Alþýðublaðið - 03.12.1940, Blaðsíða 2

I
I

ALiÞYÐUBLAÐIÐ
ÞRfÐJUDAGUS 3. DES. 1940.
fe
Péfinra MalMéa*ss®nar borgar*
síféra weréa verMaialr ekk«
ar skrifstefa lnlsailsr frá
M. 12—4 aniéwikiadaglsim 4 des,
Félag vefnaðarvörukaupmaima
Félag matvörukaupmanna
Félag skókaupmanna
Félag búsáhaldakaupmanna
Félag kjötverzlana
Félag stórkaupmanna
Sktifstofnr bæjarins
og bæjarstofnana
veréa lokaðar allan dag~
inn á morgnn, mifhriku*
daginn, 4. des., vegna Jarð
arfarar Péturs Halldérs^
sonar i»orgarsfi]éra.
Biarnl Benediktsson.
—ÚTBREIMÐ ALÞÝÐÐBLAÐIЗ
—~-UM DAGINN OG VEGINN---------------------
Athyglisvert bréf frá öryrkja, sem sýnir ástandiS á ýmsum |
heimilum hér í bænum. Bréf frá „Búsettum við leðjuna“ >
og annað frá „Bílstjóra við Einholt“. |
----- ATHUGANIR HANNESAR Á HORNINU. --------
SÍÐAST skrifaði ég nokkur orð p
um kaup verkamanna og dýr-
tíðina. Af þessu tilefni hefi ég
fengið bréf frá öryrkja, sem ég tel
sjálfsagt að komi fyrir sjónir Ies-
enda minna. Ég vil taka það fram,
að það vill svo vel til að ég þekki
persónulega þennan öryrkja, veit
að lýsing hans er rétt og veit einn-
ig að hann er dugnaðarmaður, vel
gefinn, tilfinninganæmur og hefir
alltaf verið reglusamur. Tek ég
þetta fram vegna þess, að oft er
gagnrýni efst í hugum manna, þeg-
ar rætt er um slík ltjör, sem hér
eru gerð að umtalsegfni.
BRÉF ÖRYRKJA er svohljóð-
andi: „Kæri Hannes minn! Mig
langar að gera svolitla athuga-
semd við dálk þinn „Um daginn
og veginn“ 28. nóvember. Þar seg-
ir þú svo: „Verkamenn hafa nú í
vikulaun ekki nema 80—90 kr. og
með hinni miklu dýrtíð er það ekki
nægilegt til að íramfleyta 4 eða 5
manna fjölskyldu.“ Nú langar mig
til, í sambandi við þetta, að segja
þér af mínum ástæðum, eins og
þær eru og hafa verið síðan hin
ógurlega dýrtíð byrjaði:“
„ÉG ER BÚINN að vera heilsu-
laus' í 6 ár, algerlega óvinnufær.
Ég á 4 börn móðurlaus, af þeim
eru 3 heima. Til að framfleyta
þessu heimili fæ ég hjá því opin-
bera eftirfarandi:
Örorkubætur .............. 102,50
Framfærslustyrk .......... 120,00
Samtals 222,50
Föst útgjöld voru síðasta mán-
uð:
Húsaleiga ................. 85,00
Hiti ...................... 26,25
Til suðu og ljósa ......... 20,39
Samtals 131,64
Eftir eru þá til fæðis, klæðis,
hreinlætis og alls annars kr. 90,80
pr. mánuð, eða kr. 22,70 á mann,
eða rúmir 75 aur. pr. dag.“
„NÚ VIL ÉG SPYRJA ÞIG: Er
hægt að lifa á þessu? Er það for-
svaranlegt, að láta börn og sjúk-
linga búa við það viðurværi, sem
fæst fyrir þetta fé? Eða er allt
skraf um dýrtíð bara blekking
þegar svona fólk á í hlut? Svo
langar mig að spyrja þig að, hvort
það sé forsvaranlegt að láta fólk
sofa við verlausar rúmfatadruslur
ár eftir ár? Er það forsvaranlegt
að hafa börnin svo klæðlaus, að
þau þurfi t. d. að nota bæði sömu
skóna, þannig, að þegar annað
kemur úr skólanum kl. 12, notar
hitt sömu skóna til að fara í skól-
ann kl. 1?“
OG SVO bætir bréfritarinn við:
„Ég er ekki að skrifa þér þetta til
þess að kvarta á gatnamótum eða
bera eymd mína og minna út með-
al fólksins, en ég hygg að enginn
muni lá mér það, þó að ég dragi
fram þessa mynd einnig, þegar
önnur er sýnd, að gefnu tilefni frá
þér. Mig sjálfan skiptir það litlu
hverng um mig fer úr því sem
komið er. Öryrkjar eiga litlaT
framtíðarvonir og maður hættir
að eiga vonir til að rnissa, svo fá-
tækur getur maður jafnvel orðið.
En börnin eru mér allt. Þess vegna
sendi ég þér þessar línur.“
ÞAÐ ER ÓÞARFI fyrir mig að
svara þeim fyrirspurnum, sem
bréfritarinn beinir til mín, enda
rnyndu svör mín verða svo aum
gagnvart þessari fátækt og um-
komuleysi, að ég fyrirverð mig
fyrir að láta þau frá mér fara.
