Tíminn - 03.04.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
þing. í þetta sinn hafði hamn reittj
sig á, að hann myndi fjórfaldaj
atkvæðatöluna og tryggja sér þar
með 50 sæti á þingi. En þennan
dag komust atkvæði N.S.D.A.P.
upp í 6.409.000 og þar með hafði
flokkurinn fengið 107 þingsæti og
var ekki lengur níundi og minnsti
flokkurinn á þingi, heldur næst-
stærstur.
Hins vegar höfðu kommúnist-
ar einnig aukið fylgi sitt úr 3.265.
000 latkvæðum árið 1928, í 4.592.
000 að þessu sinni, og þingmanna
ta-lan breyttist úr 54 í 77. Hinir
hægfara millistéttafiofckar, að
Kaþóiska miðflokknum undanteknj
um, töpuðu rúmlega einni milljón
atkvæða, og sama máli gegndi um,
eósíaldemokratana, þrátt fyrir,
það, að bœtzt ihefðu fjórar milljón
ir nýrra kjósenda á kjörskrá. At-
kvæðafj öldi hinna hægrisinnuðu
þjóðernissinna Hugenbergs féll
úr fjórum niður í tvær milljónir.
Það var greinilegt, að nazistar
höfðu náð milljónum stuðnings-
manna- frá hinum miðstéttaflokk-
unum. Það var einnig augljóst, að
héðan í frá yrði enn erfiðara fyrir
Brúning — eða einhvern annan
— að koma á stöðugri stjórn inn
an þingsins. Hvernig átti lýðveld
ið að fara að því að lifa af slíkan
meirihluta?
Þetta var spurningin, sem eftir
kosningarnar 1930 varð að enn
stærra áhugamáli tveggja stólpa
þjóðfélagsins en áður var, en for-
ingjar þeirra höfðu í reyndinni
aldrei viðurkennt lýðveldið öðru
vísi en sem óhapp í sögu Þýzka-
lands, sem líða myndi hjá: Hers-
ins og heims hinna miklu iðnjöfra
og fjármáiamanna. í gleði sinni
yfir kosningasigrinum beindi
Ifitler nú athygli sinni að því að
vinna á sitt band þessa tvo valda-
miklu hópa. Hann hafði lært fyrir
löngu í Vínarborg af baráttuað-
ferðum Karl Lúger borgarstjóra
mikilvægi þess að fá á sitt band
„valdamiklar stofnanir innan rík
isins“.
Ári áður, 15. marz 1929, hafði
Hitler haldið ræðu í Múnchen,
þar sem hann hvatti herinn til
þess að endurskoða óvild sína í
garð þjóðernissósíalistanna og
stuðning sinn við lýðveldið.
Framtíðin er efck'i í eyðilegging-
arflokkunum, heldur fremur í
flofckum þeim, sem hafa í sér
styrk fólksins, eru reiðubúnir og
óska eftir því að tengjast þessum
her ti'l þess að aðstoða hann einn
góðan veðurdag í að verja hags-
muni fólksin's. Hins vegar sjáum
við enn liðsforingja hers okkar,
og það um seinan, kvelja sjálfa
sig með spurningunni um það,
hversu langt sé hægt að ganga
að samþykkja kröfur sósíaldemo-
krata. En, mínir góðu herrar, trú-
ið þið því raunverulega, að þið
eigið eitthvað sameiginlegt með
hugsjónum, sem krefjast upplausn
ar alls þess, sem er undirstaðan
að tilveru hers?
Þetta var bænleg aðferð til
þess að fara fram á stuðning liðs-
foringja hersins, sem, eins og
í'lestir þeirra trúðu, og Hitler end
urtók nú í hundraðasta sinn, hafði
verið stunginn í bakið og svikfnn
af einmitt því lýðveldi, sem þeir
voru nú áð veita stuðning sinn
og þar að auki elskaði ekki her-
mannastéttina og allt það, sem
hún fól i 'S'ér. Og síðan varaði hann
með orðum, er áttu eftir að verða
sem spádómur uni allt það, sem
hann sjálfur átti síðar eftir að
gera, liðsforingjana við því, er
verða vildi, ef marxistarnir bæru
sigur af hólmi yfir nazistunum.
Skyldi þetta svo vera, sagði hann:
— Þið getið skrifað yfir þýzka
herinn: „Endalok þýzka hersins“.
Því að þá, herrar mínir, verðið þið
áreiðanlega að taka stjórnmála-
lega afstöðu . . . Þið getið þá orðið
böðlar stjórnarinnar og stjórn-
málalegir cmbættismenri, og ef
þið hagið ykkur ekki eins og vera
ber, verða konur yfckar og barn
■ sett bak við læstar dyr. Og hagið
þið ykkur efcki vel, þrátt fyrir það,
| verður ykkur kastað burt og ef
lil vill sti'llt upp við vegg . . .
