Alþýðublaðið - 24.08.1940, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 24. águst 1940.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
I
SIÐUSTU GREIN minni hér
í blaðinu sýndi ég fram á, að
framfærslubyrði Reykjavíkur hef-
ir síðan 1935 og til 1938 vaxið
«;m 800 þús. krónur. Nemur petta
sem svarar 265 þús. krónum á ári
til jafnaðar pessi þrjú ár. Má
um það deila, hvort slíkt sé of
mikil eða óeðlileg aukning, þeg-
ar tillit er tekib til hins öra
vaxtar og þess atvinnuástainds,
sem hér ríkti þessi ár. Á það vil
'ég ekki leggja neinin dóm ab
sinni.
Er nú rétt ab athuga svo sem
unt er hvar meginvöxturinn ligg-
lur. Hverjir það eru, sem styrksins
n’jóta, því sú tegund framfærsiu-
styrks, sem minnka þarf, er
styrkurinn, sem veittur er full-
vinnandi fólki og fjölskyldu-
mönnum. ÚrlaUsnin á að vera
sú, að skapa því fólki atvinnu.
Alíir eru nú orðið orðnir sam-
mála um að styrkur með mun-
aðarlausum bömum, gamalmenn-
um, sjúkum mönnum og örkumla,
ekkjum og börnum þeirra o. s.
■frv. sé sá styrkur, sem þjóðfé-
laginu sé skylt að veita, >og það
sé bæði þjóðarskaði og þjóðar-
skömm, ef það fólk bíður skort.
Árið 1937 er fyrsta árið, sem
1. Börn innan 16 ára
páv 2. Styrkþegar yfir 16 ára
3. Óskilgetin börn
4. SjúkrakostnaSur
Önnur grein Jónasar Guðmundssonar:
Framfærslubyrði
víkur og orsakir

framfærslan er floklcuÖ að veru-
legu leyti, og hefir sú flokkun
haldizt; er því tiltölulega gott að
átta sig á því, hvaða iiðir hafa
síðan vaxið mest. En áður en
vikið er að samanburðinum er
rétt að fara nokkmm orðum um
árið 1936, því það ár er eins foon-
ar míllibilsár í sögu framfærslu-
málanna. Pað ár koma fram-
færslulögin til framkvæmda þeg-
ar í ársbyrjun, sjúkrasamlögin
um mitt árið og elli- og örorku-
tryggingamar í októbermánuði.
snerta þær því sáralítið árið 1936.
FramfærslaB 1936.
Hér eru gamalmennin enn talin
Uindir 2. lið og því ekki hægt
að sjá, hvað mikið gengur til
þeirra. Það er fyrst á árinu 1937
að sú greining kemur fram, enda
lækkar þá liðurinn um 280 þús.
krónur.
Framfærslukostnaður vegna
styrkþega yfir 16 ára var árið
1935, þegar því er við bæft, sem
lagt var út vegna annarra sveita
og ekki fékkst endurgreitt, 1
milljón 173 þús. 380 krónur.
Hefir aukning framfærslukostnað-
ar styrkþega yfir 16 ára, iog [>ar
með talinna gamalmenna, hækk-
að á árinu 1936 um 124 þús. kr.
fer þetta i lok fyrsta ársins eftir
að Reykjavík hefir tekið við öll-
Samkvæmt reikningum bæjar-
ins eru aðalliðimir í framfærslu-
málum í Reykjavík 1936 þeir sem
hér segir;
kr. 27 146,00
— 1 297 429,00'
— 126 914,00
— 153 604,00
Kr. 1 605 093,00
um, sem hér eiga framfæri þeg-
ar sveitfestin var afnumhr.
Til samanburðar má geta þess,
að samkvÆmt athugasemdum við
reikningana 1934 og 1935 vex fá-
tækraframfærslan hér í heiid ;um
170 þús. krónur frá 1933—34, en
um 361 þús. krónur frá 1934—
1935. Voru þá framfærslulögin
ekki komin og engin tryggingar-
Jög heldur. Bendir þetta Ijósast
til þess, að hinar raunverulegu
orsakír á aukningu framfærslunn-
ar stafa af allt öðru en setningu
hinna ;nýju laga.
Framfærslan 1937.
