Alþýðublaðið - 12.03.1941, Blaðsíða 2

MIÐVIKUDAGUR 12. warz 1«41
Nokkra fraiparU
af vænu ærkjöti
seljum við næstu daga í heilu lagi fyrir kr. 1,80 pr. kg.
PR¥ STIHÚSiD HERÐUBREIÐ,
SÍMI 2678.
bíður yður fjölbreyttustu vörurnar
Uverpool
uppfylllr kröfur fjðldans.
Liverpool
er búðin, sem yður hentar best
að versla i.
Alþýðusambandið 25 ára.
framhald af 1. síðu.
hugi um stofnun sambandsins-
Stofnfundur Alþýousam-
bandsins, sem um leið var
fyrsta þing þess, var settur í
Báruhúsinu 12. marz 1916 kl.
3¥a síðdegis af Jónasi Jónssyni
frá Hriflu. Fundarstjóri var
kjörinn Þorleifur Gunnarsson
og ritari Jón Baldvinsson.
Stofnþingið sátu 22 fulltrúar
frá 7 félögum, en þau voru:
Verkamíinnafélagið Dagsbrún,
ALÞYSUBLAÐÉÐ
Verkakvennafélagið Framsókn,
Hásetafélag Reykjavíkur,
Hið islenzka prentarafélag,
Bókbandssveinafélag Reykja-
víkur,
Verkamannafélagið Hlíf í Hafn-
arfirði og
Hásetafélag Hafnarfjarðar.
Af þessum stofnfélögum eru
nú 5 í Alþýðusambandi íslands,
sum með breyttum nöfnum.
Fulltrúar á stofnþinginu
voru þessir:
Frá Dagsbrún: ,
Otto N. Þorláksson,
Halldór Jónsson,
Kjartan Ólafsson múrari,
Jens Jónsson trésmiður,
Helgi Björnsson skipstjóri,
Jónbjörn Gíslason verkstjóri,
Guðmundur Davíðsson kenn-
ari.
'l
Frá Framsókn: .
Jórúna Jónatansdóttir,
Carólína R. Hendriksdóttir,
María Pétursdóttir,
Elka Björnsdóttir.
Frá Hásetafélaginu:
Hannes Ólafsson sjómaður,
Jónas Jónsson frá Hriflu,
kennari,
Ólafur Friðriksson ritstjóri,
Jón Bach sjómaður.
Þriír aðrir fulltrúar frá Há-
setafélaginu sátu ekki þingið,
voru úti á sjó, þeir Guðleifur
Hjörleifsson, Eggert Brandsson
og Guðm. B. Kristjánsson kenn-
ari.
Frá Hinu íslenzka prentarafé-
lagi:
Jón Baldvinsson,
Pétur Lárusson.
Frá Bókbandssveinafélaginu:
Þorleifur Gunnarsson,
Gísli Guðmundsson-
Frá Hlíf í Hafnarfirði:
Davíð Kristjánsson,
Sveinn Auðunsson.
Frá Hásetafélagi Hafnarfjarðar
Jón Sveinsson.
Á öðrum fundi stofnþingsins
var fyrsta stjórn Alþýðusam-
bands Islands kosin, en þá
höfðu lög þess hlotið samþykki
þingsins, með lítilli breytingu
frá því, sem undirbúnings-
nefndin hafði lagt til.
í stjórnina voru kosnir:
Fyrsti forseti: Otto N. Þor-
láksson.
Annar forseti: Ólafur Frið-
riksson.
Gjaldkeri: Helgi Björnsson.
Ritari: Jón Baldvinsson.
Meðstjórnendur: Jónína Jóna-
tansdóttir, Sveinn Auðunsson
og G’ uðm. Davíðsson.
Varastjórn:
Þorleifur Gunnarsson,
Jónas Jónsson frá Hriflu,
Davíð Kristjánsson.
Áður en gengið var til kosn-
ingar á stjórn var samþykkt
svohljóðandi tillaga frá Otto N.
Þorlákssyni:
,,Þeir, sem kosnir verða í
sambandsstjórnina, mega á
meðan þeir sitja í stjórn ekki
í neinu öðru pólitísku félagi
vera.“
Þessi ályktun lýsir betur en
nokkuð annað hvers konar
samtök verið var að stofna.
Stofnun Alþýðusambandsins
var einnig stofnun Alþýðu-
flokksins.
Þessu fyrsta þingi lauk ekki
fyrr en 27. maí og hafði þá
haldið 5. fundi. Gengið var frá
stefnuskrá sambandsins, undir-
búinn listi til landkjörs og ýms
fleiri mál-
Næsta þing sambandsins
skyldi haldið um haustið sama
ár. Hófst það 19. nóv. Á því
þingi var kosin stjórn til
tveggja ára. Hlutu þá kosningu:
Jón Baldvinsson forseti.
Davíð Kristjánsson varafors.
Helgi Björnsson gjaldkeri.
Jónas Jónsson ritari.
Og meðstjórnendur:
Jónína Jónatansdóttir,
Sveinn Auðunsson,
Ólafur Friðriksson,
í varastjórn:
Guðm. Davíðsson,
Eggert Brandsson,
Gísli Kristjánsson, Hafnarf.
Á stjórnarfundi 3. des. baðst
Jónas Jónsson undan því að
starfa í stjórninni og var það
veitt. í hans stað kom Guðm.
Davíðsson sem ritari sambands-
ins.
Hér hefir verið að nokkru
skýrt frá undirbúningi og
fyrsta starfsári sambandsins og
hverjir helzt komu þar við
sögu. Fyrstu starfsárin mótast
mjög af pólitískum viðfangs-
efnum- Verkalýðsfélögin eru
veik og ekki vel skipulögð til
harðsnúinnar launabaráttu.
