Tíminn - 06.07.1962, Blaðsíða 14

Fyrrí hlutis Undanhald, eftir
Arthur Bryant. Heimildir eru
STRIÐSDAGBÆKUR
ALANBROOKE
kynna mér bctur amerísku tillög-
urnar. Sairneinaður herforingja-
ráðsfundur klukkan 10,30 f.h., þar
sem við gagnrýndum tillögur
hvors annars um hernaðaraðgerð-
ir í Evrópu: Að lokum tókst okk-
ur samt að byggja brú, þar sem
við gátum mætzt á miðri leið. Að
vísu engan veginn fullnægjandi,
en samt miklu betra en alger upp-
lausn ráðstefnunnar.
Héldum aftur fund klukkan 4
e.h. til þess að semja uppkast að
ályktunum okkar, og fórum klukk-
an 6 e.h. til Hvíta hússins til þess
að tilkynna forsetanum og forsæt-
isráðherranum árangurinn af
starfi okkar.
Ályktanir okkar eru þær, að
undirbúa skuli tuttugu og níu
herdeildir til innrásar í Frakk-
land •shemma á árinu 1944 og að
samtímis skuli haldið áfram 'hern-
aðaraðgerðum gegn ítölum á
Miðjarðarhafinu. Síðara atriðið er
sigur fyrir okkur, þar sem Ame-
ríkumenn vildu hætta öllum að-
gerðum á Miðjarðarhafi eftir her-
nám Sikileyjar.
Borðaði miðdegisverð með
Noble aðmíráli, ásamt Archie Wa-
vell. Nú er komið þrumuveður og
loftið því nokkru svalara.
20. maí Washington. Mikill ann
ríkisdagur. Herf oring j aráðsfund-
ur frá klukkan 9 til 10,30 f.h., þar
sem rætt var um helztu mögu-
leika okkar til að standa gegn
kröfum Ameríkumanna um óráð-
legar og allt að því óframkvæm-
anlegar hernaðaraðgerðir á
Burma.
Sameinaður herforingjaráðsfund
ur klukkan 3,30 til 5 e.h., þar
sem við komumst loks að sam-
komulagi, sem var næstum því
alveg samhljóða þeim ályktunum,
er við höfðum lagt fram í upp-
hafi.
Klukkan 5,45 til 7,30 e.h. Fund-
ur með kanadiskum fulltrúum,
þ.á.m. Mackenzie King og dr.
Evatt . . . Fór að honum loknum
heim til Dill til að hitta Stimson
ráðherra og ræddi við hann til
klukkan 8 e.h. Miðdegisverður
með amerísku herforingjaráðs-
mönnunum klukkan 8 til 11,30-!
e.h. og því næst svefn og hvíld.
21. maí. Washington. Ráðstefna
mnnnmn

haldin í Hvíta húsinu klukkan
fimm síðdegis, með forsetanum
og forsætisráðherranum, þar sem
við skýrðum frá árangrinum af
starfi okkar. Þar var allt sam-
þykkt, og okkur var óskað til
hamingju með störf okkar, en ég
held, að hvorugur þeirra hafi
gert sér grein fyrir því, hve
naumlega við komumst hjá al-
geru ósamkomulagi. Við hlustuð-
urn í næstum hálfa aðra klukku-
stund á forsætisráðherrann og
forsetann, en að mínum dómi var
ósköp lítið á ræðum þeirra að
græða.
Að fundi loknum kallaði for-
sætisráðherrann okkur alla á sinn
fund og fór að ræða um það,
hvort Archie Wavell hefði enn
nægilegt þrek og orku til að j
gegna áfram starfi sínu, og bar |
undir okkur breytingartillögur
sínar. Hann vildi takmarka stjórn
hans við Indland eitt og fela öðr-
um stjóm hernaðarframkvæmda
utan Indlands.
Skömmu áður en við fórum frá
London, hafði forsætisráðherrann
boðað mig á sinn fund til að ræða
þetta atriði, uim herstjórnina í
Indlandi. Þar sem hernaðaraðgerð
irnar á Burma og Assam voru í
nánum tengslum við varnir Ind-
lands, var ekki nema rétt, að yfir-
hershöfðingi Indlands stjórnaði
þeim líka. Nú voru viðfangsefnin
breytt og við vorum þátttakendur
í framkvæmdum, sem miðuðu að
því að frelsa Burma, styðja Kín-
verja og sigra Japani. Það var
þvf nauðsynlegt að líta á Indland
sem undirstöðu þessara fram-
kvæmda, undir stjóm síns eigin
yfirhershöfðingja og útnefna jafn-
framt nýjan yfirhershöfðingja.