Hver og einn getur svarað sjálfur
og bréfritarinn veit það. En það
vildi ég segja út af þessu bréfi,
að slíkt ástand og hér hefir verið
lýst er svartur blettur á þessu
bæjarfélagi, þessu landi, allri
menningu okkar, allri trú, öllu lífi
okkar. Og því svartari og óafmá-
anlegri verður þessi blettur, því
minna sem gert er að því að korna
í veg fyrir svona ástand. Vitanlega
eru gjafir einstaklinga til he’imila,
sem svona er ástatt um, lítils meg-
andi, þó að þær kunni að vera
kærlcomnar. Aðalatriðið er að hið
opinbera búi þannig að svona fólki,
að það geti lifað. Hins vegar ér
skrifar: „Ég sezt hér niður að
ég fús til að vera milliliður, ef ein-
hver hefði hug á því núna þegar
flestum gengur vel, að hjálpa á
einhvern hátt.
BÍLSTJÓRI VIÐ EINHOLT
skrifa þér nokkrar línur. Ég bý í
Verkamannabústöðunum nýju i
Rauðarárholti. Vildi ég vita hvort
þú gætir ekki fengið um það upp-
lýsingar hjá réttum aðilum, hvort
við, sem hér búum, til dæmis við
Einholt, eigum ekki að fá Ijósa-
Sio. fiflðniDDdssog skðlameistari
nm hernámið og ofbeidisfiokfeana.
—-----.....- -
Kaflar úr ræða Im vit setningn Henntaskól-
ans i iknreyri í byrjnn fyrra mánaðar.
mjög mótfallinn öllum þeim sið-
EGAR Menntaskóiinn á Ak-
tireyri var settur í byrjiun
þessa mánaðar, flutti Sigurður
skólameistari GUÖmundsson ræðu
eins og jafnah.við það tækifæri,
sem er verð þess, að fleiri fái að
heyra en þeir, er þar gátu verið
viðstaddir.
Vék hann í ræðu sinni meðal
annars að hættnm þeim, sem
iæskulýð landsins stöfuðu af ein-
ræðisstef nunum, nazisma og
kommúnisma, og gerði jafnframt
hernám landsins að umtalsefni.
Fara hér á eftir þrír orðréttifl
kaflar úr ræðu skólameisiarans:
„.... Ég dreg enga dul á það
að ég er eindreginn lýðræðissinni
og hefi jafnan verið. Ég dreg
heldur ekki dul á það, að ég er
ferðiskenningum, sem einræðis-
ofstopastefnur vorra daga, bæði
til hægri og vinstri við lýðræðis-
flokkana, flytja nú mannheimi.
Auðvitað idylst mér ekki að mein-
legir og ískyggilegir gallar eru
á lýðræði voru. Það virðist svo,
sem suma jieirra mætti lagfæra,
ef vilji væri á því.... En allir
þeir meinbugir, sem fundnir
verða á lýðræði voru, ganga aft-
;ur í einræðiniu, og verða þá, sem
löngum er títt um afturgöngur
og drauga, miklu dólgslegri og
torveldari viðfangs heldur en
þeir eru í lýðræðimu og fjöl-
margir aðrir gallar bætast þar
við meinsemdir lýðræðisins.
Ég er andvígur heimspeki ein-
valdanna, af því að þeir vilja að
öllu fórna einstaklingunum fyrir
ríkisheildinia .Þær gera ríkið að
markmiði, en þegninn, sjálfan
manninn,. að verkfæri þess. Ég
trúi því að maðurinn, en ekki rik-
ið sé markið, að ríkið með öllum
sínwm báknum og feilknum sé
stofnað og starfi í þágu og þjón-
us’tu einstaklinganna, miannatnna,
en mennirnir eigi ekki að vera ein
göngu tól í himni miklu ríkisvél.
Einhver mesti heimspekinguir sem
Uppi hefir verið, sjálfur Þjóðverj<-
inn Immanuel Kant, sagði, að
engan mann mætti fara með ein-
göngu sem vopn eða verkfæri.
Hver uppalandi verður að virða
einstaklinginn og virða verðmæti
hans, tnia því að hiann sé í sjálfu
sér að nokkrU’ mark og mið. Ef
vér hins vegar virðum einstakl-
inginn lítils, teljum lítil verðmæti
í honum fólgin, hví þá ekki að
pynda hann til hlýðni, ikvelja
hann til þess að .segja það, er oss
kemur bezt, þá er vér höfum mátt
til þess.... Ég tel mannfrelsi og
málfrelsi ómetanleg gæði og sé
ekki hvernig mennirnir eiga að
öðlast heilbrigðan þroska ef þeir
eigi njóta þeirra.
