Alþýðublaðið - 05.10.1940, Qupperneq 3

LAUGARDAGUR 5. OKT. 1948.
ALÞ'f'ÐUBLABIÐ
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (heima) Hringbraut 218. 4903: Vilhj. S. Vilhjáms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2.50 á mánuði. 10 aurar í lau’ u
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJ AN
Brauðverð og blaðafréttir.
ITÍMANUM vav á fimmtu-
daginn smáklausa, þar sem
réttilega var að því fundið, að
Morgunblaöið hefði ekki minnst
á haustmarkiað KRON, sem er
þó virðingarverð tilraun til að
lækka nokkuð verðlag og er auk
þess nýmæli í verziun hér. Legg-
vr Tíminn Morgunblaðinu þetta
að vonum og venju út á hinn
versta veg.
En hvernig er sannleiksást Tím-
ans sjálfs í svipuðum efnum?
Gerir hann sig ekki sekan um
hið sama og Morgunbiaðið.
Fyrst af öllum fyrirtækjum hér
í bæ auglýsti Alþýðubrauðgcrð-
in, sem er stærsta brauðgerðar-
hús landsins og hefir útsölu í
ölium stærstu stöðum í nánd
Reykjavíkur, verðlatkkun á vöru
þeirri, er hún framleiðir, brauði.
Brauðið er ein aðalnauðsynjavara
aimenninigs, og flestir — eða lík-
3ega aliir — kaupa brauið sitt frá
brauðgerðarhúsunum, nú orðið,
hér í Reykjavík.
Lækkun á hveiti og rúgmjöli
kemur almenningi í kaupstöðum
raunverulega ekki að gagni,
nema hún komi fram í lækkun
brauðverðsins. Lækkunin á brauð
verðínu er því ein iangþýðingar-
mesta verðlækkunin, sem gerð hef
ir verið' enn, sem komið er.
Maður skyidi því halda að blöð
in hefðu. í allri umhyggjusemi
sinni fyrir sönnum fréttum og
velferö almennings að minnsta1
kiosti skýrt frá verðlækkun Al-
þýðubrauðgerðarinnar. En hvað
hefir skfeð? Ekkert biaðanna í
Reykjavík hefir nefnt þessa ;lækk-
tu.n með einu einasta orði, nema
Alþýðublaðið. Þó fluttu þau öl!
— fyrir fulla borgun auglýsing-
una um verðlækkunina, svo þeim
var hún kunn.
Hvernig stendur nú á þessu?
Margir munu afsaka Morgtun-
biaðið og Vísi með því, að þau
séu „bakarameistarabloð“ og- vilji
ekki gera þeim gramt í geði með
því að segja þessa sönnu frétt.
En vitaniega er slíkt engin af-
sökun fyrir fréttablöð.
Þjóðviljinn á sínar tvær sígildu
afsafcanir. Aðra, að ekki er —
auglýst í bonum, 'Dg hina, að
aldrei má neitt satt standa í því
blaði.
Að afsökun Tímans hafa menn
hinsvegar ieitað — og hvergi
fundiö. —
Þetta litla dæmi er. annars
greinileg mynd af fréttablaða-
mennskurmi eins og hún er hér
ennþá hjá flestum. En hún virð-
ist vera þessi:
Þegar blaði berst frétt skal
taka fréttina iog mæla hania og
vega og athuga í smásjá frá öll-
um hliðum. Fréttina má ekkitaka,
ef hún kemur sér illa fyrir ,,að-
-standenidur“ blaðianna nema hún
sé þá „flokknumi í beifd“ eitthvað
verulega til franidráttar. Sízt af
öllui má tafca frétt sem ætia má
að öðrum „flio1kki“ verði einhver
hagur að í augum almennings.
Um slíka frétt er skylt að þegja
Oíg getur samábyrgðin þar jafn-
vel prðið svo sterk að enginn
munur verði á landráðablöðum
og beiðariegum biöðum. Svo varð
t. d. um brauöverðsfréttina, sem
hér var tekin sem dæmi er Vísir,
Tíminn og Morgimblaðið settust
á bekk með Þjóðviljanum.
