Alþýðublaðið - 09.01.1940, Blaðsíða 3

1‘RIÐJUDACUK 9. JAN. 1940.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Walther von Brauchitsch
yfirforingi þýzka hersins.
sem varð hægrl hönd Hltlers.
—---------------------#
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru han*:
STEFÁN PÉTURSS0N.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1-905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦------------------------«
Hversvegnavarð
verzlunarfólkið
að bíða?
SÚ KAUPUPPBÓT vegna
dýrtíða'rinnar, sem sam-
komulag fékkst um innan
stjórnarinnar og síðan var sam-
þykkt af alþingi með breyting-
um þeim, sem það gerði á kaup-
gjaldsákvæðum gengislaganna,
náði eins og kunugt er aðeins
til verkamanna, sjómanna, verk-
smiðjufólks og iðnaðarmanna,
sem vinna fyrir kaupi sam-
kvæmt samningum stéttarfé-
laga og atvinnurekenda eða
samkvæmt kauptöxtum, sem
settir hafa verið af stéttarfé-
lögum og í gildi voru þegar
gengislögin voru sett.
Við breytingarnar á gengis-
lögunum urðu því ekki aðeins
opinberir embættismenn og
starfsmenn heldur og allur
hinn mikli fjöldi verzlunarfólks
í landinu út undan og að sjálf-
sögðu var slíkt ástand algerlega
óviðunandi fyrir þær stéttir. —
Það var alþingi líka ljóst og
og gerði því, áður en því var
siitið, — að svo miklu leyti
hreint fyrir sínum dyrum
að því, er hina opinberu
embættismenn og starfsmenn
snerti, að það heimilaði stjórn-
inni að ákveða með reglugerð
verðlagsuppbót á laun þeirra,
sem þó samkvæmt þeim breyt-
ingum, sem gerðar voru á geng-
islögunum, ekki má vera hlut-
fallslega meiri en sú kaupupp-
bót, sem samþykkt var fyrir
verkamenn, sjómenn, verk-
smiðjufóik og iðnaðarmenn.
Verzlunarfólkinu, sem ekki er
í þjónustu hins opinbera, held-
ur eins^akra atvinnurekenda,
var hinsvegar engin kaupupp-
bót tryggð af alþingi. Mörgum
verzlunarmanni kann að hafa
fundizt það hart að vera þannig
settur hjá, enda mun enginn
neita því, að verzlunarfólkið sé
alveg ,eins þurfið fyrir það að
fá kaup sitt hækkað vegna dýr-
tíðarinnar eins og opinberir em-
bættismenn og starfsmenn. En
það er áreiðanlega engin til-
viljun, að það varð út undan
við það samkomulag, sem sam-
þykkt var á alþingi um kaup-
gjaldsmálin, og mætti verzlun-
arfólkið vel gera sér það ljóst,
að það á ekki hvað minnsta
sökina á því sjálft. Það hefir
aldrei ennþá látið sér skiljast
nauðsyn stéttarsamtaka til
þess að tala máli þess og semja
fyrir það við atvinnurekendur
bæði um kaup og kjör, enda
þótt stéttarsystkini þess í ná-
grannalöndum okkar hafi fyrir
löngu komið á slíkum félags-
skap með sér. Og af þeirri á-
stæðu átti verzlunarfólkið nú
ekki heldur neinn málsvara til
þess að bera fram réttmætar
Aðalsmaðurinn,
ANN 20. júlí í fyrra var
haldin við Tannenbergs-
styttuna ræða, sem ekki vakti
sérstaklega mikla athygli þá,
vegna þess að blöðin höfðu um
þær mundir annað um að ræða.
En ei að síður átti ræða þessi
mikla athygli skilið, því að þar
var slegið á skildi og miklir at-
burðir boðaðir.
Það var yfirmaður þýzka
hersins, von Brauchitsch, sem
flutti ræðuna fyrir nýútskrif-
uðum foringjum úr herskólan-
um.
,,Þær vonir, sem menn 'gera
sér um veikleika Þjóðverja,"
sagði herforinginn, .,byggjast
ekki á neinu og ásökun þessari
svara hermenn ekki einu orði.
