Tíminn - 18.08.1962, Blaðsíða 2

Stærðfræðikennari setti
köfunarmet í öskutunnu
Grátt þokumistur lá yfir
Zurichvatni. Á grýttri strönd
inni stóð hæglátur stærð-
fræðikennari með gleraugu
á nefinu og horfði út í morg-
'nsárið. Eflaust hefur hon-
m verið Ijóst, að svo kynni
að fara að þennan dag sæi
hann síðastan. Vinum hans
var líka órótt. Einhver sagði
brandara. Þeir hlógu en óeðli
lega hátt. Þeir vissu að inn-
an klukkustundar myndi
kennarinn verða dauðans
matur.
Hannes Keller gerði sór fulla
grein fyrir hættunni. Honum var
ljóst, hvað hann gaf sig út í.
En áhættan var útreiknuð, og
hann var stærðfræðingur og
vissi, að útreikningarnir hlutu
að vera réttir.
Og þeir urðu að vera réttir í öll
um smáatriðum. Hannes Keller
hafði nefnilega í hyggju að kafa
250 fet niður í vatnið. í ösku-
tunnu.
Þetta voru engir hugarórar
geðveiks manns. Hannes Keller
var fullkomlega með sjálfum sér
og ekki maður, sem gerir hluti
út í bláinn. Tilgangur hans þessu
sinni var að sanna vísindalega
, að hægt væri að sigrast á því al-
ræmda neðansjávaræði, • sem
gripur menn, sem kafa niður fyr-
ir vissa dýpt. Mörkin liggja yfir-
leitt við 190—200 feta dýpt. Kell-
er ætlaði sér að komast dýpra.
Kolsýringseitrun
Menn hafa verið fórnarlömb
þessa sjúkdóms allt síðan þeir
byrjuðu að rannsaka hafdjúpin.
Afleiðingin hefur verið geðveiki,
eða blinda eða lömun fyrir þá,
sem sluppu við sálarmeinin. —
Hannes Keller hafði búið sér tii
kennihgu um ástæðu þessa og ætl
aði að sannreyna hana í köfun
sinni í öskutunnunni. Samstarfs-
maður hans að þessu var dr.
Albert Buhlman, deildarforseti
læknadeildar Ziirichháskóla.
Þeir komust að þeirri niður-
stöðu, að sjúkdómurinn stafaði
af kolsýringseitrun. Til þess að
vinna gegn henni bjuggu þeir
til loftblöndu, sem innihélt 5%
súrefni og 95% köfnunarefni í
stað hlutfallanna 20% og 80%,
sem er í venjulegu andrúmsl^fti.
En það var ekki nóg að hafa kenn
inguna og mótleikin á pappírn-
um. Það varð að sannreyna hana.
Hannes Keller var reiðubúinn til
að vera tilraunadýrið sjálfur.
Hann hafði engan fjárhagsleg-
an bakhjall. Og enginn reyndist
fús til að kosta einn vesælan
stærðfræðikennara til að drepa
sig. Svo Keller sá, að ekki var
nema um eitt að ræða. Hann varð
að bjarga sér sjálfur.
Keller byrjaði mikla leit að
tækjum, hvers lags drasli, sem
gat komið honum að notum við
köfunina. Hann vantaði köfunar-
kúluna. Á endanum rakst hann á
hana í brotajárnssölu, gamla
öskutunnu úr stáli. Hún var nógu
stór fyrir mann. Keller datt und-
ir eins í hug, að hana mætti nota.
Sefti met
Og þennan gráa nóvembermorg
un fyrir þrem árum, kleif Kell-
er í tunnuna á bökkum Ziirich-
vatns. Hann trúði á tunnuna og
sjálfan sig, Hann hafði áður
reynt að hún var vatnsþétt og
að mælitækin voru í lagi. Þær
tilraunir höfðu gefði góða von.
Tunnan var innsigluð. Hún
sökk hægt niður í kalt vatnið.
Eftirfáeinar sekúndur var ekkert
eftir nema fáeinar loftbólur og
grannur strengur. Hannes Keller
hafði ekkert, tóm til að verða
skelkaður. Hann varð að fylgj-
ast með mælitækjunum. Og allt
var símað upp til dr. Buhlmans.
Nálin á dýptarmælinum nálgað-
ist 190 fet, — það dýpi, þar sem
búast mátti við erfiðleikum. En
ekkert gerðist. Nálin hélt áfram
niður á við. Hún sýndi 250 fet.
Keller greip talsímann og hróp-
aði til dr. Buhlmans. Eg er kom-
inn niður og líður vel. Eg ætla
enn neðar.
Rödd læknisáns var hrærð, þeg-
ar hún barst niður í tunnuna. —
„Gangi þér vel. Og gættu þín.“
Tunnan hélt áfram niður í djúp-
ið.
