Alþýðublaðið - 28.08.1940, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGUR 28. ágúst 1940
ALÞÝÐUBLAÐO
AIÞYÐUBLAÐIÐ
MSnningarsjóður Jóns Baldvinssonar;
Ritstj óri: Stefán Pétursson.
Ritstjóm: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (feeima) Hringtaraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H. F.
_— -----------------------------------------♦
Vinnan hjá setuliðinu.
TILRAUN blaSs kommún- J
ista í gær til að efna til j
æsinga meðal verkamanna út af
því, að brezka setuliðið telur sig
ekki geta haft sömu reglur um
útborgun vinnulauna og hér
tíðkast, mælist illa fyrir og ekki
.sízt hjá verkamönnum, svo að
ef kommúnistar hafa haldið að
þeir myndu geta grætt eitthvað
á því hjá verkamönnum að vera
með þessi skrif, þá hefir þeim
algerlega skjátlast.
Eins og tekið var fram hér í
blaðinu í gær, er það ekbi nema
eðlilegt, að verkamenn óski
helzt eftir því að fá sem fyrst
þá aura, sem þeir vinna fyrir.
En hér er ekki um svo veiga-
mikið atriði að ræða fyrir
verkamenn, að það taki því að
vera að skrifa langar æsinga-
greinar um það. Eins og kunn-
ugt er eru það fæstir, sem vinna
hér í bænum, sem fá kaupgjald
sitt greitt vikulega og flestir
munu fá það borgað eftir á mán-
aðarlega. Það er rétt að ástæð-
ur verkamannafjölskyldnanna
eru þannig, að þær þurfa að fá
fé sitt sem allra fyrst, en hvort
þær fá það í vikulokin, þegar
skipti eru, eða viku seinna, og
eiga alltaf vikukaup inni, þegar
útborgað er, getur ekki skipt
mjög miklu máli. ,
Tilgangur Þjóðviljans með
skrifum sínum er líka fyrst og
fremst sá, að efna til æsinga
gegn setuliðinu, eins og hann
hefir líka gert margar tilraunir
til frá því fyrsta. Er alveg ó-
skiljanlegt hvað blaðið hyggst
að hægt sé að vinna með því.
Öllum er ljóst, að landið er her-
tekið, og að allar æsingar geta
verið stórhættulegar. Með þessu
er þó ekki sagt að ekki sé rétt
að finna að því, sem við Islend-
ingar teljum að mætti betur
fara í samskiptum setuliðsins
við okkur, en það á ekki að gera
með neinum æsingaskrifum.
Um það gilda aðrar aðferðir og
myndu þær oft geta komið
gagnlegum umbótum af stað.
Líka er vitað, að orð fara milli
íslenzkra manna og setuliðsins
um viðskipti þess við þjóðina og
ætti það að vera trygging fyrir
því, að hægt sé að laga misfell-
ur, sem kynnu að vera á sam-
búðinni.
Vinna sú, sem verkamenn hér
í Reykjavík og iðnaðarmenn
hafa haft hjá brezka setuliðinu,
hefir komið í góðar þarfir.
Asnaskrif Þjóðviljans um þessi
mál munu því sízt verða til þess
að auka álitið á því blaði, og
mátti það þó ekkert missa. Það
munu allir vera sammála um.
Nðmsstyrkir til stM
enta verða hækkaðir
UNDANFARIN ár hafa að
jafnaði fjórir stúdentar á
ári verið styrktir til náms er-
lendis samkvæmt fjárlögi.um.
Hafa þeir hinga'ð til stundað
nám ;sitt í Evrópu, en nú er sú
lei'ð algerlega lokuð vegna stríðs-
ins. Hefir ríkisstjórnin ákveðið að
að þessir styrkir verði hækkaðir
svo, að þeir, sem þeirra njóta,
geti stundað nám sitt í Bandaríkj
unum eða Kanada.
Pjrðinoarmikll startsemi i págu alpýðo-
samtakanna oo félagsiegrar menninoar.
----♦---
Eftir Ragnar Jóhannesson
BJART var yfir svip Jóns
Baldvinssonar, og bjart er
yfir iminningu hans. Það er þvi
skylda Alþýðuflokksins að sjá
Um, að svo verði einnig um
stiofnanir þær, er bera nafn hins
fallna forseta.
Fyrir nokkrum dögum var hér
í biaðinu minnst á Minningarsjóð
Jóns Baldvinssonar, og skömniu
áður hafði hlutafélagið Hrafna-
Flóki í Hafnarfirði minnst enn
greiniiegar á sjóðinn með rausn-
arlegri gjöf til hans. Og það er
að verðleikum, að minnt er á
þennan sjóð; og svo oft þarf að
ininna á hann, að hann verði
óskabarn fiokks okkar og hvers
og eins manns eða konu, sem vill
heill og uroska alþýðúsaimtak-
anna. Bæði er oss sómi að því að.
hafa vel í heiðri minningu þess
manns, sem drýgstur var í upp-
byggingarstarfi saimtakanma á
fyrsta áfanganum, og í öðru lagi
er markmið sjóðsins slíkt, að
verða má f’okknum til mikillar
blessumar, þegar fram líða
stundir.