Þetta var samt mjög miklum
erfiðleikum bundið, sem aðallega
var að kenna Chiang; Kai-shek og
Stilwell og kínverska hernum
hans. Marshall, sem hafði tak-
markalaust álit á Stilwell, vildi
láta hánn framkvæma mörg störf
samtímis s.s. stjórna kínverska
hernum, stjórna ameríska hern-
um í Indlandi o.fl. Til þess að
gegna þessum störfum þurfti hann
að vera á þremur stöðum í einu,
og síðar vildi Marshall gera hann
þar að auki að varahershöfðingja
Mountbattens.
Það var nú orðið augljóst, að
Winston hafði aftur glatað trausti
sínu á Wavell. Hann hafði aldrei
getað metið yfirburði hans og
herstjórnarhæfileika. Hina hóg-
væru framkomu hans og löngu
þagnir túlkaði Winston sem
merki um skort á orku og áhuga.
Hann hafði fullan hug á að láta
einhvern taka við yfirstjórn hern-
aðaraðgerða á Burma, og ef ég
man rétt, þá var það þennan sama
dag, sem hann minntist fyrst á
Wavell, sem hugsanlegan umsækj-
anda uim undirkonungsembættið
á Indlandi . . .
22. maí. WaShington. Óvenju-
lega rólegur dagur. Við slepptum
hinum venjulega morgunfundi, en
héldum sameinaðan fund klukkan
10,30 f.h. Rætt var um kafbáta-
hernaðinn, og kom til smávægi-
legrar deilu milli þeirra' King og
99
Pound. Annars var lítið gert,
nema hvað tekin var mynd af
okkur fundarmönnunum.
Fundi slitið klukkan 12 á há-
degi, og ég fór til að láta klippa
mig, íyrir hádegisverð. Eftir há-
degisverð féll ég niður fjórtán
þrepa steinstiga og var allur mar-
inn og sár, en hver-gi alvarlega
meiddur. Um kvöldið fór ég að
skoða Mellon-myndasalinn og
hreifst meira en orð fá Jýst af
myndunum og uppsetningu
þeirra. Kr. Finley, umsjónarmað-
urinn, veitti mér ómetanlega að-
stoð og þjónustu.
23. maí. Washington. Sunnudagur.
Byrjuðum daginn með herfor-
ingjaráðsfundi og buðum þejm
Lealhers lávarði og Cherwell sem
gestum. Aðalmál fundarins: Skipa
kostur og siglingar, með tilliti til
þeirra áætlana, sem við höfðum
verið að gera. Klukkan 2 e.h. var
svo sameinaður herforingjaráðs-
fundur, þar sem okkur veittist til-
tölulega auðvelt að fá amerísku
herforingjana til að samþykkja
megintillögur okkar. Það var
mjög ánægjulegur endir á erfiðu
tímabili. Eg fór því næst í stutta
göngu með Dill og borðaði loks
miðdegisverð með Rex Benson.
Sá árangur, sem við náðum á
þessari rástefnu, var ag miklu
leyti Dill og hans aðstoð að þakka.
Hann var þá sjúkur maður, þjáð-
ist af eftirköstum skurðaðgerðar,
er gerð hafði verið á honum við
kviðsljti. Hann hafði talsverðan
hita, svitnaði óskaplega á næt-
urnar og leit mjög illa út. Þrátt
fyrir þetta allt var hann sarnt á-
vallt reiðubúinn til að taka að sér
hlutverk meðalgöngumannsins,
milli Marshalls og mín.
24. maí. Washington. í dag náð.
um við síðasta stigi ráðstefnunn-
ar. Við byrjuðum herforingja-
ráðsfund klukkan 9 f.h. til þess
að fara yfir tillögur okkar, én
síðan var haldinn langur sameig-
inlegur fundur, þar sem skoðanir
okkar voru enn mjög skiptar og
89
ilið á Teigi í upplausn. Yngri dótt-
irin var ein heima af börnum
hjónanna og senn á förum.
