Alþýðublaðið - 09.02.1940, Blaðsíða 2

FöstfuÐÁGUR 9. FEBR. 1940.
ALK»ÝÐU6LAÐIÐ
I.C.AN DÉJR/’EN
Ljóti andarunginn.
29) Þarna lá hann í tvo daga, og þá komu þangað tvær villlgæsir.
Og það var ekki langt síðan þær komu úr egginu.
30) — Hlustaðu nú á, félagi, sögðu þær — þú ert svo ljótur,
að okkur lízt vel á þig. Langar þig til að koma með og verða
farfugl? Hérna skammt frá eru nokkrar villigæsir, allt saman
ungfrúr. Þar ættirðu heima.
31) Þá heyrðist allt í einu skot og báðar gæsirnar duttu dauðar
niður — og aítur heyðist skot . . . . ?
Orðsending
§
til kaupenda út um land.
Munið, að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram
ársfjórðungslega. — Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins truf-1-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, geta fengið blaðverðið krafið
með póstkröfu.
0r<3>
UMRÆÐUEFNI
Póstferðir 9/2 1940.
Frá R: Mosfellsv.eitar-. Kjal-
arness-, Reykjaness-, Ölfuss- og
Flóapóstar. Hafnarfjörður, Snæ
fellsnesspóstur, Breiðafjarðar-
póstur, Rangárvallasýslupóstur,
V estur-Skaf taf ellssýslupóstur,
Austur-Skaftafellssýslupóstur,
Akranes, Borgarnes. Til R:
Mosfellssveitar-, Kjalarness-,
Reykjaness-, Ölfuss- og Flóa-
póstar. Hafnarfjörður, Snæfells-
nesspóstur, Akranes, Borgar-
nes, Breiðafjarðarpóstur.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!
Einkennileg og leiðinleg bréf
frá geðveikum manni(?) —
Hvað fer mikið af verðhækk-
un mjólkurinnar til bænd-
anna? Talstöðvar í báta.
Bréf frá Flateyri. Matgjaf-
irnar í barnaskólunum.
—o—
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
—o—
ARGIR, sem hafa misst ást-
vini sína undanfariS, hafa
fengið alleinkennileg: nafnlaus
bréf með lýsingum á því, hvernig
dauðamörk skuli ráða. Eru bréf
þessi send í pósti og virðist farið
eftir auglýsingum í blöðum, því að
þeir, sem aðeins láta standa undir
dánartilkynningum „Vinir og
vandamenn“ o. s. frv. fá ekkert
béf. Þessi bréf eru hvimleið og er
varla hægt að álíta annað en að
þau séu skrifuð af geðveikum
manni eða konu, sem gengur í sí-
felldum ótta við kviksetningu. Það
er ástæðulaust að þola þessar
bréfaskriftir til lengdar, því að það
hlýtur með rannsókn að vera hægt
að komast að því, hver bréfritarinn
er.
AF TILEFNI ummæla verka-
manns í bréfi til mín, er birtist í
þriðjudagsblaðinu, þar sem segir,
að rnjólkurhækkuriin fari mest í
„milliliðagróða“. og enn fremur
vegna ítrekaðra fyrirspurna um
þetta efni snéri ég mér til Jóns
Brynjólfssonar, skrifstofustjóra
Mjólkursamsölunnar, og bað hann
upplýsa, hve mikið af síðustu
mjólkurhækkun færi til framleið-
enda.
JÓN BRYNJÓLFSSON segir:
„Síðastliðið ár nam innvegið
mjólkurmagn verðjöfnunarsvæðis-
ins röskum 15 milljónum lítra.
Rétt. liðlega % hluti þess seldist
sem neyzlumjólk. Þessu mega
menn ekki rugla saman, því það
er selda mjólkin, sem neytendur
greiða, en innvegna mjólkin, sem
framleiðendur fá greidda. Dæmið
er þá þannig:
Hækkun til neytenda:
Seld mjólk 5 millj. lítrar á 4
aura 200 þús. kr.
