Tíminn - 24.06.1962, Page 14

Fyrri hluti: UnJanhald, eftir
Arthur Bryant Heimildir eru
STRIÐSDAGBÆKUR
ALANBROOKE

flugvélina, þegar forsætisráðherr-
ann breytti allt í einu ferðaáætl-
un sinni og ákvag að fara til Kýp-
ur, eins og upphaflega hafði verið
ráðgert.
Flu'gvélin iann af stað eftir
flugbrautinni, en aUt í einu lenti
annað hjólið út af brautinni og
sökk alveg upp að öxli f leðjuna.
Við fórum svo allir út og í hæst-
um heila klukkustund var hópur
af masandi Tyrkjum ag reyna að
kippa hjólinu upp úr leðjunni.
Þegar ekkert benti til þess að
þeim myndi takast það, ákváðum
við að skipta urn flugvél og nota
hina' Liberator-vélina. Farangur
okkar var því fluttur á milli flug-
vélanna. Svo var vélin gangsett og
var lögð af stað eftir flugbraut-
inni, þegar okkur var tilkynnt, að
búið væri að losa okkar flugvél
upp úr leðjunni. Við ákváðum samt
að vera kyrrir, þar sem við vorum
og svo var lagt af stað til Kýpur.
Breytingin á ferðaáformunum
irm morguninn hafði verið mjög
táknræn fyrir Winston. Eftir að við
höfðum talið hann frá þeirri ætlun
sinni, að dvelja einu dægri lengur
í Tyrklandi, venti hann kvæði sínu
í kross og vildi flýta sér allt hvað
af tók til Cairo aftur. Hann þurfti
að senda mörg símskeyti; hann
mátti ekki tefjast; það var með
öllu ómögulegt að fara til Kýpur
o.s.frv. o.s.frv. Svo þegar símskeyti
höfðu verið send til Cairo og Kýp
ur varðandi hina breyttu ferðaá-
ætlun og við vorum setztir í flug-
vélinni, gekk flugstjórinn fram hjá
okkur eftir gang milli sætanna og
Wintson sagðist vona að veðrið
yrði gott, og að flugstjórinn vissi,
að ferðinni væri heitið til Catro.
Þetta kom alveg flatt upp á flug-
stjórann, sem kvaðst ekki hafa
fengið neinar fréttir um það, að
við værum hættir við að fara til
Kýpur, en sagðist jafnframt skyldi
undir eins búa sig til flugs til Ca-
iro. Hann gekk tvö skref áfram, en
þá stoppaði Winsfon hann og
sagði:
— Stanzið — nei! Eg ætla ekki
ag fara til Cairo. Eg ætla að fara
til Kýpur, eins og fyrst var fyrir-
hugað.
Hann hafði gaman af svona
skyndilegum breytingum á áætl-
junum. Því miður vildi hann oft
! framkvæma álíka skyndilega breyt
ingar á hernaðaraðgerðum, sem
venjulega tókst þó að afstýra.
Þegar við flugum frá Adana,
höfðum við dásamlegt útsýni yfir
allan Taurus-fjallgarðinn, enda á
milli, sem var þakinn snjó, er glitr
aði í sólskininu. Eftir u. þ. b. hálfr
ar klukkustundar flug lentum við
svo á austurenda eyjarinnar í
ágætu skyggni og björtu kvöld-
skini . . .
1. febrúar. Cairo (600 milur).
Borðaði morgunverð kl. 9 f.h. eftir
væran svefn og góða hvíld um
nóttina. Eftir morgunverð talaði
ég við stóran hóp háttsettra manna
á Kýpur, sem komnir voru til að
sjá forsætisráðherrann. Loks birt-
ist hann á sviðinu og hélt stutta,
mjög stutta ræðu . . .
! Því næst fór ég með Hughes. . .
sem stjórnaði herlið'inu á Kýpur,
til aðalstöðva hans. Þar fórum við
upp á þak og höfðum hið ágætasta
útsýni yfir alla eyjuna. Hann út-
skýrði fyrir mér fyrirkomulag
varnarmálanna þar og annan við-
búnað, ef til árásar kæmi. Því
næst ókum við upp að skarðinu á
veginum frá Nicosiu til Libyes á
norðurströndinni, en þar er hugs-
1 anlegur staður fyrir landgöngu og
árás á höfuðborgina. Loks héld-
um við til baka og snæddum há-
degisverð heima hjá Hughes og
fórum svo að því loknu til flug-
vallarins. Fórum þaðan kl. 2 e.h.