Við 320 feta mörkin heyrðist
enn upp rödd Kellers: —Eg ætla
enn að fara neðar. Og tunnan
lækkaði sig um 70 fet í viðbót.
Keller vissi að hann hafði sigr-
azt á sjúkdómnum, og sýndi eng-
an ótta.
28 mínútum eftir að Keller
hafði horfið niður fyrir yfirborð
vatnsins-var hann dreginn upp
aftur. Hann hafði sett met. Lækn
Keller á lelð að setja met í
dýptarköfun.
ir hjá bandaríska hernum sagði
um hann: — „Hann brýtur all-
ar reglur. Dáð hans er álíka mik-
il og að lenda á tunglinu,"
Gleymdi tímanum
Tveir þriðju hlutar jarðarinn-
ar ligiJa neðan sjávar. Flestum
ókunnir. Köfun Kellers hcfur
opnað þá veröld. Og nú hefur
Keller i hyggju að framkvæma
það sem enginn hefur gert áður
og enginn talið gerlegt fyrr. —
Hann ætlar að kafa þúsund fet
niður fyrir yfirborð sjávar án
annarra hlífa en kafarabúnings,
og koma upp aftur eftir tvo
klukkutíma. Honum er ljóst, að
þessi tilraun getur kostað hann
lífið. En hann mun ekki hafa
órað fyrir hve hætt hann varð
kominn einn fagran sumardag
1960 við venjulega köfun í Maggi-
orevatni.
Félagar hans sáu hann hverfa
niður í djúpið. Hann leit hlægi-
lega út í kafarabúningnum og
það lá vel á þeim. Gleði þeirra
var ekki uppgerð eins og morg-
uninn, sem hann kafaði í ösku-
tunnunni. Niðurferð hans var
eðlileg. Hann hafði nóg súrefni
til tíu mínútna köfunar. Símalínu
var fest við búninginn, ef hann
þyrfti að hafa samband við bát-
inn.
En þennan dag varð Keller á.
Hann heillaðist af hinum þögla
heimi umhverfis hans. Hann
gleymdi tímanum. Skyndilega
varð hann þess var að hann sá
ekki merkjalínuna. Hann brölti
um óg þreifaði eftir línunni, sem
myndi gefa til kynna að hann
væri enn á sínum stað. Um leið
varð honum lit.ið á klukkuna. Tíu
mínúturnar voru úti. Hvers
vegna höfðu aðstoðarmennirnir
ekki símað til hans frá bátnum.
þegar níu mínútur voru liðnar?
Eitthvað hlaut að vera að. Hann
reyndi símann. Hann gaf ekkert
samband.
Þá varð Keller var við fyrstu
hættumerkin. Brjóst hans herpt-
ist lítillega saman. Súrefnið var
nær því á þrotum. Keller reyndi
að fara upp þegar í stað. En
hann komst ekki nema sextíu fet.
StærSfræðlkennarlnn, sem setti köfunarmet í öskutunnunnl.
Lengra tókst honum ekki að kom
ast. En hann lét ekki bugast. Það
eina sem hann gat, var að reyna
símann aftur, jafnvel þótt það
kostaði súrefniseyðslu. En sím-
inn var enn óvirkur. Og Keller
byrjaði að fá höfuðverk. Hann
leit á úrið. Ellefu og hálf mínúta
voru liðnar, ein og hálf mínúta
meir en súrefnig leyfði. Hann
s-tóð augliti til auglitis við dauð-
ann.
„Ekki gefast upp"
Hann átti ekki eftir nema örfá-
ar sekúndur. En Keller var fljót-
ur að hugsa. Hann sá, að hann
hlaut að hafa flækt símann við
líflínuna og það héldi honum
niðri. Hann dró fram hníf og hjó
á strengina um leið og suðið
fyrir eyium hans varð æ hávær-
ara og fór að minna á fallbyssu-
skothrið.
Hann vissi að ef honum tækist
að losa sig fyrir eitthvert krafta-
verk, gæti hann ekki farið hægt
upp. Til þess var enginn tími.
Hann varð að þjóta upp og hlaut
því örugglega að bíða mein af
því.
í bátnum fyrir ofan urðu að-
s-toðarmenn Kellers skyndilega
varið við að kippt var í línuna,
þegar Keller var að reyna að
losa sig.
Þeir drógu línuna inn eins
hratt og þeir gátu, en þó von-
daufir I aðra röndina, því að
Keller hlaut að vera dauður. En
Keller var enn á lífi. Hann hékk
í línunni. Sjálfur sagði hann síð-
ar: — Eg var hræddastur um að
ég myndi missa meðvitund og
sleppa kaðlinum. Mér fannst ég
vera að missa tökin hvað eftir
annað. Freistingin að gefa sig
meðvitundarleysinu á vald varð
næstum því ómótstæðileg. En ein
hvern veginn hélt ég áfram. Eg
endurtók fyrir sjálfum mér hvag
eftir annað: Ekki gefast upp . . .
ekki gefast upp . . .