Sem yfirmaður ykkar, foringj-
ar mínir, legg ég ykkur þá
skyldu á herðar, að rækta með
ykkur inn sanna hernaðaranda,
sem er hinn göfugi aflvaki
þjóðar vorrar. Yfir grafir og
krossa göngum við á sigurför
vorri til að auka heiður og
mikilleik ættlands vors.“
Sex vikum seinna gaf yfir-
maður þýzka hersins skipun um
að leggja af stað og her hans,
búinn vélbyssum og öðrum
morðtækjum, lagði af stað norð-
kröfur þess um kaupuppbót við
alþingi á sama hátt og stéttar-
samtök allra annarra launþega
í landinu gerðu fyrir þá.
Það getur verið, að þetta
samtakaleysi verzlunarfólksins
komi þrátt fyrir allt ekki að
sök í þetta sinn. Verzlunar-
mannafélag íslands, sem að
vísu er ekkert stéttarfélag,
reldur sameiginlegur félags-
skapur bæði atvinnurekenda og
launþega í verzlunarstétt, hefir
nú lýst því yfir, að það muni
beita sér fyrir því, að verzlun-
arfólkið fái kaupuppbót vegna
dýrtíðarinnar í sama hlutfalli
og opinberir embættismenn og
starfsmenn. Þess er vissulega að
vænta, að svo verði. En hverj-
um er það að þakka, ef þannig
skyldi úr rætast fyrir verzlun-
arfólkinu, öðrum en stéttar-
samtökum verkamanna, sjó-
manna, verksmiðjufólks og iðn-
aðarmanna, sem riðu á vaðið og
fengu nauðsyn kaupuppbótar-
innar vegna dýrtíðarinnar við
urkennda af alþingi.
Þó að verzlunarfólkið skyldi
í þetta sinn fá þá kaupuppbót,
sem því ber í samanburði við
aðra launþega í landinu, þá á
það að læra af þeim aðstöðu-
mun, sem nú hefir komið í ljós
milli þess, af því að það hefir
ennþá engin stéttarsamtök sín
í milli, og allra annarra, sem
áður hafa stofnað slík samtök.
Launþegarnir í verzlunarstétt-
inni eiga að stofna með sér
stéttarsamtök og fylkja sér inn
í raðir verkalýðshreyfingarinn-
ar á sama hátt og aðrir launþeg-
ar í landinu og á sama hátt og
verzlunarfólkið hefir þegar gert
í nágrannalöndum okkar. Það
er enginn fjandskapur í því við
þá atvinnurfekendur, sem verzl-
unarfólkið vinnur hjá. En það
er orðið knýjandi nauðsyn fyrir
alla launþega í því þjóðskipu-
lagi, sem skapazt hefir hjá okk-
ur á síðustu áratugum, þar sem
hver stétt hefir sín samtök til
þess að gera hagsmuni sína
gildandi.
——-------4----------
austur yfir landamærin til þess
að grafa nýjar grafir og reisa
nýja krossa.
Yfirhershöfðinginn hefir til-
finningu fyrir sögunni og er
hreykinn af ætt sinni. Það er
því ekki ómögulegt, að hann
hafi, er hann flutti ræðuna,
langað heim til sín á slóðir
feðra sinna. Ættin Brauchitsch
er nefnilega pólsk. Ættin flutti
frá Póllandi um árið 1200 til
Schlesíu.
Ættin Brauchitsch var mjög
herská og þjónaði dyggilega
furstum sínum. Samt sem áður
gleymdu þeir ekki sínum eigin
málefnum, því að þegar ættar-
óðali þeirra Brauchitschdorf
var skipt upp árið 1400 milli
hinna ýmsu greina ættarinnar,
var það nægilegt til að stofna
tólf stórbýli. Um árið 1700 voru
ýmsir af þessari ætt í mikils-
varðandi embættum í Branden-
burg.
Hinn fyrsti von Brauchitsch,
sem mikið bar á í prússneskri
þjónustu, var Ludwig von
Brauchitsch, sem andaðist árið
1827 sem yfirherforingi í Ber-
lín. Hann virðist ekki hafa ver-
ið sérlega mikill hernaðarsnill-
ingur, og það lítur svo út, sem
hann hafi átt frama sinn því að
þakka, að hann var mágur hins
fræga herforingja Kleist von
Nollendorf.