Bjart og heiðskírt veður og
ferðin aftur til Cairo hin skemmti
legasta . . . Frá Kýpur var farið
beint til Haifa og þaðan suður
me;ð ströndinni til landamæra
Egyptalands og Palestíiiu. Þaðan
áfram til Ismailíu, yfir sundið,
rétt fyrir norðan Cairo og lent á
hinum venjulega flugvelli okkar.
Þetta hefur verið mjög ánægju-
leg ferð og mér hefði aldrei dott-
ið í hug, að okkur myndi semja
svona vel við Tyrki, eins og raun
varð á. Sumir draumar mrnir um
það, að fá Tyrkland í lið með
okkur, virðast nú jafnvel að því
komnir að rætast . . .
2. febrúar 1943: Byrjaði daginn
með ráðstefnu í aðalstöðvunum
klukkan 9,15 f.h. Ræddi því næst
í eina klukkustund við ,,Jumbo“
Wilson, um starf hans, hvernig
hann ætti að líta eftir stjórn
áttunda hersins, stuðla að aðstoð
við Tyrki o.s.frv.
Kom aftur til sendiráðsins og
var afhent símskeyti frá forsætis-
ráðherranum til Roosevelts, sem
| ég átti að endurskoða. Það var
j helzt til bjartsýnt viðvíkjandi því,
i hvað við yrðum líklegri til að geta
gert á árinú 1943, og ég varð að
fara á fund hans, til þess að láta
hann draga úr mestu fullyrðing-
unum.
Nú hefur þag verið endanlega
ákveðið að við leggjum af stað til
i Tripoli snemma í fyrramálið, ef
veður leyfir Eg vona bara að
hann komi ekki með neina nýja
breytingartillögu á síðustu stundu.
Þag er nú fyllilega kominn tími
til þess fyrir okkur að halda
heimleigis.
3. febrúar. Tripoli (1,200 míl-
ur): Við kvöddum starfsfólx
sendiráð'sins klukkan 8,30 f.h. og
hóldum af stað til flugvallarins,
en þaðan fórum við svo klukkan
9,45 f.h. Veðrið var gott og ferð-
in hin skemmtilegasta. Eftir há-
degisverð fór ég fram í tii flug-
stjórans, Við vorum þá beint yfir
E1 Alamein og eftir það gat ég
horft niður á hinar ýmsu vígstöðv
ar, Buerat, Misurata o. fl. o. fl.
Til þessa höfðum við flogið yfir
samfellda og endalausa eyðimörk.
Nú fóru að s.iást merki um frum-
stæga og einfalda landyrkju: Ný-
I lenda Mussolinis, með litlum,
| hvítum húsakofum, brunni og
! nokkrum pálmatrjám. Loks klukk
' an 4,30 e.h. lentum við á Benito-
flugvellinum. fyrir utan Tripoli,
þar sem þeir Monty og Alex tóku
, á móti okkúr. Við ókum tjl deild-
| arstöðva Montys þar sem hann
I gaf forsætisráðherranum og mér
glögga lýsingu á stöðu sinni og
I starfi. Þvi næst kallaði hann sam
an allt starfslið deildarstöðvanna
i og forsætisráðherrann ávarpaði
það í gegnum hátalara. Svo
ræddurn við lengur við Monty
og borðuðrjn miðdegisvérð hjá
honum — í sama tjaldinu og því,
sem við höfðum borðað með hon-
um miðdegisverð í, fyrir orust-
una við E1 Alamein . •. . Nú er
ég kominn inn í svefnvagninn
minn. Það er helvízkur kuldi, svo
að ég ætla að flýta mér í rúmið
og láta mér hlýna.
Það er ánægjulegt að vera
kominn aftur til deildarstöðva
átunda hersins og Montys eftir
þessa síðustu mánuði og finna
hvað styrjaldarhorfurnar í Norð-
ur-Afríku hafa breytzt á þessum
stutta tíma.
