Alþýðublaðið - 17.05.1940, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐiÐ
FÖSTUDAGUR 17. MAI 194*.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
’ Ritstjóri: F. R. Valdemarsson.
í fjarvjeru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (helma).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902!: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursspn (hehna) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgneiðbla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞlÝÐUPRENTSMIÐJAN H. ,F •
Þjóðhátíðardagur Norðmanna
Reykjavíkurbær hefur fram
kvæmdir um mótöku.
. _—---4----
Mikið af mó verður tekið upp, en auk
pess verður allmikið keypt til bæjjarins.
Lántaka allt að 600 þúsund
krónur til framkvæmdanna
D ÆJARRÁÐ REYKJAVÍKUR hefir ákveðið að efna til
A-J móupptöku í sumar hér í nágrenni bæjarins í all-
stórum stíl og kaupa mó til sölu meðal bæjarbúa.
Borgarstjóri skýrði frá þessu á bæjarstjórnarfundi í
gær og urðu nokkrar umræður um málið.
Þessi ákvörðun var tekin vegna hins slæma útlits um
öflun eldsneytis hingað til bæjarins í sumar og í haust.
IMEIRA EN HEILA ÖLD hefir
17. maí verið þjóðhátíðar-
dagur Norðmanna. Hann er hald-
inn hátíðlegur til minningar um
stjórnarskrána, sem Norðmenn
settu sér á Eiðsvelli þann dag
árið 1814, eftir að Noregur hafði
orðiö viðskila við Danmörku í
iok Napoleonsstyrjaldanna og
lýst yfir sjá'lfstæði sínu.
Stjórnarskráin frá 17. maí 1814
var um áratugi frjálsasta stjórn-
arskráin í allri Evrópu. Með
henni var lagður grundvöllurinn
að lýðræðinu í Noregi, meðan
flest önnur lönd áttu að meira
eða minna leyti við einveldi að
búa. Og við sívaxandi lýðræði
hafa Norðmenn síðan notið friðar
við allar þjóðir og frelsis inn á
Þið í meira en 125 ár, þangað til
nú, og orðið það, sem þeir eru í
dag: ein frjálsasta, atorkusam-
asta og siðmenntaðasta þjóð
heimsins.
Aldrei fyrr en í ár hefir það
komið fyrir, að þessi þjóð hafi
ekki fengið að halda upp á þjóð-
hátíðardag sinn í friði og frelsi.
En nú er henni bannað það af
blóðuguni kúgurum, sem án
nokkurs tilefnis hafa ráðist á
land hennar með öllum vítisvél-
um striðstækninnar, lagt undir
sig blómlegustu hémð þess og
vætt þau blóði margra beztu sona
norsku þjóðarinnar. í dag má þjóð-
söngur Norðmanna ekki hljóma
um borg og byggð né norski fán-
inn hlakta við hún á svæðinu
frá Osló til Þrándheims. 1 stað-
inn fyrir frelsið, sem stjórnar-
skráin frá 17. maí 1814 lagði
hornsteininn að, er í bill komin
blóðug harðstjórn hins nazistiska
innrásarhers. ÞúsUndir Norð-
manna hafa látið lífið fyrir éfid-
sprengjum hans og vélbyssukúl-
um og ennþá fleiri verið hnepptir
í fangelsi. Og í hinum herteknu
hémðum Noregs ém allir sviftir
frelsinu til þess að tala, rita og
koma saman, nema fáeinir svik-
arar við Noreg, nazistar og kom-
múnistar, sem hafa selt sig hin-
um erlendu kúgumm og gerzt
auðvirðileg verkfæri þeirra gegn
sinni eigin þjóð. Þeir einir hafa
bmgðizt eiðnum, sem forfeður
þeirra unnu á Eiðsveili árið 1814:
„Sameinaðir og trúir svo lengi,
sem Dofrafjöll standa!“
En norska þjóðin hefir ekki
svikið þann eið. Hún stendur,
þrátt fyrir alla Quislinga, samein-
uð og trú í dag, trú föðurland-
inu og frelsinu, og sameinuð um
það, að reka hinn nazistiska inn-
rásarher af höndum sér. Norð-
menn láta aldrei gera sig að
þrælum, sagði Halvdan Koht,
einn göfugasti sonur norsku
þjóðarinnar, í ávarpinu, sem
liann flutti til hennar í Lundúna-
útvarpið fyrir nokkrum dögum
síðan. Þeir gefast ekki upp fyrir
hinum erlendu ofbeldismönnum
og munu heldur ekki láta banna
sér það, að halda upp á þjóðhá-
tíðardag si.nn og minnast frelsis-
ins og sjálfstæðisins, sem þeir
fengu árið 1814. Frá Hammer-
fest til Bodö, á öllum
norskum skipum úti á heimshöf-
unum og í öllum þeim borgum
erlendis, þar sem Norðmenn búa,
mun norski fáninn blakta við hún
í dag og þjóðsöngur þeirra, „Ja,
vi elsker dette landet“, hljóma af
ennþá meira krafti og ennþá á-
stríðufyllri ættjarðarást, en hann
hefir hljómað nokkru sinni fram
á þennan dag. Og frá Oslo til
Þrándheims munu þeir áreiðan-
lega verða fáir, sem ekki sverja
þess dýran eið í dag, að frelsa
Noreg aftur úr höndum hins naz-
istiska innrásarhers, hvað sem
það kóstar, og gera upp reikn-
inginn við Quislingana, sem á
stund hættunnar ráku rýtinginn
i bak þjóð sinni.