Tiitölulega fáar persónur
heyrðu ræðuna, en til þess, að
■hún kæmist til eyrna hersins,
birti Völkischer Beobachter hana
í heild í sérstakri útgáfu fyrir
herinn, og hún var rædd nákvæm-
lega í dálkum mánaðarrits naz-
I
ísta, Deutscher Wehrgeist, sem
i helgað var hermálum, og hafði ný-
lega byrjað göngu sína.
Árið 1927 hafði herinn bannað,
að nazistar yrðu teknir í 100.000
manna Reichswehr og jafnvel lagt
blátt bann við, að þeir yrðu ráðn-
ir sem borgaralegir starfsmenn í
vopnabúrum og birgðaskemmum-
En í ársbyrjun 1930 var augljóst
orðið, að áróður nazista var að ná
fótfestu innan hersins, sérstaklega
meðal yngstu liðsforingjanna, en
margir þeirra höfðu hrifizt með,
efcki einungis vegna ofstækisfullr-
ar þjóðernisstefnu Hitlers, heldur
vegna framtíðarhorfanna, sem
hann gaf vonir um fyrir herinn,
eftir að hann hefði verið hafinn
til sinnar fyrri frægðar og stærðar
og þar sem mundu verða tæki-
færi, sem þeim var nú neitað um
vegna smæðar heraflans, til þess
að komast til m-etorða.
Þessi ásókn nazista á herinn
varð nægilega alvarleg tú þess,
að Gröner hershöfðingi, nú í va-rn
armálaráðuneytinu, neyddist til
þess að gefa út skipun 22. janúar
1930, sem minnti á sams konar
varnaðarorð ti'l hersins, sem von
| Seeckt hershöfðingi hafði gefið út
I sjö árum áður í sambandi við Bjór
1 kjallarauppreisnina. — Nazistarn-
; ir, sagði hann, voru gráðugir í
! völd. „Þar af leiðandi sækjast
þeir eftir vináttu hersins. Einung-
I is til þess að ná stjórnmálalegum
; takmörkum sínum reyna þeir að
rugla ofckur með því að fá okkur
til þess að trúa því, að þjóðernis-
sósíalistar einir séu sannir full-
trúar þjóðarvaldsins". Hann fór
fram á það við hermennina, að
þeir héldu sig frá stjórnmálum
og „þjónuðu ríkinu“ utan við all-
ar flokkadeilur.
Skömmu síðar kom í ljós, að
ungu liðsforingjarnir héldu sig
ekki frá stjórnmálum, eða a. m.
61
k. ekki frá nazistamálum, og vakti
það aðdáun í Þýzkalandi, kom af
stað sundurþykkju innan æðstu
samtaka liðsforingjanna og vakti
gleði hjá nazistum. Vorið 1930
voru þrír ungir lautinantar, Ludin,
Scheringer og Wendt úr estulið-
inu við Ulm, handteknir fyrir að
prédika nazistakenningarnar inn-
an hersins og reyna að fá sam-
liðsforingja sína til þess að heita
því að skjóta efcki á uppreisnar-
menn, ef ti'l vopnaðrar byltingar
nazista kæmi. Þetta síðast nefnda
voru landráð, en Gröner hershöfð
ingi, sem ekki vildi láta fara hátt
með þá staðreynd, að landráð
væru framin innan hersins, gerði
tilraun tif þess að þagga málið
niður með því að koma því svo
fyrir, að hinir ákærðu yrðu dregn
ir fyrir herrétt sakaðir um einfalt
agabot. Þrjózka Scheringer laut-
inants, sem smyglaði æsigrein út
úr fangelsinu til Völkiseher Beo-
bachter, gerði þetta ómögulegt.
Viku eftir kosningasigur nazista í
septemberkosningunum 1930 voru
undirforingjarnir þrír kallaðir fyr
ir hæstaréttinn í Leipzig sakaðir
um landráð. Meðal verjenda
þeirra voru tveir upprísandi naz-
istalögfræðingar, Hans Frank og
dr. Carl Sack.
En það voru hvorki hinir se-ku
eða lögfræðingarnir, sem sviðs-
ljósin léku um í réttarhöldunum,
heldur beindust þau að Adolf
Hitler. Frank kallaði hann fram
sem vitni. Það var töluverð áhætta
að láta Hitler koma þarna fram.