Mikill fjöldi verkamanna og
sjómanna er utan við samtök-
in. Atvinnurekendur beita öll-
um ráðum til þess að hefta
þróun þeirra, nota verkfalls-
brjóta í launadeilum og útiloka
forystumenn verkalýðsfélag-
anna frá störfum. Auk þessa er
beitt miklum áróðri í blöðum
atvinnurekendanna gegn hinni
nýju hreyfingu og forystu-
mönnum hennar.
Verkefni hins nýstofnaða
sambands beindist því á næstu
árum að stofnun nýrra verka-
lýðsfélaga, baráttu gegn dýrtíð
og atvinnuleysi, sem hvort-
tveggja voru fylgihnettir stríðs-
ins. Stofnun Alþýðubrauðgerð-
arinnar árið 1917 var veiga-
mikill þáttur í baráttunni gegn
dýrtíðinni.
Á þessum byrjunarárum var
vakin hreyfing fyrir mörgum
þjóðnytjamálum og ýmsum
nýjungum í atvinnulífi, stjórn-
arfari og menningu þjóðarinn-
ar, sem ávalt síðan, hafa verið
stefnumál Alþýðuflokksins.
Mörg þeirra hafa nú náð fram
að ganga fyrir atbeina flokks-
ins. Önnur hafa náð fylgi þjóð-
arinnar á þann veg, að borgara- I
flokkarnir hafa séð þann kost '
vænstan, að gera þau að sínum
málum.
Þrðnn sambaDdsins.
Ár Tala félaga Tala fél.manna
1916 7 ca. 1400
1918 12 ca. 2000
1920 15 ca. 3500
1922 17 3901
1924 24 4803
1926 29 4848
1928 32 5204
1930 36 5952
1932 52 9105
1934 65 10216
1936 89 12231
1938 122 15384
1940 118 15509
Samkvæmt þeirri breytingu,
sem fram fór á Iögum Alþýðu-
sambandsins s.l. haust,xeru nú
aðeins talin stéttarfélög, en þau
voru 98 að tölu með 13683 íé-
lagsmönnum-
Af skýrslu þessari má sjá, á
hvaða árum vaxtarskilyrðka
eru mest, og á hvaða árum þró-
unin er hægust. Þetta mætbi
skýra með mörgum staðreynd-
um úr sögu sambandsins.
þessa er ekki kostur í stuttri
blaðágrein. Þó skulu aðeins
dregin fram nokkur atriði.
Fram til ársins 1924 er mikil
f járhagskreppa í landinu og þar
af leiðandi mikið atvinnuleysi
við sjávarsíðuna, sem hefir
lamandi áhrif á verkalýðs-
hreyfinguna. Sambandið er
fjárvana til þess að halda uppi
áróðursstarfi úti um landið.
Innbyrðis deilur stjórnmálalegs
eðlis (fyrstu sundrungartilraun-
ir kommúnismans) hafa lam-
andi áhrif. Þessari hreyfingm
eykst nokkuð fylgi árin 1926-«
30 og hún endar með því, a4
kommúnistar kljúfa sig út úr
Alþýðusambandinu og Alþýðu-
flokknum 1930.
En þá hefst nýr þáttur í sögu
sambandsins. Sambandsþingið
1930 samþykkti ýmsar breyt-
ingar á starfi og skipulagi sana-
bandsins:
1. Fjölgað í stjórn sambands-
ins úr 9 upp í 17, með fulltrú-
um úr landsfjórðungunum. Ár-
ið 1919 hafði verið fjölgað í
stjórninni úr 7 upp í 9.
2. Myndað er verkamálaráð
til að stjórna verkalýðsmálun-
um.
3. Aðgreindur fjárhagur milli
starfs í þágu verkalýðsmála og
stjórnmála-
4. Mörkuð sú stefna, að
skylda meðlimi verkalýðsfélag-
anna ekki til þess að vera í
neinum ákveðnum stjórnmála-
flokki. Félögin urðu þó að senda
Alþýðuflokksmenn sem fulltrúa
á sambandsþing. Var sú ráð-
stöfun gerð fyrst og fremst
vegna kommúnista, sem höfðu
gert sig bera að niðurrifsstarfi
innan hreyfingarinnar og sýnt
sig óstarfhæfa á þingum og ráð-
stefnum sökum ofsa síns og
klofningsstarfs.
Á hinu sama þingi voru lögð
drög að auknu starfi. Skattar til.
sambandsins voru hækkaðir,
skrifstofa sett á stofn. Fyrsta
skrifstofan var í Aðalstræti 9,
opnuð 27. jan. 1931, með frú
Svövu Jónsdóttur sem starfs-
manni. Erindrekstur hófst út
um land um svipað leyti. Björn
Bl. Jónsson fór nokkrar ferðir,
heimsótti félög og stofnaði ný.
Fastur erindreki var þó ekki
ráðinn fyrr en í marz 1934.
Valdist til þess starfs Jón Sig-
urðsson sjómaður, ungur á-
hugasamur maður. Gegndi
hann starfi þessu til nóvember-
loka 1940.
Fadtur framkvæmdiastjóri
var fyrst ráðinn í ársbyrjun
1936. í þann starfa valdist Jón
Axel Pétursson hafnsögumað-
ur. Hafði hann þá tvö undan-
farin ár verið formaður verka-
málaráðsins og reynzt þar á-
hugasamur og duglegur. Fram-
kvæmdastjórastarfinu gegndi
hann til ársins 1938, í febrúar,
en þá tók við Óskar Sæmunds-
son fyrrverandi bílstjóri.
Gégndi hann starfinu til nóv-
emberloka 1940.
Árangurinn af starfi þessara
Frh. á 4. síðu.