Þjóðhátíðardagur Norðmanna
hefir frá upphafi verið hvort-
tveggja í senn: dagur föður-
landsins og dagur frelsisins. En
aldrei hefir þetta tvennt verið
tengt örjúfanlegri böndum í hug-
um Norðmanna, en einmitt nú,
þegar þeir eiga hvorttveggja að
verja og hvorttveggja aftur að
vinna úr höndum erlendra kúg-
ara.
Það bezta er aldrei of gott! ;!
Daglega nýtt
Nautakjöt ; ■
Hakkað kjöt !;
Hangikjöt ;'
Iijötfars !;
Kjöt af fullorðnu.
Kindab júgu ;
Miðdagspylsur
Folaldakjöt ;|
Enn fremur allan áskurð. I;
Jén Matlaiesen.
Símar 9101 — 9102. !;
{sr#-##########'######-##'############ ^ i
: Pað bezta vetðar ávalt
ódjrast.
i; DAGLEGA NÝTT: J;
!; Nautakjöt !;
Kindakjöt ;!
!: Bjúgu ;;
;! Pylsur ;:
! i Fars !;
Alls konar álegg. !;
!; Pantið í matinn í tíma. ;;
! Pantið í hann í síma
i; 9291 — 9219. i|
Stebbabuð.i
♦----------------------------4
AUar nýlenduvörur ódýr*
astar í verzluninni
B«rg. 15. Sfani 5395.
4-----------------------------4
Bærinn mun láta vinna að
móupptöku þar sem mórinn er
beztur í nágrenni bæjarins, en
það er í Árbæjarlandi og í
Krossalandi imi við Elliðaárn-
ar. Þessa móupptöku mun bær-
inn framkvæma á eigin reikn-
ing og selja móinn síðan, en auk
þess er gert ráð fyrir því, að
einstökum mönnum verði gefin
heimild til að taka upp mó í
þessum löndum fyrir sjálfa sig,
annaðhvort sem þeir ætla að
nota til eigin heimilisþarfa eða
sem þeir ætla að selja.
Það er ráðgert að taka upp
og þurka í þessum löndum mó,
sem nemur um 5 þúsund tonn-
um.
Þá hafa bæjarráðinu borizt
nokkur tilboð um kaup á mó.
Meðal þeirra er tilboð frá
Grundarfirði, en þar er mórinn
talinn beztur hér á landi, og er
talið að ef kolatonnið kostar
100 kr., þá sé hagkvæmt að
kaupa þennan mó fyrir 60 kr.
tonnið.
Ákveðið er að kaupa 1 þús-
und tonn af mó frá Grundar-
firði á 40 krónur tonnið við
skipshlið, og er þá gert ráð fyrir
að tonnið kosti hér 60—70
krónur.
Þá liggur fyrir tilboð um
kaup á mó frá Búðum á Shæ-
fellsnesi, en þar er mórinn og
talinn góður eða 53 á móti 100
(kolatonnið). Þessi mór frá
Búðum mun kósta hér í útsölu
álíka mikið og mórinn frá
Grundarfirði. Loks liggur fyrir
tilboð um kaup á 2400 tonnum
af mó frá Kjalarnesi. Er það
og sæmilegur mór.
