Tíminn - 19.04.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
kaþóMkka, Austurrí'kismanni, íyrr
verandi flakkara, „þjóðernis-sósíal
ista“ og foringja lægri millistétta
hópanna, verið aflað fylgis meðal
mótmælenda í yfirstéttunum í
norðanverðu landinu, hinna íhalds
sömu júnkara og fjölda einveldis-
sinna, þar á meðal á síðustu
stundu krónprinsins sjálfs, auk
Hitlers eigin stuðningsmanna. Enn
var aukið á ringulreiðina með til-
komu tveggja nýrra frambjóðenda
en hvor'ugur þeirra gat vonazt til
þess að sigra, en báðir gátu þeir
fengið nægilegt atkvæðamagn til
þess að koma í veg fyrir, að annar
hvor aðalframbjóðandinn hlyti al-
geran meirihluta, sem nauðsyn-
legur var til þess að hljóta ko'sn-
ingu.
Þjóðernissinnar buðu fram
Theodor Dústerberg, næst æðsta
mann Stahlhelm (Hindenburg var
heiðursyfii'maður þess), litlausan
fyrrverandi hershöfðingja, sem
nazfstar uppgötvuðu brátt sér tíl
mikillar ánægju að var sonarson-
arsonur Gyðings. Kommúnistar,
sem hrópuðu að sósíal-demokj'at-
arnir væru að „svíkja verkamenn.
ina“ með því að styðja Hinden-
burg, buðu fram sinn eigin mann,
Ernest Thalmann, foringja flokks-
ins. Þetta var ekki í fyrsta sinn,
sem kommúnistar hlýddu boði frá
Moskvu og hættu á að styðja naz-
ista.
Kosningabaráttan var varla haf
in, þegar Hitler hafði leyst vanda
málið varðandi ríkisborgararétt
sinn. Hinn 25. febrúar var til-
kynnt, að nazistinn, innanrikisráð-
herra ríkisins Brunswick hefði út-
nefnt Herr Hitler starfsmann ræð
ismannsskrifstofu Brunswick í
Berlín. Við þessi skripalæti varð
nazistaforinginn sjálfkrafa ríkis-
borgari Brunswick og þar af leið,
andi Þýzkalands, vog um leið kjör-
gengur sem forsetaefni þýzka rík-
isins. Eftir að hafa stokkið yfir
þessa litlu hindrun af svo miklum
léttleik, kastaði Hitler sér út í
kosningabaráttuna af miklum
ákafa. Hann fór um landið þvert
og endilangt, ávarpaði fjölda
manns á tugum fjöldafunda og
kom því til leiðar, að fólkið var
gripið tóálfgerðu æði. Göbbels og
Strasser, hinir tveir töframenn
flokksins, fylgdu svipaðri áætlun.
En þetta var ekki allt. Þeir stjórn
uðu áróðursherferð, sem líktist
engu því, sem Þýzkaland hafði áð-
ur komizt í kynni við. Þeir límdu
eina milljón spjalda í æpandi 14-
um á veggi borga og bæja, dreifðu
átta milljónum bæklinga og tólf
miiljónum aukaeintaka af flokks-
blöðum sínum, stofnuðu til þriggja
Iþúsunda funda dag hvern, og í
;fyrsta sinn í sögu þýzkra kosn-
j inga var mikið gert af því að nota
kvikmyndir og hljómplötur, en
[þær voru leiknar í bílum, sem síð
an óku um göturnar með glymj-
I andi hátalara.
1 Briining vann einnig sleitulaust
við að tryggja kosningasigur hins
gamla forseta. í fyrsta skipti varð
þessi góðviljaði maður nægilega
miskunnarlaus til þess að panta
allan tíma útvarpsstöðva ríkisins
fyrir sinn eigin frambjóðanda —
athæfi, sem gerði Hitler ofsareið-
an. Hindenburg talaði aðeins einu
sinni opinberlega, að kvöldi lúns
10. marz, í útvarpsdagskrá, sem
áður bafði verið tekin upp. Þetta
var virðuleg ræða, ein af þeim
fáu, sem flutt var í þessari kosn-
ingabaráttu, og hún hafði mikil
áhrif.
— Kosning flokksbundins
mann», sem er fulkrúi einhlwa
öfgaslefna, og myndrþar af leið-
andi hafa meiri hluta fólksins á
I móti sér, myndi koma föðurland-
, inu í alvarleg vandræði, og það er
óútreiknanlegt, hverjar afleiðing-
ar þau kynnu að hafa. Skyldan
bauð mér að koma í veg fyrir
þetta . . . Ef ég verð sigraður,
hef ég að minnsta kosti ekki orð-
ið orsök þess, að hægt sé að segja,
að sjálfviljugur hafi ég yfirgefið
stöðu mína á örlagatímum . . . Eg
bið þá ekki að kjósa mig, sem
óska ekki eftir að gera það.