Eitt sumar var ungur kaupa-
maður á Teigi. Ættaður af Mýr-
um vestur. Ekki gazt bónda alls
kostar vel að manni þessum, en
heimasætunni féll hann vel í geð.
Og að haustnóttum hafði hún lof-
azt honum. Guðmundi Björnssyni
líkað það allt annað en vel. Ef til
vill réð þar einhverju, að kaupa-
maðurinn, sem Andrés hét, .hafði
oft látið það á sér skiljast, að sér
þætti ljótt á Teigi. Þar vjldi hann
ekki búa, þó að honum væri gefin
jörðin. Guðmundur sá fram á það,
að senn yrðu þau hjónin barnlaus
eins og þegar þau fluttust þang-
að. En þá voru þau ung, með
vonir, þrár og fyrirætlanir. Að
minnsta kosti hann. En nú voru
þau gömul, slitin og mædd á erf-
iði lífsins. Þar var Sigþrúði meira
brugðið. Enn var Guðmundur
hraustur og lagði hart að sér,
þegar hann taldi þess með þurfa.
En þó sáu allir, að þar fór mað-
ur, sem nálgaðist ellimörkin.
Hann hafði í fleiri haust tekið
það að sér að vaka við annan
mann yfir safninu nóttina áður
en réttað var. Og var það þó alls
ekki talið vandalaust. Guðmund-
ur Björnsson hafði ekki vettlinga-
tök á neinu og kunni manna bezt
að kyrra fé og bæla. Og enn var
hann sjálfkjörinn. En þegar hann
mætti í rökkurbyrjun þetta haust,
gekk fjallkóngurinn í veg fyrir
hann og tilkynnti honum, að hinn |
vökumaðurinn hefði veikzt snögg-
lega þennan dag. Og nú vantaði
hann mann í skarðið. Sonur fjall-
kóngsins var þar með föður sín-
um. ^
— Láttu mig hafa Tuma, sagði,
Guðmundur.
— Ertu vitlaus, maður? StrákC
urinn er aðeins fimmtán ára. Og
í nótt gengur hann að með hrakn-
ing, éljum eða skúrum að minnsta'
kosti.
— Þorirðu ekki að vaka með
mér?, sagði Guðmundur og vék.
sér að drengnum.
— Jú, sannarlega, sagðj dreng-
ur. — I.æfaðu mér að vaka með1
honum, pabbi.
Fjallkóngurinn horfði á dreng-!
inn. Hann var vel búinn. i
— Pabbi, lofaðu mér, endurtók;
drengurinn.
— Þú skalt ráða, sagði fjall-
kóngurinn. Og er hann sá gleði-
svipinn á syni sínum, snerj hann
sér að Guðmundi og sagði: — Eg
held, að þú sért göldróttur karl.
Aldrei hef ég séð slíkan manns-
brag á stráknum sem nú.
Svo fór hann sína leið.
Nóttin iagðist yfir, dimm haust-l
nótt með slettingséljum. En vöku-l
mennirnjr riðu hljóðlega við hlið
kringum safnbreiðuna og rýndu
hvössum sjónum út í myrkrið. Er,
kyrrð var komin á safnið, stigu j
verðirnir af baki, og settust fyrirj
í góðu vari. Dró þá Guðmundur
fram kjarnafæðu, sem þeir rifu í
sig án þess að taka af sér vettl-
ingana. Guðmundur sagði fyrir
um borðhaldið. Það sagðj Tumi á
gamalsaldri, að aldrei hefði sér
fundizt hann bragða slíka ágætis-
fæðu sem þessa haustnótt. Er
máltíðinni var lokið, fór Guð-
mundur að ræða við drenginn.
Þeirri ræðu gleymdi hann aldrei.
Ilonum fannst hann vaxa við
hverja setningu. Og áður en hann
vissi af, var hann orðinn frjáls og
opinskár við þennan gamla harð-
jaxl.
Hann hafði aldrei áður fundið
hjá sér slíkt áræði sem í þessum
samræðum.
— Pabbi þinn hélt, að þú mynd
;t ekki standa þig. Nú skaltu
sýna honum það á morgun, að þú
vakir ekki aðeins í nótt, heldur
ailan réttardaginn. Það geri ég
alltaf.
Eg held, að það ta-kist aldrei
hjá mér, sagði Tumi.
— Jú, það tekst, sagði Guð-
mundur. — Pabbi þinn heimtar í
fyrramálið, áð þú farir að sofa.