Hækkun til framl.:
Innv. mjólk 15 millj.
ltr. á 1 eyri 150 —• •—
Mismunurinn er þá 50 —• ■—
— eða 1 eyrir pr. ltr. á selda mjólk,
sem við skulum til að byrja með
segja að fari til Samsölunnar.'1
„NÚ ERU ÞETTA EKKI ná-
kvæmar tölur, þegar um síðastlið-
ið ár er að ræða, þær liggja ekki
enn fyrir. Mjólkurmagnið mun
DAGSÍNS.
vera nokkru hærra bæði af seldri
og innveginni mjólk, en hlutföllin
munu vera svipuð þessu. Dæmið
set ég aðeins upp svo þetta verði
mönnum ljósara. Það er líka yfir-
standandi ár, sem hér skiptir máli,
og ef hlutföllin milli sölu og
neyzlumjólkur haldast hin sömu
og á s.l. ári, fá framleiðendur ca.
3 aura af síðustu hækkun, en Sam-
salan ca. 1. En þeir ca. ý aurar,
sem framleiðendur fá af hækkun
neyzlumjólkurinnar, verða 1 eyrir
þegar þeim er deilt niður á allt
innvigtaða mjólkurmagnið. Þetta
athuga menn ekki strax, en verður
augljóst hverjum manni þegar öll
kurl koma til grafar.'"
„ÞÁ FÆR SAMSALAN 1 eyri í
„milliliðagróða", munu menn
segja, eftir trú béfritara þíns. En
það er heldur ekki rétt, því um
engan milliliðagróða getur orðið
að ræða með núverandi skipulagi.
Samsalan heldur að vísu eftir á-
kveðnum hluta af verði þeirra
vara, sem hún selur fyrir mjólk-
urbúin, en hún skilar þeim hluta
aftur til verðjöfnunarsjóðs, er ekki
íer til greiðslu reksturskostnaðar
hennar, en þaðan fer hann til
framleiðenda til verðuppbóta á
vinnsluvöru. Næstliðið ár nam
slíkur afgangur um 300 þús. krón-
um, eins og Alþbl. skýrði frá á
sínum tíma. Og áður en langt um
líður verður opinbert hver hann
hefir orðið s.l. ár, því reikningar
skipulagsins eru opinberir."
H. H. Á FLATEYRI skrifar mér
á þessa leið: „Nú eru það talstöðv-
arnar í fiskibátana okkar, sem ég
vildi tala um. Hér var á síðastiðn-
um vetri sótt um að fá talstöðvar
í þrjá báta, en hafa ekki fengizt
enn, Nú má vel vera að erfiðleik-
ar séu á að fá slíkar stöðvar, og
margir, sem um sækja, en síðan
hefir þó fengizt talstöð í bát, sem
þá var ekki farið að smíða! Eftir
því sem þeir menn, er um þessi
mál fjalla, segja, eru umsóknir af-
greiddar í réttri röð, en er hægt að
sækja um talstöð í bát, sem enn
er ekki hafin smíði á?“
„ANNARS VIRÐIST sem margt
mætti betur fara um öflun þess-
ara talstöðva, jafn nauðsynlegar og
þær eru. Leiga eftir talstöð, lampa-
og rafgeymalausa, mun vera kr.
120,00 á ári, eftir því'sem mér er
sagt. Viðtæki og alla uppsetningu
verður svo leigjandi að annast, og
er mér sagt að það muni nema um
kr. 860,00. Að vísu er ég ekki
fróður maður um þessa hluti, en
þó finnst mér að þessi tæki hlyti
að vera hægt að fá með aðgengi-
legri kjörum. En ef svo væri, að
hér væri allt að því um okur að
ræða, þá finnst mér að slíkt ætti
ekki að líðast lengur."
„ÞESSA DAGANA er verið að
safna fé til þess að björgunarskip-
ið Sæbjörg þurfi ekki að liggja í
höfn, og er það vel. En nú er það
svo, að sá veit bezt hvar skórinn
kreppir, sem hann ber á fætinum,
og á hvern hátt myndi fyrr komið
hjálparbeiðnum til björgunarskips
en þann, að hægt væri að senda
boðin beint -frá þeim bát, sem
hjálparþurfi er? Auk þess getur
talstöðin oft komið í veg fyrir
lóðatöp eins og nýlega kom í ljós
hér. Bátur hafði misst af lóðum
sínum í dimmviðri, en með sam-
tali og samanburði við annan bát
tókst að finna lóðirnar. Fleiri slík
dæmi hafa sjómenn hér sagt mér.
Það virðist því ekki að ófyrir-
synju, að gert væri það, sem hægt
er til þess að létta undir með út-
vegun þessara tækja, og að
minnsta kosti að alls ekki væri
um að ræða óeðlileg útgjöld í því
sambandi."