Sjóður þessi er ekki gamall og
því heldur ekki stór. En þess var
að vænta, að skanrmt mundi líða
frá láti Jóns Baldvimssómar þar
tii stofnaður yrði að tilhlutún Al-
þýðusambandsstjórnar mimning-
arsjóður hans. Og stofnendum
sjóðs þessa hefir giftusamlega
tekizt að semja hónum stefnu-
skrá. Jón Baldvinsson var víð-
sýnn maður, og því er það vel
í anda hans ákvæðið um, að sjóð-
urinn skuli styrkja uinga menn til
utanfarar til að kynna sér þjóð-
félagsmál á Norðurlöndum.
Eins og nú standa sakir er
styrjöldin þrándur í götu allra
viðs’kipta okkar við Norðurlönd.
En það er von allra frjálslyndra
manna, að sú tíð komi, að skuggi
hins nazistiska ofbeldisæðis þok-
ist af þessum löndum, sem kom-
izt hafa öðrum framar í því að
efla hjá sér lýðræði og sósíal-
istiskt skipulag. Þegar svo er
komið, getur rætzt hugmyndin,
sem liggur að baki stofnunar
Minningarsjóðs J. B.
Sósialdemokrataflokkarnir á
Norðuriöndum eru þær stjórn-
máiahreyfingar, sem Alþýðu-
fiokkurinn íslenzki er skyldastur
og fyrst og fremst getur leitað'
fyrirmynda hjá. Þeim fer líka
sém betur fer ört fækkandi hér
á landi, sem sníða vilja alþýðu-
samtökunum stakk eftir fyrir-
myndum þjóða, þar sem frelsis-
vonum fjöldans var snúið upp i
ofbeldi, harðstjórn og heimsveld-
isstefnu eins og í Sovét-Russ-
landi. Það hefir æ fleirum orðið
ljóst, hvílík blekking var að
trúa á hjálp og fyrirmynd úr
þeirri. átt. Síðustu „vendingar“
kommúnista hafa fært mönmum
rækilega heirn sanninn Um það,
— Á Norðurlöndum hafa verka-
iýðshreyfingin og alþýðufiokk-
arnir þróast jafnt og eölilega og
auðnazt að skapa alþýðu þessara
landa lífvænlegri kjör en annars
siaðar. Þar hefir alþýðuhreyfing-
in hlotið traustari grundvöll og
fastari erfðavenjur en ennþá hef-
ir náðst hér heima. Þar er óhugs-
andi, undir eðlilegum aðstæðum,
að ábyrgðarlausir sundrungar-
fiokkar geti valdið jafnmikilii
ringulreið og hér hefir átt sér
stað sí'ðasta áratuginn. Ein
stærsta orsö'k þess er /vafaiaust
hið trausta samtakakerfi og meiri
og traustari þekking á verka-
lýðsmálum þar en hér. Strjálbýlí
okkar og fámenni hafa gert Al-
þýðuflokki okkar örðugt fyrir um
að útbreiða sem skyldi fræðsiu
Ragnar Jóhannesson.
um þessi mál, þótt nú sé óðum
að rætast fram úr hví.
Minningarsjóði Jóns Baldvins-
s<onar er ætlað að bæta úr þessu.
Utanfarir ungra alþýðumanna tn
Norðurlanda til að kynna sér
verkalýðsmál, ættu að hafa stór-
um þroskandi áhrif á öll verka-
lýðssamtökin. Bæði afla þeir sér
iræ'ðslu, og svo ber að líta á það,
að það er eigi lítil andleg upp-
örvun fyiir unga menn, e. t. v. úr
afskekktum þorpum, að sjá fyrir
sér vel skipulagt og fjörugt fé-
lagsstarf í öðrum löndum. Óneit-
anlega ætti efnilegum unglingum
að skapast með því skilyrði til að
hafa örvandi áhrif í fásinni átt-
haganna.
En þessi sjóður, þarf fé til
starfsemi sinnar eins og allir aðr-
ir sjóðir. Hvernig á að afla þess?
Hlutafélagið Hrafna-Flóki hefir
sýnt gott fordæmi öllum þeim fé-
lögum, sem eitthvað vilja leggja
af mörkum til sjóðsins.
En fleiri geta lagt til sinn
skerf, þótt ekki geti þeir gripið
svo rausnarlega til pyngjunnar.
— Mér hefir dottið í hug, hvort
Minningarsjóður Jóns Baldvins-
sonar gæti ekki orðið áheita-
stofnun Alþýðuflokksiins og Al-
þýðusambandsins.
Allir kannast við það, að menn
eru margir hneigðir til að heita
Frh. á 4. síðu.
IqfkniN ipp af SigUrði
Ferðasöguþáttur eftir Pétur Sigurðsson.
