Alþýðublaðið - 19.05.1941, Blaðsíða 2

MÁNUDAGUR 19. MAÍ 1941
ALÞVÐUBUÐIÐ
Kvennadeild Sivsavarnafélagsins
f HAFNARFIRÐI
heldur síðasta fund sinn á þessu starfsári, þriðjudag 20. þ. m. kl.
8.30 s.d. að Dagheimilinu við Hörðuvelli. Konur beðnar að fjöl-
menna. STJÓRNIN.

I
RBKBSBNS
Vi
Bátsferð
verðar íii Breiðafjarðarbafna
J hvðld.
I. s. Helfi
fer till Vestmannaeyja amia'ð
kvöld- Vörumóttaka til hádegis
á morg’un.
Esja
HraSferð til Akureyrar næst-
komandi miðvikudagskvöld.
Viðkomustaðir í báðum leiðum:
Patreksfjörður, ísafjörður og
Siglufjörður, á norðurleið einn-
ig Þingeyri. Vörumóttaka á
morgun. Pantaðir farseðlar ósk-
ast sóttir ekki síðar en á morg-
un.
Til brúðargjafa:
MatarsteM
Kaffistell
AvaxtasteU
; Glasasett
Ávaxtaskálar
Hnífapör
og fl.
Bankastræti 11.
%%%%%%%%%%%%
Sfeésmilavmm-
stofaa
er flutt í
— Bafnarstræti 23.
(Hornið við Kalkofnsveg).
Friðrtk P. Weiding.
StðkaiVerðaidinr.9
Punidur annað kvöl'd kl. 8.
1. Inntaka nýrra félaga.
2. Vígsla embættismanna.
3. Erindi: Agnar Koedfod
Hansen dögiegllustjóri-
4. Dúett: Frú Guðrún Ágústs-
dóttir, lungfrú Kristín Einarsdótt-
ir með aðstoð hr. Eggen Gilfer.
pínanóleikara.
5. Skýrsla skemmtifararnefndlar.
6. Um daginn og vegirnv. **
STÚKAN ÍÞAKA nr. 194.
Fundur þriðjudagskvöld í
Góðtemplarahúsinu. 1. Kosn-
ing til umdæmisstúkuþings.
2. Hagnefndaratriði. 3. Önn-
ur mál. Áríðandi fundur.
Króatía gerðað
konungsríki.
Bróðir heríogans af Aesta
verðor konuntjur.
VIKTOR EMANUEL Ítalíu-
konungur tilkynnti í
gær, að bróðursonur hans, her-
toginn af Spoledo, bróðir her-
togans a£ Aosta, yfirhershöfð-
ingja ítala í Abessiníu, myndi'
verða konungur í Króatíu.
Nefnd frá Króatíu, undir
ftorystu hins króatíska Quisl-
ings, Pavlevitch, kom til Róma-
borgar í gær til þess að bjóða
hinum ítaíska prins opinber-
lega konungsdóm í Króatíu.
SUMARDVÖL BARNANNA
Frh. af I. síðu.
„Við eiguim einmitt í dag von
á mæðriunum ti,l viðtals. Þegar
búið er að ákveða hvar pær verði
•með þau börn, sem fylgja þeim,
fara þær á staðinia. Það enu ail-
maigiar mæðuir, sem hafa óskað
eftir aðs'toð okkar.“
— Þessi bneyting á barniafjöld-
anum á dvalarheimiiunium hefir
vitanlegia skapiað ykkur mikia
erfiðlelka?
„Já, það getuir enginn trúað
því, hve erfitt og eriisamt sitarfið
hefir verið af þessum sökum.
Það gerbreytti áætlunum okkar.
En þetta er lexía fyrfr okkuir —
og sýnir,, að það þarf að setja
fólki fastar regiuir tii að fara
eftir.“
HITLER OG VICHY
Frh. af 1. síðu.
Fjöldi Frakka, sem nú dvelj-
ast í Ameríku, hafa látiS í ljós
ánægju sína yfir þeirri ákveðnu
stefnu, sem Bandaríkin hafa
tekið á móti' samvinnu Vichy-
stjórnarinnar við Hitler. Á
.meðal þeirra er hinn heims-
frægi kvikmyndaleikari Char-
les Boyer, sem hefir sent Roo-
sevelt þakkarskeyti.
Hafa nazisfar veríð þarna að
verhi daginn fyrir 10. maí?
INNBROT hefir verið
framið í skólasel Gagn-
fræðaskólans í Reykjavík,
sem stendur norðanvert við
Leirvogsvatn.