Þú neitar því, og sannar honum
með vöku þinni, að þú sért lifandi
um kvöldið eins og með morg-
unsárinu. Allir strákar á þínum
aldri rísa á einhvern hátt gegn
vilja föður sins. Sumir stækka við
það og þroskast, verða menn að
meiri. Aðeins dragast við það
niður í svaðið, verða að ónytjungs
ræflum. Milli þessa tvenns átt þú
að velja. Þegar þú ríst gegn vilja
foreldra þinna, þá áttu að vaxa
við það ,en ekki minnka. Mundu
það. Sá, sem brýtur gegn vilja ást-
vina sinna til þess að láta undan
lélegum hvötum, er að varpa vel-
ferð sinni á glæ. Þann ræfilshátt
lætur þú ekki henda þig. Það þarf
mann til þess að fara fram úr
föður þínum. Þann mann átf þú
að sýna með vaxandi þroska. Og
þú hefur allt í það, ef þú aðeins
vilt og " þér að verða að
manni.
Nú sefur safnið okkar. Öll stóra
breiðan hefur tekið á sig náðir.
Vig skulum gera það sama. Eg
breiði stóra feldinn minn yfir
okkur báða. Eg og seppi minn
vöknum um leið og minnsta
hreyfing kemur á hópinn. Þá
gerum við þær ráðstafanir, sem
1
11:
i
BJARNI ÚR FIRÐI:
Stúdentinn
vammi
nægja. Eg þarf ekki lengri dúr,
en þú sefur áfram, þar til ég geri
þér viðvart. Og stattu þig svo í
réttinni á morgun.
Ekki vissi Tumi, hvað Guð-
mundur svaf Lengi þessa nótt eða
hvort hann sofnaði nokkurn
tíma. En hann sofnaði fast. Vakn-
aði við hringl i beizli, þá var
Guðmundur að stíga af baki rétt
hjá honum. Tungan lafði úr kjafti
rakkans. Hann hafði sjáanlega
sprett úr spori. En svipurinn var
glaðlegur, bæði svipur seppans
og húsbóndans.
— Jæja, vinur minn. Hvernig
hefur þér liðið? sagði Guðmund-
ur. — Er þér heitt?
— Eg er búinn að sofa lengi,
sagði Tumi. — Já heitt er mér.
Eg er með feldinn þinn. En
hvernig fórstu að?
Eg bjarga mér, þótt kuli. Það
er kominn sá hörkuskrápur á mig,
að ég hleypi ekki kuldanum í
gegn í fyrstu lotu, sagðj Guð-
mundur — Slíka verju þarftu að
búa þér, drengur minn. Verju,
sem hrindir frá sér. Ilvort heldur
sem það er kuldi nátúrunnar eða
kuldi mannsandans. Hvort tveggja
er reiðubúið og sveimar umhverf-
is mann og allt um kring. En nú
er kaffifs að koma tií okkar, fyrsta
glaðning þess dags. Og láttu nú
sjá, að þú standir í báða fætur,
drengur minn, þó að þú hafir
legið úti sárkalda haustnótt. Þú
ert þó ekki loppinn?
— Hvernig á ég að vera lopp-
inn? Eg, sem var að rísa upp
undan loðfrakka þínum.
— Frakkann hirði ég. Sjáðu, nú
er ég kominn í hann. Þakka þér
fyrir nóttina. Þú segir engum frá
viðskiptum oklcar hér, fyrr en þú
ert orðinn gamall maður. Þeir
hafa gott af því, helvízkir, að
brjóta heilann um það, hvernig ég
hélt á þér hita. Þeir halda sjálf-
sagt, ag ég hafi sett í þig kam-
fórudropa eða vín. Og vínlykt
áttu ekki að láta finnast af
þér fyrr en þú ert orðinn full-
orðinn maður.
Rétt í þessu kom þeysandi
maður út úr myrkrinu. Það var
Björn bóndj Guðmundsson. Hann
var með morgunhressinguna..'
Iíeita mjólk og heitt kaffi. Var
hvort tveggja vel þegið.
Birni var forvitni á að vita um
líðan drengsins. En er hann fann
hitann á höndum drengsins, sagði
hann: — Þetta er sannarlegur
sveinshiti. Fjandi ertu seigur.
T f M I N N, föstudagurinn 6. júlí 1962
14