Svona á fréttablaðaniennska
ekki að vera. Með þessum hætti
verða blöðin aldrei alvarlega tak-
andi fréttablöð. Með þögn sinni
Ijúga þau að fólkinu og grafa
undan beilbrigðri hugsUn.
Þetta lýsir líka mggnasta auni-'
'ingjahætti. Dettur nokkrum í hlug
tii dæm.is,hváð þessa brauðverðs-
frétt snertir, að henni verði hald-
ið ieyndri fyrir aimenningi, þó
blöðin þegi? Hver húsmóðir og
hveri heimili í bænum veit þetta
innan skammms og ailir fá um
leið að vita, hver hefir lækkað
brauðverðið.
Swona ómennskuháttur, sem nán
ast er hlægilegur/ á áð hverfa
úr íslenzkri blaðamennsku.
Það er öllum fyrir beztu en
þó fyrst oig fremst blöðunuim
sjálfum.
Frétt á að segja, ef hún getur
talizt siík; hver sem í hlut á, og
láta þá umsögn fylgja henni á
verri eða betri veg eftir því selm
forráðamönnum blaðsins finnst
þurfa, ef þá er annað gert en
flytja hana svo sanna og rétta
sem blaðamaðurinn veit hana
þegar biaðið fer í prentsmiðjuna.
Slík er venja allra þeirra biaða
sem fengið hafa á sig almennings
orð fyrir áreiðaniegan frétta-
burð.
Þó blöðin ein hafi hér verið
nefnd, á hið sama auðvitað við
um útvarpið. Það á aullc þess
langhægast með að lifa eftir þess-
inn reglum. Það á eniga „að-
standéndur" og enga „flokka“,
seim taika þarf sérstaklega tillit
tii. En hvað eftir annað hefir
„hlutdrægni þagnarinnar" verið
beitt þar, pg hvað eftir annað
hefir ómerkilegum áróðri verið
tnoðið inn í fréttir, ákveðnum
mönnum og málefnum til fram-
dráttaR eða í því síkyni, að viarpa
skugga, á aðra.
Þetta hefir þó batnað nokkuð
Uípp á síðkastið og á vonandi
eftir að batna enn rneira.
Sú regia, sem Ufa á éftir í þess
umi efnurn, er að segja fréttirnar
sannar og réttar, hver sem í hlut
á, en séu þær þannig vaxnar, að
deiiur geti af þeim sprottið, að
deila þlá um þau atriði, og deila
eins og menn.
Húsfreyjan að Nesi við Sel~
tjörn er áttatíu ára í dag.
ATVEIMUR UTNESJUM, sitt
hviorum megm við breiðan
Skerjafjörðinn, standa tvö sögu-
rík höfuðból eius og vitar, sem
vísa manni leið: Nes við Seltjöm
og Bessastaðir á Álftanesi. Þau
benda manni til fortíðarinnar,
sögu vorrar '0g minninga um ó-
líka tíma þeim, sem við nú lif-
um á.
Gegnum aldirnar voru þessi
höfuðból miðstöðvar framtaks og
menningar hér á skaganum, og á
báðum stöðuni standa rammger
húsakynni, byggð fyrir mörg
humU'uð árum.
Húsfreyjan að Nesi við Sel-
tjörn, Kristín ólafsdóttir, er 80
ára í dag. Þetta er ein af merk-
Ustu núlifandi konum hér á landi.
Þegar ég ek heirn að höfuðból-
inu rudda slóð og sé þetta gamla
hús standa þama umvafið gró-
anda, en framundan hafið
breitt pg blátt, er eins og
ég gleými ysinium í dag, bílaorg-
inu, hrópum útvarpsins, hernað-
araðgerðum og stórtíðindum . líð-
andi stundar. Og þegar ég stíg
inn fyrir þrepskjöldinn og sé
þessa grönnu, gömlu konu sitja
í einu borni sinnar gömlu stofu,
er eins og ég heyri andardrátt
gamalla tíma og finni ilm af
bikuðum súðum þessa aldraða
húss.