Mxg furðar stórlega á því, að
1
margir efnaðir borgarar, sem1
virðast búa viö góð lífskjör og
iífsskilyrði í lanidinu, með lýðræð
isstjórn þess, málfrelsi og mann-
frelsi, virðast ala samúð með þeim
þjóðum, þar sem ofbeldisstefnur
og siðkenningar þeirra hafa brot-
ist til valda og hafa kúgað og liagt
unidir sig hin mestu menningar-
' lö:nd. Skýtur þessU og því undar-
legar við þar sem þessir sömu
þegnar þykjast sjaldan fá farið
nóigu sterkium áfellisorðum um
sifefræði kommúnista, sem þó er
ista. Og því furðulegra er þetta,
vitanlega náskyld og eðlisskyld
hinum siðlega anda niazista og fas
©r sumir þessara þegna miunu
telja sig kristna menn. Það ereins
og menm villisit á Kristi og Satan.
Það er svo að sjá, sem venjulegir
boxgarar skilji hvorki Krist né
Satan. Þetta skilningsleysi borg-
aranna í öllurn löndúm hefir
hjálpað Satan til óvæntra veg-
semda og virðinga á vorri öld.
< Það er í sjálfu sér miklu afsak-
anlegra að unglingar á gelgju-
skeiði dýrki hinn frujnstæðakraft,-
sem er slunginn og villidýrslegur,
kennir engrar líknar né niokkurr-
ar mildi pé mannúðar, heldur
staura hér við götuna. Nú eru eng-
in ljós við þessa götu og eru þó
þarna 3 fjórbýlishús.“
„SVO ERU ÞAÐ göturnar. Þær
eru aldeilis ófærar. Gatan Meðal-
holt er nú bara troðningar innan
um stórgrýtisurð, svo að þar er
hvorki fært á bil eða gangandi.
Verður fólkið að stikla á steinum
eða vaða aur og drullu í hné til
þess að komast heim til sín. Er
þetta alveg ófært og verður að lag-
ast það bráðasta. Annars er ég
eins og fleiri mjög þakklátur
Byggingarfélagi verkamanna fyrir
íbúðir þær, sem það lét byggja
þarna. Fengu þar margir góðar í-
búðir, sem annars hefðu orðið að
hafast við í misjöfnum íbúðum
fyrir okurleigu. Eru íbúðirnar
mjög skemmtilegar og haganlega
fyrir komið, og eftir ástæðum ó-
dýrar, þegar athugað er, á hvaða
tíma þær eru byggðar.“
„BÚSETTUR VIÐ LEÐJUNA“
skrifar: „Vilja ekki einhverjir af
þeim fínu herrum, sem eiga að
sjá um gatnagerð og gangstéttir
hér í þessum bæ, gera svo vel og
fá sér göngutúr með sínum fínu
frúm, frá Hringbraut við Hverfis-
götu og rétt inn fyrir hús Gísla
silfursmiðs? Ef áðurnefndir herr-
ar yrðu við þessari litlu bón, sem
varla þarf að efa, þá verður að
vænta þess að þeir séu ekki svo
djúpt sokknir í sinni eigin van-
rækslu við bæjarbúa, hvað um-
rædd atriði snertir, að forarleðjan
á téðum stöðum geti ekki vakið-
þá til umhugsunar, því raunveru-
lega er þarna ekki öðrum fært en
fuglinum fljúgandi.“
Hannes á horninu.
Ferðasaga Nareo
Polos komiH At.
FLESTIR muni: kannast vio
landkönniuðinn mikla Maroo
Polo. Hann fór fyrstuir manna
yfir þvera Asíu og sikrifaði bók
um förina.
Nú hefir danskur ferðalangur.
seim er lííka f rægiir rithöfundur
endursagt ferðasöguma og hefir
eindursögn hanis verið þýdd í ís-
lenzku og gefin út á forlag ísa-
foldarprentsmiðjiu. Þýðandinn er
Haraldur Sigurðsson.
Bókin er skreytt fjölda mynda.
brýtiur og hramlar, kvelur og
myrðir all:t sem á vegi verður og
veitir hina mmnstu mótspyrnu.
En ég held ekki, foreldrar, aðþið
ættuð að taka létt á þvi, ef börn
yðar hneigjast fast að þeím
grimmdarstefnum, sem nú leitast
við að léggja undir sig heimiiinn.
Ég held ekki að það sé auðnu-
vegur eða gæfumerki, að hær
heilli börn yðar, svo að þau verði
með hugann vakinn og sofinn x
þeim. Ég rökstyð þessa trú mína
með því, að það er aldrei gæfu-
vænlegt að fylla brjóst sitt and-
úð, og draumum um andúðar- og
heiftarverk.
Ég tel þessa flokkasótt æskunn-
ar óheilbrigða og ómenningarvæn-
lega. Menn þyrpast í fliokkia, vit-
andi ekkert hvað þeir þá gera, þar
sem flestum nægir að láta reka
sig eins og stóðhross á afrétt, en
fáeinir vilja stýra, vera foringjar.
Ég vil biðja greinda nemendur
mína að hyggja vel að á einveru-
stund, að hinium ungu studiosis
hæfði að verja mörgum árium til
hlutlægrar rannsóknar á stefnlum
og stra’umium sjórnmálanna og á
öllu athæfi stjórnmálafliokkia
vorra. Þeir skyldu í einrúmi, þögl