Það yrði heldur óþægilegt, að af-
neita liðsforingjunum þremur, en
starfsemi þeirra var sönnun þess,
að stuðningur við nazista jókst
stöðugt innan hersins, og ekki
vildi hann draga úr því. Það var
óþægilegt, að tilraunir nazista til
þess að ná hernum á sitt band
höfðu verið afhjúpaðar, og það
19
miklu lengri tíma að ljúka því en
nokkur gerði ráð fyrir, svaraði
petrov. — Það er miklu erfiðara
en hann áleit. Ég hef fengið skila-
boð frá honurn með einum af
mönnum Changs og það kann að
vcra, að ég verði að fara tú. hans
og rétta honum hjálparhönd.
— Dorothy hlýtur að vera
óskaplega kvíðin, tautaði Blanche.
__Hvenær heldurðu að það
komist inn í litla höfuðið þitt, að
systir þín hefur ekki áhyggjur af
öðrum en sjálfri sér. Ekki einu
sinni manni sínum.
__ En hún elskar hann! Hún
gerir það í raun og veru, sagði
Blanche einbeitt.
Petrov yppti öxlum. — Eg kalla
það ekki ást, svaraði hann. — En
ég kom ekki hingað til að tala um
hana, heldur um okkur. Félagi
minn mun koma hingað og vígir
okkur áður en ég verð að fara til
Marsden og hjálpa honum. Ég
verð mi'klu rólegri að skilja þig
hér eftir, þegar þú ert orðin eig-
inkona mín.
__ Þetta hljómar svo einkenni-
leg, tautaði hún. — Ég get ekki
hugsað mér að verða eiginkona
nokkurs manns . . . og allra sizt
yðar. Skiljið þér, bætti hún hrein
skilnislega við. — Mér datt ekki
í hug að nokkur maður myndi
nokkurn tíma biðja mig . . . um
að . . .
— Litla flón, sagði Petrov. —
Þú ert haldin minnimáttarkennd.
Það er þessi skollans systir, hugs-
aði hann. Ég skil ekki að nokkur
karlmaður skyldi geta valið hana,
þegar hann átti kost á að fá
B'lanche . . .
— Þér talið mjög góða ensku,
sagði hún. — Kannski var það þess
vegna að ég sagði i gærkveldi, að
ég ætti erfit.t með að hugsa um
yður sem Rússa. Allir myndu telja
víst, að þér hefðuð hlotið mennt-
un yðar í Englandi . . .
— Sú er einnig raunin, sagði
hann rólega. — Við einn þekkt-
asta hásibólann. Móðir mín var
ensk, ég ólst upp í Englandi.
— En hvernig getið þér þá . . .
— Unnið fyrir land föður míns?
Þú ætlaðir að spyrja um það. Ég
i einu 'Sinni konu minni. Eg sneri
| aftur til Rússlands meðan á styrj-
I öldinni stóð. Eg var á ensku skipi,
I sem átti að flytja varning til Mur
I mansk. Við lentum í orrustu við
' þýzkt herskip, þeir hefðu getað
! sökkt okkur, en við komumst und
i an í þokúnni. Margir voru sárir og
j ég þar á meðal, og við vorum sett
ir á land í Murmansk. Meðan ég
lá á sjúkrahúsinu kom faðir minn
og heimsótti mig. Eg hafði ekki
séð hann árum saman. Hann og
móðir mín voru skilin og óg hafði
alltaf verið á hennar bandi. En
þegar ég kynntist föður mínum
og hann sagði mér sannleikann
um hjónaband þeirra, skildi ég, að
ég hafði verið ósanngjarn í garð
hans. Eg átti þess fcost að hjálpa
honum, hann var einmana og þarfn
aðist mín sárlega. Hann kvæntist
aftur eftir dauða móður minnar en
nýja konan hans var ung og
skemmtanagjörn, sem yfirgaf
hann vegna annars manns. Eg er
hræddur um, að við Petrovarnir
höfum efcki verið heppnir í vali
okkar á konum. Eg var svo alvar-
lega sár, að ég var á sjúkrahúsinu
í Murmansk þar til styrjöldinni
var lokið og þegar ég var útskrif-
aður, fór ég með föður mínum til
Moskva. Við settumst að þar. Þú
skilur, móðir mín hafði látið mig
fá- brezkan ríkisborgararétt, þegar
hún 'sneri heim tú Englands og
það tók sinn tíma að ‘breyta því.
En faðir minn lifði þó nógu lengi
til að njóta þeirrar gleði að einka-
sonur hans hafði snúið aftur til

Á H> ETTUSTUND Mary Richmond
lands hans og þjóðar.