Faðir núverandi yfirhers-
höfðingja þýzka hersins var
líka yfirherforingi, en hann
virðist ekki hafa átt frama sinn
að þakka neinum tengdum.
Hann var mikill hemaðarsér-
fræðingur og gáfaður maður.
Hann sendi son sinn í bezta
skólann, sem til var í Þýzka-
landi, Französisches Gymnasi-
um í Berlín, þar sem hann þótti
afburða nemandi og lagði sér-
staka stund á tungumál og sögu.
Árin 1895—1900 var hann 'á
foringj askólanum og að loknu
prófi gerðist hann liðsforingi
við Königen—Elisabeth—Gard-
es—Grenadier-herdeild, þar
sem liðsforingj arnir höfðu jafn-
háar hugmyndir um sig og nafn
herdeildarinnar var langt.
Þetta umhverfi hæfði ekki
hinum unga liðsforingja. Eftir
eitt ár sótti hann um stöðu við
stórskotaliðið en sú herdeild
leit miklu alvarlegri augum á
hlutverk sitt.
Fyrri heimsstpjðldina
taáði bann við sbrifborðlð.
Stærðfræðigáfur von Brau-
chitsch liðsforingja komu nú
fljótt í ljós, og tuttugu og átta
ára gamall var hann gerður að
kapteini og þótti það á þeim
tíma mjög skjótur frami. Og
árið 1912 var hann kominn í
herforingjanefndina og þar var
hann, þegar heimsStyrjöldin
skall á. Meðan styrjöldin stóð
yfir sat hann við skrifborð sitt
í Metz og sá aldrei reyk úr fall-
byssu.
Þegar von Seeckt stofnaði
ríkisvárðarliðið árið 1919, hafði
hann fjölda mörgum foringjum
úr að velja í hinar fáu stöður.
Það var aðeins lítið úrval, sem
kom til greina, en meðal hinna
fáu útvöldu var þó majór von
Brauchitsch. Hann dvaldi í
tvö ár í Stettin sem herforingi,
en árið 1922 var hann kallaður

Walther von Brauchitsch.
til starfa í hermálaráðuneytinu.
Er hann hafði dvalið þrjú ár í
Berlín, varð hann yfirforingi
sjöttu herdeildar. í byrjun árs
1930 hvarf hann aftur til her-
málaráðuneytisins. Árið 1931
var hann gerður að aðalumsjón-
armanni skotliðsins.
í febrúarmánuði 1933, mán-
uði eftir að nazistar komust til
valda, var hann gerður að yfir-
manni fyrstu herdeildar og hins
austur-prússneska hernaðar-
svæðis. Hitler var ekki viss um
afstöðu herforingjanna, en
hann þóttist þó fullkomlega
mega treysta von Brauchitsch.
Að vísu var hann ekki í flokkn-
um, en hafði um fleiri ár haft
náið samband við leiðtoga
flokksins. Von Brauchitsch var
enginn stjórnmálamaður, en
hann var hernaðarsérfræðingur
og vildi láta endurvekja þýzka
herinn. Hann áleit, að til þess
væri Adolf Hitler bezt trúandi
og þess vegna var hann her-
maður Adolfs Hitlers.
Vinittan við von
Reichenan.
Hann styrktist í þessari trú
SLYSAVARNAFÉL'. ISLANDS
hefir beðið Alþýðublaðið
fyrir eftirfarandi ávarp:
„Það er ekkert land í heimin-
um eins háð hafin'u eins og Is-
land. Island er að vísu ekki eina
ríkið, sem er sævi girt á allla
vegu, en ha,gur einskis lands velt-
ur eins fulikomlega á sjónum,
auðæfum hans og afli.
Viðskipti Islands við sjóinn eru
eintómar andstæður. Hann er
hélzta sjálfstæðisvörn lanidsins,
og þó brýtur hanin strendumar.