„MÉR VIRÐIST sem það myndi
ekki vera styzta skreíið í slysa-
varnamólum okkar, ef bátar al-
mennt hefðu talstöðvar, en yfir-
leitt mun útkoma bátaútgerðarinn-
ar ekki hafa verið svo undanfarið,
að henni sé ekki þöf á að öllum
gjöldum sé sem mest í hóf stillt,
jafnvel þeim allra nauðsynlegustu,
en til þeirra munu margir sjó-
menn telja kostnaðinn við talstöðv-
arnar. Þetta vildi ég biðja þig að
flytja þeim, sem fyrir þessum mál-
um ráða, en það mun vera fyrst
og fremst stjórn lándsins. Og þetta
er það almenna álit sjómanna, sem
ég hefi kynnst af viðtali við þá
hér."
„FORVITINN" skrifar mér:
„Brauðgjafirnar í skólunum eru
ekki byrjaðar ennþá. Þessa dag-
ana hefir farlð fram athugun á því,
hverjir væru hinir verðugu, og í
morgun varð ég áskynja að nú
ættu þær að hefjast á næstunni.
En kynlega kemur mér það fyrir
sjónir, að menn, sem eiga 5 og 6
börn og hafa litlar tekjur, þeim er
neitað um brauð handa börnun-
um sínum, en menn með 1000,00
króna útsvar, er eiga 1—2 börn,
þeir fá brauð handa sínum börn-
um. Getur þú frætt mig á því,
Hannes minn, af hveju þetta staf-
ar? Ég hélt að þeir, sem hefðu
litlar eða engar tekjur, gengju
fyrir, en það er víst einhver önn-
ur leið, sem farið er eftir."
BRÉF ÞETTA er skrifað áður en
brauðgjafirnar byrjuðu. Þær byrj-
uðu 1. þ. m. Umsóknir um matinn
eru oft mjög ófullkomnar. Mæður
hafa oft skrifað þær, án þess að
nefna nafn manns síns. Þetta skap-
ar skrifstofunni mikla erfiðleika
og hlýtur að koma niður á börn-
unum. Nú er verið að athuga þessi
mál og daglega fjölgar börnum í
skólunum, sem fá mat þar.
Hannes á horninw.
Upprnni Finna.
Alþýðublaðinu hefir borizt
eftirfarancíi grein frá Ólafj
Hanssyni sögukennara vk)
Menntaskólann.
NN 8. febr. stóð í „Þjóð-
viljanum" þessi klausa:
„Það er vitanlegt þeim, sem um
mannfræði hugsa, að Finnar eru
af mongólsku kyni og tunga
þeirra af mongólskum upp-
runa.“ Þetta er hvorttveggja al-
rangt, og er því ekki úr vegi
að drepa lítilsháttar á þessi at-
riði. Segja má að vísu, að þeir,
sem í „Þjóðviljann-í rita, hafi
nokkra afsökun, þar sem svip-
aðar kenningar hafa til skamms
tíma verið bornar fram í ís-
lenzkum kennslubókum. Mér er
annars ekki grunlaust um, að
skriffinnum „Þjóðviljans" sé
ekki ljós munurinn á kynflokk-
um og tungumálaflökkum. Slík-
ur misskilningur kom fram hjá
Halldóri Kiljan Laxness í grein,
sem hann ritaði í ,.Eimreiðina“
fyrir nokkrum árum. Sagði
hann þar, að Hitler væri „slaf-
neskrar og rómanskrar tegund-
ar“ og notar því nöfn tungu;
málaflokkanna eins og um kyn-
flokka væri að ræða. Var sú
firra rækilega rekin ofan í hann
af Jak. J. Smára. Kynflokkur er
flokkur manna, sem hefir ýmis
svipuð ytri einkenni, t. d. lík-
amshæð, höfuðlag, háralit,
augnalit o. s. frv. Með nær því
hverri einustu þjóð heimsins
eru menn af ýmsum kynflokk-
um. Takmörkin milii kynflokk-
anna eru oft mjög óglögg. íbú-
um Evrópu er skipt í nokkra
kynflokka, t. d. noræna kyn-
flokkinn, Miðjarðarhafskyn-
flokkinn o. fl„ en sú skipting
fellur engan veginn saman við
skiptinguna í tungumálaflokka
Frh. á 4, sfðu.
Sigufður Einarsson:
Preifaö til neðalkaflans.