Ef nú er litið til ársins 1637,
lítur framfærslan þannig út:
1. Börn innan 16 ára
2. Styrkþegar 16—60 ára
3. Óskilgetin börn
4. Ekknabörn
5. Styrkþegar 60—67 ára
6. Ellilaun og örorku (hl. Rvíkur)
7. Sjúkrastyrkir
8. Sjúkir og örkumla
9. Sjúkrasamlágsiðgjöld styrkþega
kr. 11 365,00
— 1 016 033,00
— L136 544,00
— 46 643,00
— 144 624,00
— 293 300,00
— 57 860,00
— 72 123,00
f— 27 588,00
Kr. 1 806 080,00
Hækkunin frá 1936 nemur þá
um 201 þús. krónum. Hér er til-
lagið til Sjúkrasamlagsins ekki
tekið méð, heldur aðeins sá
sjúkrastyrkur, sem ekki fæst
greiddur þaðan. Styrkurinn til
Sjúkrasamlagsins er, og verður
þó enn meir í framtíöinnij gróði
fyrir bæinn. Ef vér nú' reynum að
athuga, hvar aðallega hef ir hækk-;
að, er rétt að byrja á þeim liðn-
Styrkþegar 60—67 ára
Styrkþegar yfir 67 ára
Þar sem ekkert liggur fyrir opv
inberlega um hvað mikið gamal-.
menni fengu áður verður nú að
um, sem ber aðalframfærslu-
þungann, en það er „styrkþegar
16—60 ára“, sést að sá liður hefir
lækkað frá 1936 til 1937 um 281
þús. krónur.
Orsökin til þessarar lækkunar
er vitánlega fyrst oig fremst sú,
að gamalmenniin eru ekki lengur
talin undir þessum lið.
Á þessú ári veitir bærinn gam-
almennum þennan styrk:
kr. 144 624,00
— 293 300.00
Sámtals kr. 437.924.00
reyna að giska á hvað líklegl má,
telja .að til þeirra hafi runnið.
Og skal það nú gert.
Með tryggingalögunum var
bæjarstjórnum og hreppsnefndum
lögð sú skylda á herðar að gera
sér ljóst hvað hvert gamalmenni
sem um ellistyrk sótti, mundi
þurfa til þess að framfleyta líf-
inu sómasamlega án þessaðleita
annars styrk frá sveitirini, ef það
sökum fjárhagsástæðna gat kom-
ið til greina að öðru leyti.
Hafði þetta vitanlega í för méð
sér það, að fleiri sóttu um styrk-
inn og hann varð í mörgum til-
felium að áætla hærri, en áðui
hafði verið. Ætti undir öllum
kringumstæðum þó að vera nægi-
legt að áætla að styrkurinn til
gamalmenna hefði ekki vaxið um
meira en helming frá því sem
hann áður var.
Þýðir þetta þá, að til gamal-
mennarna hafi, árið 1936, geng-
ið um 219 þús. krónur af þeim
kr. 1,297 þús., sem þá er varið
til „styrþega eldri en 16 ára“.
Sé þessi upphæð dregin frá þess-
um lið fyrir 1936, kemur út fjöl-
skyldumanna framfærslain 1936,
sem þá verður ein mllljón og
78 þús. króntur. Fjölskuldumanna-
framfærslan 1937 er samkvæmt
reikningum 1 milljón og 16 þús.
krónur eða hefir þó Iækkað um
62 þús. krónur frá 1936 til 1937.
Þar sem hér er aðéins um á-
gizkun að ræða, sem eins og
áður er sagt, ekki er hægt að
undirbyggja að fullu með tölum
úr reikningunum, verður hver og
einn að skapa sér skoðun á því
hvort þetta sé líklegt eða ekki.
En ef þetta er nærri lagi —
og það er það áreiðanlega —
verður stærsti liðurinn í fá-
tækraframfærslu Reykjavíkur —
fjölskylduframfærslan, sem svo
mætti kalla — þannig fyrir árin
sem liðin eru síðan framfærslu-
lögin gengu í gildi:
Árið 1936 1078 þús. kr.