— En þá eruð þér enskur í aðra
ættina, sagði Blanche hissa. — Og
í rauninni eruð þér meiri Breti
en Rússi, því að þér talið eins og
Englendingur.
— Já, og það olli mér erfiðleik
um í upphafi, en mér tókst að sýna
hollustu mína. Og nú nýt ég full-
komins trausts hjá yfirboðurum
mínum, þeir bera meira traust til
mín en margra, sem eru í æðri
stöðum og eru bornir og barn-
fæddir í Rússlandi og hafa aldrei
komið út fyrir landsteinana.
— En ég skil ekki, hvernig þér
gátuð fengið af yður að aftala yður
af fúsum vilja að vera enskur rífc
isborgari, andmælti Blanche. —
Þér ætlið varla að segja mér, að
lífið í Rússlandi sé betra en i Eng
landi.
— Við skulum ekki ræða um
stjórnmál. Áður en við giftum
okkur verð ég að gefa þér þá skip
un. Við getum haft okkar persónu
legu skoðanir, en ekki reyna að
sannfæra aðra . ... Móðir min
sagði alltaf: Nick, ef þú gætir
þess eins að vera heiðarlegur gagn
vart sjálfum þér, þarft þú einskis
að iðrast, þegar að endalokunum
kemur“. Hún hafði rétt fyrir sér.
— Nick, tautaði Blanche —
Svo að þú heitir Nick?
— Nicholas. Eg var skírður í höf
uðið á síðasta rússneska keisar-
arnum. Fjölskylda mín í mikl
um metum við hirðina í St. Péturs
borg. Veslings bjánarnir.
— Svó að forfeður yðar í föður
ætt voru fylgismenn keísarans og
samt sem áður eruð þér . . .
— Eg sagði, að við skyldum
ekki tala um stjórnmál. Eg var
alveg búinn að gleyma, að þú viss
ir ekki, hvað ég hét. Þú getur kall
að mig Nick, ef þú vilt . . . Það
er aðeins ein kona á undan þér,
sem hefur gert það.
— Kona . . . sem þér elskuðuð?
spurði hún.
— Nei, svaraði hann stuttara-
lega. — Móðir mín.
Blanche taldi hyggilegast að
skipta um umræðuefni og spurði:
— Viljið þér segja mér, hvar við
erum stödd í veröldinni?
— Við eina af þverám Jang-
stekiang . . .
— Þetta er stórt og mikið set-
ur, er það efcki?
— Jú.
— Hvað heitir það og hvað heit
ir héraðið?
— Eg hef ekki í hyggju að
svara þessum spurningum, sagði
hann einbeittur. — Því að ég held,
að það sé þér fyrir beztu, að vita
það ekki. Ef eitthvað sérstakt ger
ist og þú yrðir handtekin, þrátt
fyrir allt, sem ég get gert til að
vernda þig, þá er betra að þú vit-
ir sem minnst um, hvar þú hefur
haldið þig. Það myndi þýða tor-
tímingu Ferskjublóms.
— Eg hafði ekki hugsað út í
það, svaraði Blanche. — En auð-
vitað myndi ég ekki segja eitt cin
asta orð, sem gæti skaðað liana
eða þig . . .
— Þú getur ekki verið viss um
það. Þú gætir látið einhver orð
falla í mesta grandaleysi — sem
myndu hafa afdrifaríkar afleiðing
ar fyrir okkur bæði. Og gleymdu
því ekki, að yfirvöldin í Kína hafa
mjög áhrifamiklar aðferðir til að
liðka um málbeinið á föngum sín-
um.
— Petrov ofursti, segið mér . . .
— Ég held, að það sé tími til
kominn, að þú venjir þig á að
kalla mig Nick og þúir mig, greip
hann fram í fyrir henni. — Hvað
vildurðu vita?
— Nick . . . ertu kvænfur í
Rússlandi?
Hann svaraði ekki að bragði,
augun urðu köld sem stál og hann
herpti saman munninn. Svo sagði
hann lágri, ógnandi röddu:
— Þú hefur álit á mér, heyri
ég. Heldurðu í raun og veru að
ég myndi biðja þig að giftast mér,
ef ég ætti konu fyrir?
— En — þú . . . þú sagðir að
það væri aðeins gert til að vernda
mig, svo að þú gætir hjálpað mér
til Tiensin og þaðan til Hong
Kong. Þú sagðir að ég gæti feng-
ið hjónabandið dæmt ógilt jafn-
skjótt og ég væri komin aftur
heim tii Englands og þú sagðist
ætla að sækja um skilnað við
Þjóðadómstólinn . . . Hún dró and
ann djúpt. — Eg hélt kannski að
TIMINN, miðvikudaginn 3. anríl 1963 —
14