I heild sinni er hann samgöngu-
hindrun, en stundum er hann
samgönjgubót. Hann fæðir okk'ur
og klæðir á auðæfum sínum, en
seilist annað kastið eftir lífi
þeirra, er björgina sækja, eða um
hann fara, og hann reynir að
spilla dýrum vinnutækjum vor-
um. Vél að gáð gefur hann okk-
ur ekkert af fúsum vilja, heldur
feúga menn öll þau gæði oig þæg-
indi af honum, sem úr bonum
fást og af honum stafa.
sinni gegnum vináttu sína við
vin sinn von Reichenau, sem
frá upphafi hafði staðið mjög
nálægt flokknum. Von Reiche-
nau var mjög náinn samstarfs-
maður von Brauchitsch. Þeir
lögðu í sameiningu ráðin á um
byggingu víggirðinganna við
rússnesku og pólsku landamær-
in.
Þegar von Brauchitsch kom
til Berlínar aftur stóð hann
miklu nær því, er var að gerast
í stjórnmálaheiminum. Og þeg-
ar um það var rætt, að von
Brauchitsch tæki við af von
Fritsch vita menn það með
vissu, að von Reichenau mælti
mjög eindregið með því.
Walter von Brauchitsch var
því gerður að yfirmanni alls
þýzka hersins og jafnframt einn
af ráðgjöfum Hitlers viðvíkj-
andi vandamálum utanríkis-
málanna.
Hann hefir því haft hönd í
bagga með öllum stórpólitísk-
um ákvörðunum Þjóðverja á
síðustu árum og svo virðist sem
Hitler geti ekki án hans verið.
Menn vita þó ekki með vissu
á hvern hátt von Brauchitsch
hershöfðingi er tengdur naz-
istaflokknum. Það er mjög ó-
sennilegt, að hann sé meðlimur
hans. En þó virðist svo, sem
hann sé í einu og öllu sammála
Hitler.
Yfirmaður þýzka hersins er
sannfærður um ágæti hins
hraða stríðs. Hann heldur því
fram, að bæði 1866 og 1870 hafi
Þjóðverjar unnið sína áhrifa-
mestu sigra sex vikum eftir að
stríðið brauzt út. Og í heims-
styrjöldinni hafði þetta nærri
því heppnazt. Og hann er þeirr-
ar skoðunar, að nauðsynlegt sé
að tryggja sér strax hin hern-
aðarlegu völd í loftinu.
Fyrir ekki alllöngu síðan var
Walter von Brauchitsch utan
við landamæri hins þriðja ríkis
ekkert annað en nafn, sem auk
þess var fremur erfitt að bera
fram. Og hann var meira að
segja óþekktur í Þýzkalandi
þangað til í fyrra, að hann
skildi við konu sína og kvænt-
ist hinni fögru ungfrú Char-
lotte Schmidt, dóttur embætt-
ismanns í Cchlesíu.
Hann vill helzt láta lítið á
sér bera, vill gjarnan sitja í
lestrarsal sínum með bók í
hönd.
Viðskipti íslendinga við sjóinn
em bæði sókn og vörn. Við
þurfum auðæfa hans með og
sækjumst eftir þeim. Ein Island
er svo stórt og fámennt í senn,
að það má engan mann missa,
og svo fátækt, að það má engum
tækjum sínum tapa, þó ekki sé
nema um stundar sakir. Þessu
verðum vér því að venjast.
Ef margir menn ganga í fjöll,
þá binda þeir sig í einn kaðal,
til þess að hver geti varið ann-
an falli. Aldrei ætti það að vera
ljósara en einmitt nú, á þeirri
vaigöld og vígöld, sem yfir heim-
inn gengur, að menn ver'ði að
verja sjálfa sig og aðra áföllum,
Allir vita hvert kapp er lagt á að
særðir hermenn komist til heilsu
aftur, ekki eingöngu með það
fyrir augum, að þeir geti farið til
víga á ný, heldur fyrst og fremst
til þess, að þeir geti otrðið sér og
sínum og ríkinu gagnlegir aftur,
og styrjaldirnar sýna þó, að
mannslífin eru ekki vfrt mikils
nú á dögum.