Til þessara framkvæmda
þarf allmikið rekstursfé. Bar
borgarstjóri fram tillögu þess
efnis, að bæjarráði væri heim-
ilað að taka nauðsynleg lán til
framkvæmdanna. Er talið að
lántakan muni nema að
minnsta ltosti 600 þúsundum
króna. í tillögu borgarstjóra
var takmarkað við móupptöku,
sem svaraði allt að 5000 kola-
tonnum.
Jón Axel Pétursson kvað ó-
ráðlegt, að hafa slíka takmörk-
un í samþykkt bæjarstjórnar.
Hann kvað ástandið vera svo
ískyggilegt, að gera mætti ráð
fyrir því, að nauðsynlegt væri
að taka upp og kaupa enn meira
af mó en þetta.
Vitanlega skapar þessi nýi at-
vinnuvegur allmikla atvinnu
fyrir verkamenn hér í bænum.
Kom það og fram í umræðum,
að það atriði hefir ráðið miklu
um ákvörðun bæjarráðs og
samþykkt á tilfögu borgar-
stjóra.
í skýrslu um notagildi mós-
ins, sem lá fyrir bæjarstjórnar-
fundinum, segir meðal annars:
Notagttdi mós til kyad-
tngar.
„Mó má nota aðallega á
þrennan hátt til eldsneytis, sem
mótöflur, eltimó og stungumó.
Bezt eldsneyti fæst með því,
að búa til mótöflur. Þessi að-
ferð hefir ekki verið notuð hér
á landi og kemur ekki til greina
í svipinn, þar sem vélar til
þessa eru mjög dýrar og líklega
ófáanlegar í skyndi.
Eltimór hefir verið gerður
hér og er ekki frábrugðinn
stungumó að öðru leyti en þvx,
að mórinn er látinn fara gegn-
ufn kvörn strax eftir að hann
hefir verið stunginn upp.
Kvörnin tætir svo móinn og
formar. Eru kögglarnir síðan
breiddir út á þurrkvöll og mór-
inn loftþurrkaður.
Eltimórinn er betra eldsneyti
en stungumór, aðallega fyrir þá
sök, að minna fer fyrir honum,
þó ekki séu fleiri hitaeiningar 1
hverju kg. Eltimórinn er einnig
jafnari í sér og dregur í sig
minni raka úr lofti eftir að einu
sinni er búið að þurka hann.
Stungumórinn er unninn
með því einu, að stinga móinn
í mógryfjunni í hæfilega stóra
köggla og þurka síðan.
I mógryfjunum inniheldur
mórinn um 80—90% vatn, en
til þess að nothæft eldsneyti
verði úr, þarf að þurrka móinn
svo að vatnsimaihald verði 20
—30%.
Rannsóknir þær um hita-
magn mósins, sem atvinnudeild
háskólans hefir látið gera, eru
miðaðar við 25 % vatnsinni-
hald.“
Atvinnumálaráðuneytið Kefir
sett nefnd til rannsóknar á mó-
tekju víðs vegar á landinu, og
er þessi skýrsla frá þessari
nefnd.
Enn fremur segir í skýrsl-
unni:
„Það er erfitt að segja með
vissu hvernig ganga myndi að
kynda miðstöðvarkatla með
mó. Betri mótegundirnar eru
vafalaust vel nothæfar, en þær
lakari ekki. Fæstir miðstöðvar-
katlar eru hentugir fyrir mó-
kyndingu.
Nokkrar tilraunir hafa verið
gerðar hér með mókyndingu í
miðstöðvarkötlum, en ekki svo,
að hægt sé með vissu að segja
hvar takmörkin liggi. Verður
þó að telja öruggt að nota megi
mó ef lægra hitagildi hans er
um eða yfir 2500 kg.
Hér í námunda við Reykja-
vík er því aðeins um að ræða
Fífuhvamm og Árbæjarmýri C.
Fífuhvammi má að vísu strax
sleppa sakir þess, að mólagið er
svo grunnt og ekki dýpra en
ruðningurinn. Verður þá aðeins
eftir Árbæjarmýrin.
Frh. á 4. síðu.
Lokuiartími sölubia
VepHiir sumarmánuðina
frá 14. maí tll 15. sept.:
Fðstudaga lokað kl. 8 e. hád.
Laugardaga lokað kl. 1 e. hád.
Félag matvðrDfeanpmanna.
Félag vefnaðarvðrnkaupmanna.
Félag kjðtverslana.
Félag fslensfera sfeókaupmanna.
Félag bðsðhaldabanpmanna.
\