— 1937 1016 — —
— 1938 1100 — —
Er hér iækkun frá 1936-+37 um
62 þús. krónur, en hækkun frá
1937—33 Um 84 þús. krónur. Virð-
ast þessar breytingar eðlilegar og
sízt til þess fallnar að telja að
hér hafi óeðlileg aukning átt sér
stað.
Ég tel mig þá hafa sýnt fram
;á að mestu með tölum úr bæjar-
reiknirigi, en þar semþær þrjóta
með mjög sterkum Iíkum, að síð-
an framfærslulögin nýju gengiu í
gildi hefir fjölskyiduframfærslan
í Reykjavík, sem er langstærsti
íiðurinn í fátækraframfærslu bæj-
arins ekki atukist neitt að kalla
til ársloka 1938 og það er því
algerlega rangt og ösæmilegt að
telja að með þelm hafi fátækra-
frámfærslunni og styrktarstarf-
seroinri verið komið út „í hrein-
usfcu Öfgar“.
Sú aukning, sem orðið hefir,
og sem að meðaltali nemur 265
þús. kr. á ári frá 1935 til 1938,
kemiur svo að kalla eingömgu á
gamalmennin, munaðarlausu börn
in, ekkjur og börn þeirra og sjúka
menn og; Örbumla.
Reykja
hennar.
Þessi aukning er spor í'meinn-
ingarátt, því hún sýnir að betur
er búið að þessu fólki en áður
var, og þó mun engum finnast
að enn sé of vel að þessum ó-
sjálfbjarga eða lítt sjálfbjarga
börnum þjóðfélagsins búið.
Ef við viljum teljast menning-
arþjóð er okkur skylt að búa
Framfærslubyrði
1. Sjúkrastyrkir (fyrir utan saml.)
2. Styrkþegar 16—60 ára
3. Barnsmeðlög
4. Útfararkostnaður
5. Munaðarlaus börn
6. Ekknabörn
7. Sjúkrast. og örkumla (utan saml
8. Kennslubækur og áhöld
9. Sjúkrasaml. iðgj. styrkþega
10. Ellist. 60—67 ára (utan tr.)
Hækkanirnár nema samtals
287,1 þús. kr. en lækkanir sam-
tals 56,7 þús. kr. Hækkunin er
því alls 230,4 þús. kr. á árinu
1938. Er það æði mikil lækkun
að visu en í bæ sem jafn ört
vex og sem átti við jafn erfið
atvinnuskilyrði að búa á ýmsa
lund og Reykjavík átti þá get-
ur þetta ekki talizt neitt stór-
kiostleg aukning, þegar ekkert sér
stakt er gert af hálfu bæjarfé-
lagsins til þess að vinna gegn
vaxandi framfærslu.
Atvinnubótaféð.
Einn liðurinn í bæjarreikning-
unum sem að jafpaöi er a. m. k.
óbeint talinn til framfærslunnar
er atvinnubótaféð. Um það far-
ast B. ÓI. svo orð: „1 hinni al-
mennu styrktarstarfsemi er lang-
stærsti hlutinn framlög til at-
vinnubóta, sem er annað heiti
á fátækraframfæri“. Má nú merki-
legt heita ef B. ól. veit það ekki
að langmestur hluti þess fjár,
sem talinn er fara til atvinnu-
hóta hér í Reykjavík fer til nýrr-
ar gatnagerðar og viðhalds bæj-
arvegakerfinu. Er þetta- mjög
greinilega Uppfært í reiknínigum
bæjarins frá ári til árs og fært
í bæjarreikningunum að mestu
sem aukin eign bæjarsjóðsinis. Er
það sjálfgefið, að þó engin at-
vinnubótavinna væri framkvæmd
yrði bærinn að kosta álíka miklu
fé og nú er varið, til vegagerðar
í bænum. Hitt má með mokkrum
rétti segja, að þó vegagerð mætti
framkvæma á hentugri tímum en
nú er gert, og að hún yrði bæn-
um þá eitthvað koistnaðarminni.
Atvinnubótavinnuna í Réykjavik
er því ekki rétt að telja til fá-
tækraframfærslunnar nema að
sára litlu leyti. Það mundi sýna
sig, að lítið mundi framlag bæj-
arins til gatnagerðar lækka þó
atvinnubótavinnan yrði afnumiin.
