og hafa því oft v:rið mar
flokkar í Panama. Lítill munur
hefur hins vegar verið á þjóðFó-
lagslegri stef • þeirra. I seinni
tíð hefur þjóðernisstefna mjög
magnazt í lpndinu og hefur bví
Chiari forseti
verið talsverð keppni miUi
flokkanna um að bera fram sem
róttækastar kröfur á hendur
Bandaríkjanna, ýmist, að peir
hækki afgjaldið fyrir skurðinn
eða láti haníi að mestu eða öllu
af hendi. Stundum hefur komið
til alvarlegra uppþ'ota í tilefni
af þessu.
MARGT bendir til þess, að
Bandaríkjamenn séu byrjaðir
að þreytasf á þessum kröfum
Pa, 'amanna. Það bætist svo
við, að Panamaskurðurinn er
nú óðum að verða úreltur. —
Stærstu skip, eins og t.d. flug-
vélaskip bandaríska flotans,
komast hann ekki. Auk þess
þykir það taka langan tíma að
fara skurðinn, en skipastigarn-
ir eru ekki færri en sex og það
getur tekið 8—12 klst. að fara
um hann. Af öllum þessum á-
stæðum ræða Bandaríkjamenn
nú orðið mjög um það að
byggja nýjan skurð og koma
þrjár hugr-.yndir þá einkum til
greina. Uagkvæmast er talið að
grafa ,'jan skurð nokkru sunn-
ar í Panama, en þar er talið að
hægt yrði að komast hjá öllum
skipastigum og yrði þá sigling
mjög greið um þann skurð. Tal-
að er um að beita kjarnorku-
-prengjr.n við skurðgröftinn og
myndi hann reynast tiltölulega
auðveldur með þeim hætti. í
öðru lagi hefur svo komið til
t-.A að grafa skurð nyrzt í Kol-
umbíu og hefur stjórn Kolumb-
íu verulegan áhuga fyrir því
máli. i_,oks hefur svo komið til
orða að grafa skurð um Guate-
mala og Mexico og hafa stjórn-
ir þeirra landa haft það mál til
athugunar.
ALLT þetta veldur því, að
stjórn jPanama reynir nú að
fara samningaleið í þessum mál
um við Bandaríkjastjórn. í
þeim erindum var Chiari, for-
seti Panama, nýlega á ferð í
Washington og ræddi um málið
við Kennedy forseta. Helzt mun
hafa verið rætt um, að Banda-
rikin hækkuðu afgjaldið fyrir
skurðinn og veittu stjórn Pan-
ama aukna hlutdeild í stjórn
þess svæðis meðfram skurðin-
um, er ’andaríkin ráða yfir. í
viðræðum sínum við Kdnnedy,
mun Ohiari m.a. hafa lagt á-
herzlu á, að kommúnistar og
Castró innar ættu vaxandi fylgi
að fagna í Panama og því þyrfti
þar á einhverjum tilslökunum
Ban^a’-'’:jastjórnaT að halda.
Ekki var þó gengið frá neinu
endanlegu nýju samkomulagi á
fundi þeirr 'orsetanna, en lýst
yfir því, að viðræðunum yrði
haldið áfram. Við þetta og önn
ur tækifæri hefur Ohiari lýst
yfir því, að landar hans mættu
ekki öyggja af-komu sína á
skurðinum eins 'mikið og þeir
hafa gert ^að til og yrði m.
a. að taka land sitt til ræktun-
ar í vaxandi mæli. Óumdeilan-
lega hefur atvinnan við skurð-
inn komið í veg fyrir, að at-
vinnuvegum landsins, einKum
þó landbúnaðinum, væri sinnt
eins mikið Jg ella.
Bandaríkjastjórn hefur heit-
ið Panama aðstoð við slíka upp
byggingu. En áhugi landsmanna
og áróður xommúnista og
Castrósinna heldur áfram að
beinast fyrst og fremst að skurö
inum og yfirráðum Bandaríkj-
anna þar. Bandaríkjamenn
þurfa áreiðanlega að halda vel
á málum í Panama, ef skurð-
málið á ekki að koma þeim þar
í aukinn vanda. Þ.Þ.
Uppdráttur, sem sýnlr legu PanamaskurSsins. Rætt er um að gera
|
nýjan skurð sunnar í Panama, eða nyrzt í Kolumbiu eða í Guate-
mala og Mexíkó.
TI M I N N. sunnudagurinn 24. iúní 1962.
z