Það munaði aðeins 0,4% að tala
þeirra, sem kusu forsetann næði
hinum tilskilda meirihluta. Þegar
kosningum lauk 13- marz 1932,
voru úrslitin sem hér segir:
Hindenburg 18.651.497 49,6%
Hitler 11.339.446 30,1%
Thalmann 4.983.341 13,2%
71
Diisterberg 2.557.729 6,8%:
Tölurnar vöktu vonbrigði beggjaj
aðila. Gamli forsetinn hafði feng-
ið yfir sjö milljónum fleiri at-
kvæði en nazistaæsir.gamaðurinn,
en hafði samt ekki fengið nauð-
synlegan meirihluta. Af þessu
leiddi, að aðrar kosningar urðu að
fara fram; þar sem sá frambjóð-
andinn, sem hlyti flest atkvæði,
næði kosningu. Hitler hafði aukið
atkvæðamagn nazista um nær því
fimm milljónir frá því, sem ver-
ið hafði 1930 — um 86 af hundr-
aði — en hann hafði verið langt að
baki Hindenburgs. Mikil örvænt-
ing rikti á heimili Göbbels í Ber-
lín kosningakvöldið, en þar höfðu
safnazt saman allmargir flokksfor
ingjar til þess að hlusta á kosn-
ingaúrslitin jafnóðum og þau voru
tilkynnt í útvarpinu. „Við höfum
verið s'igraðir. Hræðilegt útlit“,
skrifaði Göbbels í dagbókina sína
þetta kvöld. „Flokksmenn eru
mjög miður sín og niðurbeygðir
.'. . Við getum aðeins bjargað okk
ur með snjöllu bragði".
Daginn eftir tilkynnti Hitler í
Völkischer Beobachter: „Fyrstu
kosningabaráttunni er lokið. Sú
næsta hefst í dag. Eg mun stjórna
henni“. Og vissulega barðist hann
af jafn miklum ákafa og fyrr.
Hann tók á leigu Junkarafarþega-
flugvél og flaug frá einu lands-
horninu til annars — en þetta var
alger nýjung í kosningabaráttu
þeirra tíma — og talaði á þremur
eða fjórum stórum fjöldafundum
daglega í jafn mörgum borgum.
Hann breytti aðferðum sínum við
atkvæðasöfnunina af slægð. í
fyrstu kosningabaráttunni hafði
hann lagt áherzlu á eymd fólks-
ins, ódugnað lýðveldisins. Nú lýsti
harin bjartri framtíð til handa öll-
um Þjóðverjum, yrði hann kjör-
inn: atvinna fyrir verkamennina,
hærra verð fyrir bændur, meiri
viðskipti fyrir kaupsýslumennina,
stærri her fyrir hernaðarsinna og
eitt sinn lofaði hann í ræðu í Lust
garten í Berlín, „að sérhver þýzk
stúlka myndi finna sér eiginmann
í Þriðja rikinu“!
Þjóðernissinnarnir drógu fram-
boð Dusterbergs til baka og hvöttu
fylgjendur hans til þess að greiða
Hitler atkvæði sitt. Óg aftur tók
hinn lausláti krónprins, Friedrich
Wilhelm, rétta stefnu. „Eg mun
kjósa Hitler", tilkynnti hann.
Kosningadagurinn 10. aþril 1932
var dimmur og drungalegur rign-
ingardagur og einni milljón færri
borgarar komu á kjörstað til þess
að greiða atkvæði sitt. Kosninga-
úrslitin, sem birt voru seint um
kvöldið, voru þessi:
Hindenburg 19.359.983 53 %
Hitler 13.418.547 36,8%
Thalmann 3.706.759 10,2%
Þótt Hitler hefði aukið fylgi sitt
um tv'ær milljónir atkvæða og
Hindenburg fengi einungis einni
milljón atkvæða meir en í fyrri
kosningunum, þá hafði hann borið
sigur úr býtum og hlotið algeran
meiVihluta. Þannig hafði helming
ur þýzku þjóðarinnar sýnt traust
sitt á hinu lýðræðislega lýðveldi,
og hann hafði hafnað afdráttar-
laust öfgamönnum til hægri og-
vinstri, eða svo héldu menn.
Hitler hafði mikið um að hugsa.
Hann hafði komið fram á áhrifa-
mikinn hátr. Hann hafði tvöfaldag
atkvæðamagn nazista á tveimur
árum, en samt fékk hann enn ekki
meirihlutann — og með honum
það vald, sem hann leitaði eftir.