AÞINGI Svíþjóðar og hinu
nýsetta þingi Noregs hafa
tveir atburðir gerzt mjög eftir-
tektarverðir hvor á sínum stað
og sem reyndar hafa vakið at-
hygli langt út fyrir hinn þrönga
hring Norðurlandanna. Tveir af
merkustu stjórnmálamönnum
Norðurlandanna, Rickard Sand-
ler, fyrrverandi utanríkismála-
ráðherra Svía, og Hambro,
stórþingsforseti, sem um
margra ára skeið hefir verið
fulltrúi Norðmanna á þingum
Þjóðabandalagsins, hafa báðir
kveðið við nokkuð annan tón
heldur en hina opinberlegu
viðurkenndu stefnu Norður-
landanna með tilliti til styrjald-
arinnar í Finnlandi.
Það er nú orðið augljóst mál,
að Sandler. fór úr ríkisstjórn
Per Albin Hansson af því, að
hann greindi á við forsætisráð-
herrann um það, að hann vildi
láta Svíþjóð veita Finnum
vopnaðan stuðning. Hann trúði
því ekki, að Svíþjóð væri óhætt
fyrir árásum Rússa, ef þeim
tækist að brjóta Finnland á bak
aftur. Hann taldi, að hlutleysi
Svíþjóðar, sem hún sýnir nú í
styrjöldinni mundi verða einsk-
is metið af Rússum, þar sem al-
menningur í landinu hefir látið
í ljós svo djúpa samúð með
Finnlandi. Hann taldi að lok-
um, að með þessari vinsamlegu
afstöðu sinni, sem þó er ekki
fullur stuðningur, skapi Svíþjóð
sér alla þá áhættu, sem af full-
um stuðningi geti leitt, en ekk-
ert af því öryggi, sem af honum
mætti leiða.
Ómögulegt er að segja um
það með neinni vissu, hve víð-
tæk ítök þessi skoðun Sandlers
á meðal Svía, en benda má á
ummæli eins af merkari blöð-
um Svía, sem voru á þá leið, að
þetta viðhorf ætti sér fleiri tals-
menn en stjórnin léti sér til
hugar koma. Og þetta er ekki
af því, að Svíar séu nú allt í
einu orðnir herskárri heldur en
þeir áður hafa verið, heldur
skynja menn þetta sem einu
vonina um öryggi, frelsi og
sjálfstæði.
Ekki getur það dulizt, að ná-
kvæmlega hið sama vakti fyrir
Hambro stórþingsforseta í um-
ræðunum um hásætisræðu kon-
ungs. Hann hafði út af fyrir sig
ekkert að athuga við yfirlýsta
hlutleysisstefnu landsins, en
það vakti fyrir honum, að á
vissum augnablikum gæti þetta
hlutleysi þýtt sama sem það, að
bíða dauðans hjálparlaus og
vinarlaus. Enginn vafi er á því,
að sú áhyggja sverfur nú fast-
ar og fastar að mörgum hugs-
andi mönnum á Norðurlöndum.
Ég skrifaði snemma í haust
grein í vikublað hér í bænum
og dró upp mynd af Evrópu
eins og hún lítur út eftir óska-
korti Stalins og Hitlers. Á for-
síðu blaðsins gerum við okkur
það til gamans að láta prenta
slíkt kort af Evrópu, og þá er
Rússland búið að leggja undir
sig Finnland, námahéruðin í
Norður-Svíþjóð og norðanverð-
an Noreg með höfnum út að At-
lantshafi, en Þýzkaland hefir
þegar það sá, hvað verða vildi í
Skandínavíu, tekið Danmörku í
vernd sína til þess að tryggja
sér aðgang að sundunum og inn-
siglingu í Eystrasalt. Þetta þótti
sumum djarflega ályktað þá, en
sleitulaus fjandskapur Rúss-
lands í garð Norðurlandanna
undanfarið, sem nálgast jafnvel
hótanir um hernaðarlegar árás-
ir, ef Rússland fái aðstöðu og
bolmagn til, sýna það betur og
betur, að hér er um möguleika
að ræða, sem menn verða að
gera sér grein fyrir í alvöru. Og
það er þessi yfirvoíandi hætta,
sem ráðið hefir afstöðu þeirra
Hambros og Sandlers. Heldur
efla Finnland til mótstöðu með
öllum fórnum, sem það kostar,
áður en það er um seinan, held-
ur en að bíða óvinarins fáliðað-
ur við eigin garð.