Kristín ÓJafsdóttir tekur þétt
í hönd mér með hinni grönuu og
hlýjU hendi sinni. Hún veit um
erindi mitt. Hún leggur aftur iitla
bók ,sem hún var aÖ lesa í, en
það er ættartala hennair, og án
þess að ég hafi nokkur inngangs-
ofð byrjar hún að tala við mig
um hina löngu og starfsríku æfi
sína:
„Ég á helminginn af Nesi. Það
var virt til 40 hundraða. Móðir
mín var frá Vigfúsarkoti hér í
Reykjavík, en það stóð rétt fyrlr
ofan Vesturgötu 3. Maður hennar
var heilsuveill, en hafði stundað
sjó. Hann reyndi að skapa sér
aðra vinnu og festi því kaup á
einUm þriðja úr þessu býli, en
hann dó án þess að geta starfað
mi’kið hér. Móðir mín bjó hér 2 ár
ekkja, en, giftist síðan, og hér
er ég fædd árið 1860, og hér
hefi ég alizt upp og lifað öll
þessi ár. Þegar ég var 21 árs
gömul giftist ég ungum formanni,
Guðniundi Einarssyni frá Bolla-
görðum. Hann var þá 24 ára og
hafði nýlokið við að. smiða sér
6 manna far, þegar við fórum
að búa. Hér hafði alltaif verið
mikið útræði, og eftir að við
Guðmundur tókum við búsforráð-
um 'hér var sízt dregið úr út-
gerðinni. Alltaf voru gerð út héð-
hn 3 skip á vorvertíð og tvö á
vetrarvertið. Voru róðrarnir
stundaðir héðan á vorin, en skip-
in fóru til Garðs eða Leiru á
vefrum og reru þaðan. Alltaf var
Gúðmundur formaðpr á einu
þeirra. En jafnframt útgerðinni
fagna að kúnna lag á fólki, endia
hefi ég alltaf verið hjúasæl, eins
og sagt er. Guðimundux var hinn
mesli dugnaðar- og ráðdeildíar-
maður, enda gekk búið upp hjá
okkur, jafnvel eftir því sem ó-
megðin óx, og ekki stóð á henni.
Þegar skútuöldin byrjaði fyrir al-
hö’fðum við þó mokkurn búskap,
og þó sérstaklega eftir að við
keyptum 500 til viðbótar af jörð-
inni, svo að við áttum réttan
helming hennar. Eins og skiljan-
legt er var því allmargt í heim-
ili hjá okkur og aldrei færra en
6 vinnumenn >og 4 vimnukionjiU’.
Það var því miikið að gera fyrir
mig, en ég befi átt því láni að
vöru sneri Gúðmundur sér strax
að þeim málum og keypti hann
ásamt Þórði í Ráðagerði og
Þórði í Görðunum skútu og gerðu
út. Niokkru síðar keyptu þeir aðra
skútu, en síðan voru þær báðar
selda.r og eignum skipt milli fé-
lagaima, en Guðmundur keypti
þá einn tvær skútur og gerði út.
Þetta mun hafa verið um 1885.
Þessi útgerð stóð mörg ár og
gaf niokkuð í aðra hönd. Guð-
murndur hafðd ekki skipstjórarétt-
indi og gat því ekki verið með
skúturnar sínar, en hann stun-daði
áfram formennsku á opnum skip-
Um. Um Í905 seldi hann >svo
skútumar og ætlaðd nú að leggja
•fó sitt í togaraútgerð-, en þá var
togaraöldin í uppsiglingu. Vai
hann búinn að borga hlutafé sitt.
þegar hann drukknaði í mann-
skaöaveöri í apríl 1906. Hann var
þá á leið heim frá Keflavik. Ég
fékk fé mitt endurgreitt, taldi
ekki rétt af mér að leggja það
fram til slikra tilraumia eins og
á stóð. Það beið mín líka mlkið
starf að fullkomina uppeldi 9
barnia, sem við höfðum eignast.