Var hann kominn á enda þessárar
ákveðnu leiðar? f flokksviðræðun-
um, sem haldnar voru að loknum
kosningum 10. apríl, hafði Strass-
er haldið því blátt áfram fram, að
svo væri komið fyrir Hitler. Strass
er lagði eindregið til, að samið
yrði við þá, sem með völdin fóru:
29
um aldrei orðið hamingjusöm sam
an. Eg 'Skildi það, þegar við hitt-
umst aftur í Shanghai. Blanche,
það ert þú, sem ég elska. Það hef
ur tekið mig langan tíma að upp-
götva það, en nú veit ég það . . .
Og þú elskar mig, já, ég held að
þú halir elskað mig allan tímann
og gerir það enn, þótt ég sé kvænt
ur systur þinni.
Skyndilega tók hann utan um
hana og leitaðist við að kyssa
hana. — Fjandinn hirði þetta allt
saman, -fjandinn hirði öll hin,
sagði hann og herti takið utan um
hana.
Hún reyndi að rífa sig lausa, en
hann var sterkur og hún sá að það
var vonlaust. Hann reyndi að lyfta
henni Upp, en hún gerði sig stífa
og þunga, svo að hann gafst upp,
en reyndi þess í stað að draga
hana að rúminu, sem stóð upp við
einn kofavegginn.
— Slepptu mér! hrópaði hún og
sparkaði í allar áttir. Hún hitti
hann í sköflunginn og i undrun
sleppti hann takinu og hún flýtti
sér frá honum, en þó ekki fyrr en
Petrov, sem komið hafði að, hafði
séð hana í örmum Johns.
Það varð vandræðaleg þögn í
litla kofanum. John andaði þungt
og Blanche var blóðrjóð í andliti.
Svo kom Petrov inn og lagði
nokkra böggla frá sér á borðið.
— Marsden, það er bezt, að þér
farið út og athugið, hvort fólkið
hefur það, sem það þarfnast fyrir
kvöldmatinn.
— Já . . . já . , . ég verð vist
að gera það, svaraði John og hvarf
í skyndingu út um dyrnar án þess
að líta á Blanche. Hún var viss
um, að hann var feginn að sleppa
í burt. Var þetta raunverulega.
maðurinn, sem hún hafði kvalizt
og þjáðzt lit af árum saman? Hún
hafði verið svo sannfærð um, að
hún gæti aldrei hætt að elska
hann. Hafði hann breytzt svona
mikið eftir að hann kvæntist lDor-
othy, eða var sannleikurinn sá, að
hún hafði aldrei elskað þennan
mann i ra-un og veru.
Rödd Petrovs vakti hana úr hug
leiðingum sinum.
— Eg verð að biðja þig að
muna, að mágur þinn hefur þýð-
ingarmikið verk að vinna og hann
má ekki verða fyrir neinum trufl-
unum. Rödd hans var köld sem ís
og þegar hún leit á hann, brá
henni í brún. Hann horfði á hana
eins og hann hatnði hana. En
hvers vegna? Hvað hafði hún gert?
Það var ekki hennar sök, að John
hafði hegðað sér svona gagnvartj
henni. En hvernig átti hún aðj
koma honum i skilning um það? |
— Þú 'skalt ekki taka tillit tilj
þess, sem John segir eða gerir,1
stamaði hún. — Eg held að hann
sé alveg að því kominn að fá’
taugaáfall og veit satt að segja
ekki, hvað hann gerir.
— O, jú, ætli hann viti það ekki.
Sá, sem sýnilega veit það ekki ert
þú. Ef þú hirðir um að muna það,
þá er hann í fyrsta lagi eiginmað-
ur systur þinnar og hefur engan
rétt til að nálgast þig, og í öðru
lagi hefurðu sennilega gleymt, að
sjálf ertu bundin ... |
— Eg hef ekki gleymt því!
— Ekki það? Heldurðu þá að
ég sé svo mikið bölvað flón, að
ég standi bara aðgerðarlaus og
horfi á annan mann daðra við kon;
una mína . . .
— Niek, hlustaðú nú á mig . .
— Eg hef nógu oft hlustað á
þig. Þú ert klók að koma með
afsakanir, cn í þetta skipti stoðar
það ekki hætis hót. Þú þarft ekki
að hafa fyrir því að segja mér
huggulegu litlu söguna. sem þú
hefur sjálfsagt á reiðum höndum
Eg get ekki efazt um það, sem ég
sé með mínum eigin augum. En
A HÆTTUSTUND
Mary Richmond
það er eitt, sem ég heimta, að
þú áttir þig á.