Hann var enn að tauta þessi
orð, þegar hann var dreginn inn
Súrefnlsöndun í tvo tíma fyrlr kö'f-
unlna, bjargaði honum frá hrylll-
legum siúkdómi.
fyrir borðstokkinn. Og Keller
lifði þetta af. Hann lá sjúkur í
nokkra daga, og átti von á að
/ verða skyndilega blindur.
Eil þessi tilraun, sem nærri
varð Keller að aldurtila, hafði
fært sönnur á annan hlut. Áður
en Keller fór í köfunina andaði
hann að sér súrefni í tvær klukku
stundir. Hann er sannfærður um
að það bjargað; honum frá hræði
legum eftirköstum þess að koma
svona hratt upp á yfirborðið.
i! solu
Eru nokkrar góðar kýr.
Einnig hey á sama stað.
Upplýsingar í síma 19, þykkva-
bæ.
... i
„Vísir þroskasi(í
Þetta er nafn á forystugrein
í Alþýðublaðinu í gær, og hefst
hún á þessa leið:
„Dagblaðið Vísir hefur á
Iangri ævi ekki þótt hafa sér-
stakan áhuga á auðjöfnun á fs-
Iandi. Blaðið hefur ekki verið í
fararbroddi í baráttu fyrir ráð-
stöfunum til að jafna aðstöðu
ríkra og fátækra í landinu. Nú
bregður svo við, að blaðið birt-
ir hjartnæman leiðara um að
ekki sé nóg að fyrirbyggja skort
heldur verði að koma í veg fyr-
ir ofsagróða einstakra stétta á
kostnað almennings. Eru það
mikil tíðindi, að Vísir skuli n&
vera komlnn á þessa skoðun“.
Það er auðvitað rétt hjá Al-
þýðublaðinu, að það eru mikil
gleðitíðindi, ef hér er um varan
legan bata að ræða hjá Vísi og
menn mega eiga von á áfram-
haldi baráttunnar gegn „ofsa-
gróðanum" og að rösklega verði
í því blaði tekið í hnakkatramh
ið á þeim, sem græða „á kostn-
að almennings.“
Alþýðublaðiiny bnignar
En það veltur nú á ýmsu
hérna i henni veröld, og þcgar
e,:n hressist, lmignar öðrum, svo
að þetta iafnar sig oft og ein-
att upp. íhaldið í landinu þarf
ekki að vera sérlega uggandi,
þó að Vísir „þroskist“ svolítið.
Það á sér miklu betri stuðning
mína, og sú liækja heitir AI-
þýðublaðið og Alþýðuflokkur.
Sií sorgarsaga hefur gerzt síð-
ustu ár, að því blaði og þeim
flokki hefur hnignað ískyggi-
lega og förlazt fyrir hrcystj í
baráttunni við „ofsagróðann á
kostnað almennings.“ Er þessu
málgagni nú svo aftur farið, að
það styður af öllu sínu afli
svartasta gróðaíhaldið í landinu
og hefur fengið því alla stjórnar
tauma í hendur. Væri satt að
segja betur ástatt fyrir almenn-
ingi í landinu, ef Alþýðublað-
ig hefði haldið fyrri þroska sín
um og heilsu, jafnvel þó að Vís-
ir hefði ekki þroskazt svo að
teljandi væri.
fækknn
Morgunblaðið hefur enn einu
sinni upp söng sinn í gær til
þess að sýna og sanna, hve Sjálf
stæðisflokkurinn sé ágætur
bændaflokkur og kemst nú að
þcirri niðurstöðu, að bændum
sé að stórfjölga. Þykist blaðið
hafa fengið einhverjar tölur um
það, að heimilum í sveit hafi
fjölgað á árunum 1960—’61, og
slær því, auðvitað föstu, að það
sé sama og fjölgun bænda. En
þetta er að vaða reyk. Þótt ef til
vill hafi heimilum fjölgað í
sveit, fer ekki á milli mála, að
þeim hefur fækkað. sem fram-
leiða landbúnaðarv’örur á mark-
að í teljandi mæli. Skýrslur af
mesta landbúnaðarsvæði lands-
ins, Suðurlandsundirlendinu;
eru órækar um þetta atriði. í
ársskýrslu Mjólkurbús Flóa-
manna fyrir árið 1961 kemur
í Ijós. að mjólkurinnleggjend-
um á svæðinu liefur fækkað um
31 á árinu 1961, eða sem hér
segir: í Árnessýslu úr 567 í
550. f Rangárvallasýslu úr 441
í 431 og í Dyrhóla- og Hvamms-
hreppum úr 66 í 62 eða alls
um 31. Það saxast fljótt á, ef
svo heldur leng) áfram.
T í M I N N, laugardagurinu 18. ágúst 1962.