Nú hefir komið til mála að
hætta * atvinnubótavinnu í því
formi, sem verið hefir og verja
atvinnubótafénu meira til að
styrkja þann atvinnurekstur, sem
lífvænlegri er til frambúðar fyrir
fátækt fólk én dagiaunavinnan.
Verður þá jafnframt að sjá svo
sæmiiega að þeim og þá sæmir
illa að telja eftir það, sem til
þess fer.
HækkBoin frð 1997 til
193$.
Það sem kannske allra Ijósast
sýnir þróunina í þessum málum
er samanburður á framfærslunnl
1937 og 1938. Þar liggja fyrir
nákvæmar og sambærilegar tölur,
svo að við engan þarf að deila.
Fer hér á eftir samanburðúr þess-
ara ára og sýna plúsar og mínus-
ar við aftasta dálkinn hækkun
og lækkun frá 1937 til 1938.
Hækkun
1937 1938 Lækkun.
57,8 þús. 69,5 þús. • +■ 11,7 þús.
1016,0 — 1100,7 — + . 84,7 —
136,5 — 153,2 — + 16,7 —
22,3 — 21,2 — -f-- 1,1 —
11,3 — 15,6 — + 4,3 —
46,6 — 68,6 — + 22,0 —
.) 72,1 — 81,7 — + 9,6 —
0,5 5,5 — + 5,0 —
27,5 — 26,6 — 0,9 —
144,6 — - 89,9 —- 54,7j —
293,3 — 427,4 — + 133,1 —
um að Reykjavíkurbær hætti aö
telja alla sína vegagerð til „at-
vinnubóta“ eins og nú er gert
í reikningum bæjarins. Atvinnu-
bótaféð hefir, ein-s og framfærslw
lögin, verið notað af þéimi, sem
þurft hafa að leita að tilefni til
árása á umbótaviðleitni þeirra,
sem ráðiö háfa í landsmálum
undanfarin ár, til þess að öfrægja
þessa viðleitnii.
Upp á síðkastið hafa það eink-
um verið Framsóknarmenn, sem
ráðist hafa á hina svokölluðu
atvinríubótavinnu og fundíð 'henni
allt til foráttu, kallað hana til-
gangslítið „klakahögg" og talið
hana „draga menn úr sveitun-
ura". En öllum sem þekkja til
atvinnulífsins hér á landi, ætti
þó að geta skilist það, að ekkí
er óhyggilegt að gatnagerð ög'
önnur slík vinna, sem nauðsynleg'
er en en-gan arð gefur i aðra;
hönd, sé úrinin á þeim tímum
þegar önnur atvinna ér sem
minnst og að vinnunni sé skift
sem réttlátast milli -þeirra, sem
verða að sitja auðuim hön-dum
þann tírna hv-ort sem er. Því þö
göturnar verði eitthvað dýrari fyr
ir það, að þær eru lagðar á ó-
hentugri tím-a, getur það bein-
linis biorgað sig fyá sjðnarmiðí
heildarinnar. Að vinna þessi störf
/o-g festa í þeim vinriiuaflið yfir
sumartímann eða þ'ann tíma ann-
an, er atvinna er við ffámleiðslu-
störfin, væri álika viturlegt eins
og það, að bændurnir séttust við
prjóna um hásláttinn.
Það er sjálfsagt að reyna að
verja sem nrestu af atvinnubóta-
fé ( eða eins -og það nú er ikall-
að framleiðslu-bótafé) sem ríkið
leggur fr-am til þess aÖ styrkja
nýjan arðbæran a-tvinnurekstur,
en þó það yrði geri mundi ávalt
verða mikill hlúti fólks í bæj-
unum, s-em nauðsynlegt væri að-
sjá fyrir einhvérri vinnu að vetr-
i-nurn, -o-g er ekki go-tt að k-oma
auga á að annað væri þá hent-
u-gra að vinna en |i:iu' verk, sem
gera þarif í bænum hvort senr er„
Hvað Reykjavík snertir er þvi:
rangt að telja atvin.nubótaféðeinn
lið fátækraframfærslunnar, því
fyrir það fé fær bærinn árlega
mikil verðmæti í nýjum -og betri
Frh. á 4. sf&H.