-----«----
H5R SKÍN SÓLIN eins geisla-
prú'ð og lilý og á nokkrum
öðrum stað í heiminum. Ekki
þarf að leita í aðrar heimsálfur
eftir slíkum gæðum. Að baki mér
rís einn mesti og tignasti hamra-
veggur, sem í heimi finnst. Ég
sit vestan undir hinu mikla stefni
bergeyjarinnar í Ásbyrgi, í hita
sólskini. Er nýbúinn að endur-
nærast við altarisborð þessa heil-
aga staðar, á stórum bláberjum.
Hefi einnig — ekki aðeins dregiö
skó af fótum mér, heldur líka
afkiæðst hverri spjör og meðtekið
heilaga geislaskírn sólarguðsins.
Hví ekki að ganga á fund guð-
janna í þeim sama einfalda bún-
ingi, sem maðurinn uppmnalega
kemur frá hendi þeirra? Og hug-
iur, sem ekki er sýktur fárán-
legri syndameðvitund, 'blygðast
sín ekki fyrir hreinan
og réttskapaðan líkama, hvort
ýiem er í nærveru ása, guða eða
ástargyðjanna, sem vér fórnum
fúsastir bæði iíkama og sálu.
Fegursti bletturinn? Inndælasti
dagurinn? — Nei, það get ég
ekki sagt. En þetta er einn hinna
mikilfengiegustu staða á jörðu,
er ég hefi séð, og stundin ein sú
inndælasta, sem ég hefi átt um
mína daga, en þær eru margar.
Ég get því ekki tekið undir með
Klettafjallaskáldinu, er segir:
„Ekki er guð á gæðum sár.
Gakk á hlunna fremstu.
Máske færðu eitt gott ár,
ef um sextugt kemstu."
Ég er enn ekki fullra 50 ára,
Allir nýgiftir menn — það er
en mörg þeirra hafa verið góð ár.
að segja í fyrsta sinni — eiga
beztu konuna, sem til er. Það eru
aðeins skáld, eins og Guðmundur
Guðmundsson, aðra þori ég ekki
að nefna, sem halda áfram að
eiga beztu. konu landsins, þótt
áratugirnir líði. Þannig segja
'inenn líka æfinlega þegar kemur
heitur eða kaidur dagur, að það
sé heitasti eöa kaldasti dagurinn
í manna minnum. Einnig segja
menn, a'ð þessi eða liinn sé fal-
iegasti bletturinn á jörðinni. Ég
á ekki til svo skarpa dómgreind,
að ég geti greint hiklaust á milli
fallegustu staðanna, sem ég hefi
séð, en í þessari síðustu ferð
minni hefi ég séð nokkra falleg-
ustu staðina hér á landi. Ég þarf
þö ekki að eyða rúmi í lýsingar
á þeim, því að þetta eru þekktir
staðir, sem margir hafa málaö,
myndað og skrifað Um. En nú
byrja ég á byrjuhinni.
„Skrðlt og troliingur“.
„Landinn af vesturvegi“ heitir
kvæði eitt mikið eftir skáldið
Einar Benediktsson. Hann yrkir
um vestur-íslenzkan hermann,
sem er að deyja á vígstöðvunum.
Rifjast þá upp fyrir unga mann-
inum helztu viðburðir lífs hans.
Síðasti viðburðurinn var þessi:
„Hann skaut einn óvin en ann.an
stakk hann.
Hann óð inn i þröngina, að vega
á ný.
Þá lauk iians degi i leiptrum og
gný.
Hann ieit á sinn banamann —
sunnubiakkan."
En fyrsti viðburðurinn, sem
rifjast upp fyrir hinum deyjandi
unga manni, er ferð yfir á. Hann
er á leið til kirkju með foreldrum
sínum. Það er fermingin. Og nú
mundi hann „fjarlægan flúða
nið“. „Á folanum hans var gló-
fextur makkinn." Áin rann á
hnákkinn, en „bæði foreldrin riðu
á hiið“.
,,Og muninn sá aðra mynd. Hann
stóð einn
í múga, sem hlóðst á innsæva
skipi.
Frónskur, tvítugur ferðasveinn.
Framtíðin bjó í hans höndum
tveimur.
f skröiti og troðningi gaus ýlfr-
andi eimur.
Hans aleign var farbréfið, keypt
fyrir grip.
en þar nam hann fyrst eins og
þyt og svip
af því, sem í fjalldalnum kallað-
ist heimur."
Þetta stef kom fram í huga
■mínum í troðningnum um borð í
„Esju“, er hún var að fara frá
Reykjavík. Hvenær skyldi maður-
iosna við þann ófögnúð, að
fefðamenn komast varia leiðar
Sinnar fyrir troðningi hinna fór'-:
vitnu gesta, þegar skip okkar eru
að fara eða koma? En svo bætt-
ist við allan troðninginn einhver
ógurlegur hávaði, sem ætlaði al-
veg að æra mann. Ég skil nú, að
Þióðverjar gátu vopnað sig með
hávaða eintómum í Frakklandi.
Frh. á 4. síðu.