Ég verð’ að segja, að ég fann
þunga þesga hlutverks hvíla á
mér, en ef til vill hefir hann gert
pnér siorgiina léttari. Guðmundur
var aðeins 48 ára gamall, þegar
hann drukknaðd. Fjögur börn mín
voru' þá enn í ómegð. GuðmUnd-
ur so-niur minn var ytra, er faðir
hans drukknaði og var farinn
að læra sjömainnafræðá. Við átt-
tumi 4 syni: Guðmund skipstjóra,
hú bónda í Móum á Kjalaxnesi,
Einar skipstjóra í Bollagörðum,
Ólaf búfræðjing, sem stjórnar
þessu búi og ég setti lcomiung-
an. til búfræðináms, iog Ásgeir
löigfræðing, sem nú er látinn.
Dætur okkar voru 5: Valgerðar,
kona Björns Ólafs skiipstjóra í
Mýrarhúsum, Anna, kona Kr;ist-
ins Brynjólfssonar skipstjóra frá
Engey, ólafía, kona Wenner-
s-tröms landshöfðingja í Svíþjóð
og fyrrveranidi ráðherra, Guðrún,
kona Karls Bergströms ritstjóra í
Helsingborg, og Ásta, kona Karls
Torfasoniar bókara. Þá tók ég og
tvær fósturdætur. Tveir drengj-
KRISTÍN ÓLAFSDÓTTIR
anna, Guðmundur og Einar lærðu
sjómannafræði undir eins og þeir
gátu, og gerðust síðan togarar
skipstjórar. Var Guðmuinid'ur
stýrimaður á fyrsja togaranum,
er hingað kom. Yfirleitt hefir
heimili mitt haft mikil afsMpti af
útgerðarmálum, enida var líka
þannig til þess stofnað að imiiklu
leyti í upphafi. 6 manina farið
hans Guðmundar míns var undir-
staðan.
Bn búinu hefi ég haldið’ við
sjálf með hjálp Ólafs sionar míns.
Við höfum eftir að býliniu var
skípt, em hér hefir alltaf verið
tvxbýli, sett allt í rækt, iog bú-
skapurinn hefir gengið sæmilega.
Þessi staður er orðinn hluti af
sjálfri mér, enda er það lekki
lundariegt. Hér er ég fædd og
hér hefi ég lifað allt mitt líf.
Ég var í biorginni hluta úr tveim-
ur vetrum nieðan bömin voru að
læra, og svo skrapþ ég sumarið
1919 til Svíþjóðar til að heim-
sækja dætur mínar. Þetta er það
eina, sem ég hefi yfirgefið’ Nes.
Hér er ákaflega friðsælt og fag-
urt. Fjallahringurinn er tilkomU-
m'ikill og hafið er blátt oft og
tiðum. Stundum er það þó úfið
og illúðiegt, og þá ríkur særinn
um þessa gömlu stofu og sjávar-
seltan sezt á gluggana og gerir
þá gráa. Hér er dálítið storma-
samt, en stundum er lífca næðið
imiest í storminUm á vetrarkvöld-
um. Þó að mér hafi þótt vænt Um
sjóinn, þá verð ég þó að játa,
að ég hefi háð nokkra baráttu
við hann. Hann sækir á túnið
mitt og brýtur nokkuð úr því, en
þó ekki til mikils skaða. Seltjörn,
sem Nes er kennt við, er svo að
segja horfin. Þú sérð hérna lága
skerjagarðinn, - sem rétt sér á,
innan hans er Seltjörn, en mað’ur
getur varla lengur kallaö þetta
Frh. á 4. síðu.
Sjómannafélag Reykjavíkur
heldur fund í ISnó, niðri, sunnudaginn 6. okt. 1940 kl. 2 eh.
DAGSKRÁ:
1. Félagsmál.
\
2. Fulltrúakosning á Sambandsþing.
3. Afstaðan til uppsagnar á samningum.
Fundurinn er aðeins fyrir félagsmenn með fullum félags-
réttindum.
STJORNIN.
> &