Hér hjá okkar vopnlausu og
víglausu þjóð er öðru máli að
gegna. Við metum líf manna
meira en allt annað, við vjljum
ekki láta senda íslenzka menn á
vigvellina, og ríkið sjálft hefír
áfsaiað sér réttinum til þess aö
taka líf þegnanna, jafnvel þótt
þeir hafi gerzt bnotlegir við það
og samþegna sína. Þegar íslenzkr
mat á mannislífum er svona
glöggt og hátt, þá hlýtur það að
vera, að það verður að gera allt,
sem unnt er til þess, að þelr,
sem leggja sig í liættu fyrix þjóð-
arhaginn, geti bjargast úr henni,
ef nokkur mannlegur máttur eða
nokkrir fjármunir eru þess megn-
ugir að orka því.
Slysavarnaféiag Islands hefir
gert þetta starf að markmiði sínu.
Árið sem leið veitti björgunar-
skip félagsins „Sæhjörg‘‘ 34 skip-
um og bátum með samtals 220
manna áhöfnum hjálp og aðsto'ð.
Árið sem leið, er það í fyrsta
sinni síðustu áratugi, að ekkert
vélskip og enginn vélbátur hefir
farist úr verstöðvunum við Faxa-
flóa, en þar hefir björgunarskip-
ið einmitt gæzlu á vetrarvertíð-
inni, og má eflaust að miklu leyti
þakka henni, að svo gæfulega
hefir tekizt. Það er því engum
bliöðum um það að fletta, að
þar er hin brýnasta nauðsyn að
halda uppi samskonar gæzlu á
þessum slóðum á vetrarvertið
þeirri, sem í hönd fer. Þar er
þó sá hængur á, að til þess
brestur Slysavamafélagið fé.
Félagið og þeir, sem sjóinn
stunda eiga þetta undir skiln-
ingi og góðfýsi almennings, því
það er á hans valdi að leysa
þenuan hnút. íslendingar hafa alt-
af neynst fúsir til að Ieggja fé
til allra góða mála, og hafa síð-
ustu vikumar sýnt það glögg-
lega, að þeir eru, ef svo ber und-
ir, viijugir til að leggja að sér.
Hver einasti maður á þessu
lar.di mun óska þess innilega, að
allir þeir — foreldar, böm og
makar, — sem eiga ástvini sína
á sjónum megi heimta þá heila
á húfi í farsæla höfn, og öllum
hlýtur að vera um það hugaö,
áð hin fámenna þjóð vor rnissi
1 engann nýtan þegn fyrir örlög
fram.
Stjóre Slysavarnafélagsins heit-
ir því á allar deildir félagsins og
álla góða íslendinga, að þeir geri
sitt til, að þessar óskir geti ræzt,
með því eftir getu að leggja sinn
dkerf til þess, að félagið geti
gert út bjöigunarskipið á þessari
vertíð, en ti;l þess þarf alt að
tuttugu þúsund krónur.
Þetta er mikið fé, ef í einn
stað er foomið, en lítið eitt skift í
marga staði.Vér skulum minnast
hinna miklu slysa, þegar marglr
menn farast, því það er eins og
allir skilji rétt þá stwndina, að
það er átakanlegt, en vér skulum
lika hugsa til annars atviks, sem
er harla lítið átakanlegt, en hins
vegar mjög ánægjulegt, þó því
sé veitt lítil eftirtekt, vegna þess
hvað það, sem betur fer, er al-
gengt. Það er stundin, þegar sjó-
menn skila sér glaðir, heilir og
hraustir heim til sin, til þeirra,
sem eftir þeim vænta.
Vér efumst ekki um að allir
vilja allt til vinna, að þurfaekki
að glúpna fyrir vængjataki dauð-
ans, þegar þytur þess berst utan
af hafi, og vilji leggja fram allt,
•sem þeir geta, til þess að sjé-
rnenn nái allir með tölu heilir í
höfn.
Þess vegna biður nú Slysa-
varnafélagið alla menn asjár.
Reykjavík, janúar 1940.
Stjórn Slysavarnafélags Islands.
Friðrik V. Ólafsson.
Magnús Sigurðsson.
Sigurjón Á. Ólafsson.
Hafstei'nn Bergþórsson.
Þorsteinn Þorsteinsson.
Slysavarnafélagið vantar
fé til að gera „Sæbjörp" ðt
Ávarp félagsins til allra tslendinga.
--------------—í---