4. febrúar. Tripoli. Við forsætis-
ráðherrann höfum dvalið í her-
búðum Montgomerys, meðan hin-
ir ferðafélagar okkar voru hjá
Alexander. Klukkan 9,30 f.h. söfn
uðumst við allir saman og ókum
af stag til Tripoli. Það var mjög
gaman ag sjá staðinn í fyrsta
79
föðurins, eftir hans dag. Þessi
ungi prestur kom ag jarðarför-
inni. Sýslummannshjónin í
Hvammi komu og þangað. Var
frúin jöröuð í sama grafreitnym
og eiginmaður hennar og fóstur-
dóttir. Og hvíldi Guðrún á milli
fósturforeldra sinna.
Mikil erfisdrykkja var í Ási.
Áður en henni lyki, áttu þær
langt tal saman, frú Ragnheiður
Torfadóttir og Sólveig. Og lofaði
Sólveig frú Ragnheiði ag heim-
sækja hana í Hvammi, ekki síðar
en næsta vor. Af þeirri heimsókn
varð þó ekki, því að frú Ragn-
heiður Torfadóttir andaðist þá
um haustið. Varð bráðkvödd eins
og frúin ga-mla í Ási. Var frú
Ragnheiður harmdauði öllum,
sem til þekktu. Sýslumanni brá
mjög við fráfall konu sinnar. Við
næstu áramót fékk hann lausn
frá embætti. Dætur hans buðu
honum að koma til sin. En hann
vildi ekki bregða búi né flytja
frá Hvammi. Sonurinn, sem nú
var nálægt tvítugu, var honum
allt.
Um vorið tók hann ráðskonu
og allt virðist fara vel. Nóg voru
efnin. Hann fékk syni sínum í
hendur bústjórnina, en hafði
þó yfirumsjón með öllu. Liðu svo
nokkur ár.
Þó að Guðmundur sýslumaður
léti af embætti við fráfall konu
sinnar, var hann jafnan kall-
aðui- sýslumaður í ávarpi sveit-
unga sinna og gesta. Verður það
einnig gert í sögu hans hér.
XLIII
Einn dag að áliðnum vetri
kom sýslumað'ur að máli við
son sinn:
— Eg vildi gjarnan, frændi,
að ■ þú færir senn að staðfesta
ráð þitt. Þú átt Hvamm. Og mér
þæti þá vel, ef þú hefðir bú-
skap hér sem fyrst, með eigin-
konu þinni, konu, sem þér, ætt-
inni og ættaróðalinu væri sómi
að. Mætti ég líta þann dag, legð-
ist ég glaður til hinztu hýíldar.
Ættin okkar er forn og góð. Og
því vík ég máls á þessu, að það
er forn siður og góður um
margt, að nánustu ættmenn
ræðist við um hjúskaparmál- Og
því er það, að mér leikur hug-
ur á að vita vilja þinn. Þú ert
þegar búinn að ná fulium
þroska. Stendur á hátindi lífs-
ins. Og þá er bezt að færa liís-
meiðnum þær gjafir, sem hverj-
um heilbrigðum manni er skylt
að rétta fram. Ef þú hefur tek-
ið ákvörðun, læt ég það gott
heita. Þú átt valið. Eg vonina.
Hvað segir þú við þessu?
Syninum hafði brugðið við
ræðu föður síns. Hann hikaði
við svarið.
— Ekki er svo vel, að ég hafi
ákvarðað mig, sagði hann. En
mér skilst, að þú hafir þegar
valið mér konu. Ef hugboð mitt
er rétt máttu gjarnan láta mig
vita, hver hún er.
— Rétt getur þú til, sonur
minn, mælti sýslumaður og
brosti. — Eg hef séð ungmeyju,
sem mér leikur hugur á sem
tengdadóttur. Að Fagravatni
býr ekkjumaður með kornungri
dóttur. Eg hef séð hana fyrir
tveimur árum og þóttist þegar
sjá, ag hún væri hinn bezti kven-
kostur. Mér er sagt. að hún,
þótt ung sé, hafi leyst af hendi
húsmóðurstörf mikils heimilis
með hinni mestu snilld. Mér
væri gleði að styðja kvonbænir
þínar við hana. Eg þekki föður
hennar nokkuð, veit að það er
merkur bóndi af traustum
bændaættum og sjálfur dugmik-
ill, vandaður og vel stæður. Eg
kvíði ekki málalokum, ef mær-
in er ólofuð. Hvað segir þú um
þetta?