Ég býst við að óhætt sé að
fullyrða, að þessi skoðun eigi
sér einnig sterkari ítök í Noregi
en almenningur er farinn að
gera sér fulla grein fyrir. Ég
ræð það meðal annars af ýmsu,
sem fram kemur í blöðum og
tímaritum. Til dæmis skrifar
prófessor Jakob S. Worm Mull-
er, ritstjóri norska tímaritsins
„Samtiden", einn af glögg-
skyggnustu blaðamönnum Norð
manna, forustugrein um þessi
mál í desemberhefti ritsins og
kveður eiginlega fyrr upp úr
með þetta viðhorf áður en þeir
Sandler og Hambro höfðu gert
það.
Hann byrjar grein sína:
„Finnland og vi“, með þessari
tilvitnun í Schiller: „Das eben
ist der Fluch der bösen Tat dasz
sie, fortzeugend, immer Böses
muss gebáren," það er bölvun
hins illa verknaðar, að hann
hlýtur sífellt að fæða af sér ný
illvirki. Síðan heldur Jakob S.
Worm Miiller áfram á þessa
leið: Þessi orð Schillers úr leik-
riti hans um þrjátíu ára styrj-
öldina hafa í dag orðið ægilegur
veruleiki með okkur. Vér sáum
fyrsta ávöxtinn af þýzk-rúss-
neska sáttmálanum 1 árás Sov-
ét-Rússlands að baki hinni
pólsku þjóð, þegar hún var
stödd í ítrustu neyð. Svo kom
röðin að Eystrasaltsríkjunum,
sem Rússland undirokaði svo,
að það hefir nú stöðvar til árása
á Norðurlöndum. Og nú sjáum
vér einmitt þessa dagana, að
það, sem í raun og veru skeði
samninganóttina góðu í Kreml,
var það, að nazisminn fram-
seldi hinn norræna mann, sem
áður var honum tákn kyngöfgi
sinnar, í hendur bolsivismans,
það er að segja, hinnar rúss-
nesku undirokunar- og heimsyf-
irdrottnunarstefnu. Það er
margt áþekkt og skylt í frelsis-
baráttu vorri og finnsku þjóð-
arinnar. Hinir undurfögru
söngvar Runebergs um þjóðina,
sem hungraði og kól, en gekk
með sigur af hólmi, hafa blásið
eldmóði í æsku vora í ,barátt-
unni fyrir fullu sjálfstæði voru.
Þjáningar Finnlands og hin
hetjulega barátta þeirra undir
harðstjórn Bobrikoff sýndi oss
hversu ómetanleg' gæði frelsið
var. í kvæðum Björnssons
brauzt fram allur harmur þjóð-
ar vorrar yfir ranglætinu. Orð
hans skera enn þann dag í dag
þvert í gegnum misskilið and-
legt hlutleysi, sem vel getur
orðíð oss til glötunar:
Og vet I, hvad ligger i rábet?
Det stille, det lyse i viljen,
som samlede folkefamilien,
de dræper. De dræper jo hábet.
De dræper — gid böddel’n
forstod det! —
de dræper det innerste inne
i livstrádens fineste tvinne
om Gud — som det evige gode.
Þess vegna fundum vér til
heitrar og innilegrar gleði þeg-
ar Finnland reis upp sem sjálf-
stætt ríki, sem fjórða frjálsa
þjóðin á Norðurlöndum. Vér
dáðumst að hinum ungu hetj-
um þeirra í frelsisbaráttunni,
þó að sjálf borgarastyrjöldin
væri oss sorgarefni.
Þessi tilfinning er ennþá
sterkari 1 dag. Hófsemi og festa
finnsku þjóðarinnar 1 samning-
um, virðuleikur hennar undir
hinum svívirðilegustu árásum
og getsökum, ró hennar og
kjarkur í dauða hættunnar,
hreysti hennar í baráttunni við
ofureflið, allt er þetta lýsandi
fyrirmynd fyrir allar smáþjóð-
ir og fyrir alla veröldina. Bar-
átta Finnlands fyrir frelsi, lýð-
ræði og friði er sú hugsjónar-
barátta, sem þessi heimsstyrjöld
snýst um. Finnland berst vorri
baráttu, sem vér ef til vill verð-
um sjálfir að lokum að berjast
ekki aðeins með hugsjónum,
heldur með blóði voru.
Hið lítilmótlega hlutvark á-
/