Petrov kom fast að henni, greip
um axlir hennar, svo harkalega,
að hana sérkenndi til. —' Þessi
giítingarathöfn sem framkvæmd
var var kannski aðeins formsat-
nði, en meðan þú ert hér í Kína
berð þú nafn mitt og ÞAÐ vil ég
að þú mumr. Eg mun ekki sætta
mig við að þú hvetjir aðra karl-
menn til að sækjast eftir _þér . . .
—- Hvernig dirfist ÞÚ . . .
Blanche var öskuvond að hún vissi
ekki sitt rjúkandi ráð, hún lyfti
hendinni og ætlað'i að reka honum
kinnhest, cn hann greip um úln-
lið hennar.
— Þetta var heimskulegt af j
þér, sagði hann hvasst. — Eg ráð-1
legg þér að gera ekki aðra til-
raun, þá skal ég nefnilega taka þig
og flengja með vendi á gamlan
og góðan rnáta. — Bölvaður rudd-
inn þinn, stundi Blanche. —
Piepptu mér.
Henni til furð'u sleppti hann
henni. Hana sárkenndi til í úln-
liðnum og !iun nuddaði auma blett
inn og hörfaði frá honum.
— Eg skái ekkj slá þig, ef þú
hegðar þér skikkanlega. sagði hann
og horfði i hana með undarlegum
°lampa í augum — Kannski hefði
ég átt að 'ækja athygli þína á
þv; strax að þú átt að koma fram
sem eiginaona mín. þótt hjóna-
bind okkar sé aðeins próforma. ;
— Er það ekki ógilt hvort eð
er? spurði hún kuldalega.
— Þú kæmist að raun um að
það er fullgilt, ef þú reynir að
fara á bak við mig, pgði hann
— Og ég krefst þess að þú
gerir þér grein fyrir því, að ég
tnun ekki sætta mig við neitt dað-
ur við Maisden. Við erum hér
til að ljúka þýðingarmiklu verk-
efni og ég vil ekki eiga neitt á
hættu. Og ég vil ekki að hann
verði fyrir töf við starf sitt.
— Eg skal að minnsta kosti ekki
tefja hann, sagði Blanche reiði-
lega. — Þú hefur þokkalegt álit
á mér, ef þú heldur að ég kæri
mig um að eiginmaður systur minn
ar sé að reyna við mig.
— En ég bólt þú elskaðir hann!
— Nei, óg geri það ekki og hef
a'drei gert það. Þú sagðir mér það
sjalfur . eftir . . . eftir að við
vorum vigð.
Rödd hennar skalf, en hún hélt
áíram: — Þú þarft ekki að óttast,
ég skal gers mitt ýtrasta til að
forðast John. Honum var ekki
alvara og ág er viss um að hann
er strax farinn að sjá eftir því.
Hann er bilaðm á taugum og
barfnast huggunar konu. Ef þú
i efðir leyft Dorothy að koma hing
hefði betta ekki komið fyrir.
-Einn kvenmaður er nóg, sagði
Petrov — Já, meira að segja
emum kvenmanni of mikið. Gott
cg vel,' ég skal trúa þér, en
gteymdu ekki hverju ég hef lofað
þér ef ég sé ,að þú gefur honum
undir fótinn aftur.
— Heldur þú að John myndi '
sætta sig vi ð að þú gerðir slíkt
við mig? spurði hún stuttarlega.
— Hann gæti engan veginn af-
stýrt þvi, tæna mín. Eg hef ráð-
ið niðurlöguni stærrí og sterkari
! manns en Marsdens. Auk þess
' myndi ég sja svo um, að hann
væri ekki viðstaddur meðan ég
refsaði þér.
— Eg geri ráð íyrir, að ég hefði
útt að búast við þessu, þú getur
ekki knúið neinn til hlýðni nema
með þvi að beita ruddalegu valdi,
sagði hún beisklega. Hún reyndi
| að vera róleg og virðuleg, en það
var hægara sagt en gert, þar sem
hún var mjög þreytt. Eftir allt,
sem hún hafði orðið að þola síð-
ustu klukkustundirnar, orkaði
hún ekki að rísa upp gegn honum.
Hún fann kökk setjast í hálsinn.
En hún mátti ekki gráta núna.
Það var of auðmýkjandi. Hún sneri
sér frá honum, svo að hann sæi
' okki, hvað henni leið.
Fáeinar sekúndur liðu, svo fann
! hún hönd hans á öxl sinni og þeg-
a'r hann hóf máls var rödd hans
j blíðleg.
— Eigum við ekki að gleyma
þessu? Þegar öllu er á botninn
| hvolft, er ekki réttlátt að ásaka
þig, vegna þess að Marsden hefur
I hegðað sér eins og flón. Því fyrr
T f MIN N , föstudaginn 19. aprfl 1963 —
14