Guðmundur yngri sá þegar í
^nda hina ungu mey. Hann
hafði einmitt verið með föður
sínum á Aurum, er ungmeyna
bar þar að garði. Hann mundi
glöggt reisn hennar og léttan
hlátur, er hún ræddi við Sig-
nýju, systur hans. Þær stóðu á
hlaðinu. Unga stúlkan var að
koma úr kaupstaðnum. Hann
mundi, að vel leizt honum á
þessa ungu mey. En það hafði
ekki hvarflað að honum, að hún
ætti eftir að verða eiginkona
hans. Faðir hennar var með
henni. Það var lágur maður og
þéttvaxinn. Myndarlegasti karl.
Hann bar það með sér, að hann
hafði verið sjálfs síns herra um
langan aldur. Húsbóndi á góðu
heimili með traustan efnahag.
Síðar heyrði hann föður sinn
tala um þessi feðgin við Jóhann
tengdason sinn. Og þó að hann
spyrði Jóhann margs um þetta
bændafólk, kom honum ekki til
hugar, ag þar hygði faðir hans
á tengdir. Nú reis þetta allt fyrir
sálarsjónum hans, svipmynd lið-
ins tíma.
Sýslumaður beið eftir svari.
En er biðin gerðist næsta löng,
rauf hann þögnina.
— Þú svarar engu, drengur
minn. Lízt þér annað betra eða
viltu biða enn og safna meiri
þroska?
— Eg fer að ráðum þínum, ef
þú vilt styðja mig, svo að bón-
orðið beri árangur, sagði sveinn-
inn-
BJARNI ÚR FIRÐI:
Stúdentinn
í Hvammi
— Vel sé þér fyrir það, sagði
faðir hans.
—Við heimsækjum feðginin
eftir helgina. (
XLIV
Það þótti tíðindum sæta, er
þeir feðgar lögðu af stað í bón-
orðsförina. Enginn vissi, hvert
ferðinni var heitið,' né erindi
feðganna. En það þóttust allir
sjá, að nú mundi einhver tíðindi
gerast Sýslumaður hafði ekki
lagt i aðra slíka miðvetrarferð,
síðan hann lét af embætti. Og
syni hans var annað nær skapi
en útreiðar burt úr héraðinu,
meðan vetur sat að völdum. Og
fyrr en varði var það almæli,
að þetta myndi bónorðsför vera.
Öllum fannst það sennilegasta
getgátan. En hvert ferðinni var
heitið, treysti enginn sér að
segja.
Feðgarnir ráku þrjá lausa
hesta. Allt voru það stríðaldir
kostagripir. sem léku sér á
hjarninu og óðu skaflana með
slíkum myndarbrag, að mjöllin
rauk hátt í loft upp,, frýsuðu
hressilega og hristu gljástrok-
inn makkann. Þannig var heim-
anreisa hinna merku feðga
Sýslumaður var léttur í máli-
Enn sat hann gæðinginn með
hinni mestu prýði. Hann kenndi
þæginda við fjörtök góðhestsins,
sem var margreyndur eins og
kempan, sem hann sat. Sonur-
inn snerist við lausu hestana,
dreif þá aðalbrautina og kom
í veg fyrir heimhlaup, er farið
var fram hjá bæjum. Hann var
alvarlegur, hægur í fasi, en viss
og þróttmikill. Hann kveið ekki
hryggbroti, nema því aðeins að
mærin væri öðrum heitin. Álit
ættarinnar og auður voru hon-
um fyrirheit um góð málalok.
Hann fann, að það myndi birta
yfir Hvammi við komu hinnar
ungu meyjar Feðgarnir komu
að Aurum seint um kvöldið og
gistu þar. Signý tók föður sín-
um með hinni mestu blíðu. Dáð-
ist hún að þreki hans og dugn-
aði að leggja á sig langa reisu
um hávetur í misjafnri færð og
óstöðugri veðráttu.
— Hvað er að fást um það,
dóttir góð, sagði sýslumaður. Eg
verð að hreyfa mig, annars vesl-
ast ég upp
Sigurður Jóhannsson, dóttur-
sonur sýslumanns, var ekki
heima. Hann stundaði nám í
latínuskólanum í Reykjavík.
Gekk námið sæmilega, var efn-
14
T f M I N N, sunnudagurinn 24. júní 1962.