Björn Biöndal 1 öggæzl:urnaður
ftom í selið á laugardag og voru
þar þá staddir tveir berzkir her-
menn sem höfðu komið þangiað
daginn áður og höfðust þéir við
í selinu: Höfðu hermennimir strok
ið frá sveit simni.
Þessir tveir herfnenn höfðti þó
e'kki brotist inn í'seliið Það höfðu
aðrir ge'rt, að Jíkinduni fyrir um
hálfum mánuði- Fyrst höfð'u spell
virkjarnir brotið ruður í selihu
og smogið inn, en síðán höfðu
þeir reynt að brjota Upp dymar
innan frá„ en ekki tekist.
SpeMvirkjarnir höfðu rifið flllt
Itil 1 seliriu, tekið' tvö teppi, kveikt
(upp í eídfæri og soðið þar hafra-
graut. Var mjög sóðalegt um að
litast.
Þama fannst svört úl'pa og enn
fremur vasabók með ýmsu fcrioti,
þar á meðaí nazisti'skum slagorð-
lum; stendur me'ðal annars í bók-
iimi að þjóðernissinmafélag hafi
verið stofnað 9 .maí — og eru
hakakrossmerki teiknuð í bókina.
Málið hefir verið afhent lög-
regliuinni í Hafnarfirði og er það
nú til ranrrsóknar.
Ódýra
kOMfflH® aÍtllS'.
Selst fypfp kr. 1,80 kg. í dag ©g saæstu dagai.
ÍSHÚSIÐ HE
------\m ÐAGmm m vmwm*—
| Tvíbýlið og hætturnar, sem eru því samfara. Hvernig á að
J bera fram Thorlacius? Bréf frá Magnúsi Thorlacius. ís-
5 lenzkukennari skrifar um nýja þulinn og barnatímann á
J sunnudaginn.
;..... ATHUGANIR HANNESAR Á HOStNDTU..
AÐ ER HÆTT við því að erf-
iðlega muni ganga í sumar
að halda uppi lögum og reglu hér
í bæuum og víðar. Það gengur
oft erfiðlega að halda friðinu þar
sem tvíbýli er og eru jafnvel
dæmi þess, að bændur í tvíbýli
drepi hunda og ketti hvor fyrir
öðrum. Þó að ekki komi til þess
— eru margir erfiðleikar í sam-
handi við hið mikla tvíbýli, sem
nú er hér á Iandi.
VIÐ ÍSLENDINGAR höfum
okkar reglur og siði. Þær þúsundir
erlendra manna, sem nú eru hér
hafa sína siði. Þetta tvíbýli hefir
tekist næstum því ótrúlega vel til
þessa, því að það tekur því ekki að
tala um smávægilegt kindadráp
Kanadamanna í fyrrasumar austur
í Ölfusi. Verra er, ef brezkir liðs-
.foringjar fara af ráðnum hug að
ráðast á varplönd okkar, enda er
líklegt að þeir hafi nóg af kjöti.
Verður og að vænta þess, að þeg-
ar þeim er ljóst, að þeir eru að
vinna spellvirki. þá muni þeir
hætta því, því að hvað sem róg-
tungur og undirróðursmenn segja,
þá hefir setuliðið sýnt, að það vill
fyrir alla muni forðast að sýna
okkur yfirgang fram yfir það, sem
herám landsins hefir beinlínis
í för með sér;
HÆTTUtEGAST AF ÖLLU tel
ég, ef til árekstra kemur á götun-
um hér í Reykjavík, eins og' var
fyrra laugardagskvöld. Slíkir á-
rekstrar geta hæglega valdið stór-
slysum og það ekki síður á sak-
lausum vegfarendUm. Þess éf þvl
að vænta, að fólk stundi ekki
„rúntinn“. Heimilin eru og vtrða
alltaf bezií. <•, {j^ggj
ÚT AF BRÉFIi B. L. J. um fram-
burð erlendra orða í útvarpinu, hef
ég fengið tvö bréf, sem ég læt hér
hér með fylgja:
MAGNÚS THORLACIUS segir:
„Umi leið og ég gríp tækifærið til
að flytjá yður þakkir fyrir pistla
yðar um dáginn og veginn, vil ég
leyfa mér- að gera athugasemd við
bréf B. L. J. 14. þ. m. um framburð
ættarnafnsins Thorlacius. Hann
kallár það afkáralegan framburð
að hafa áherzlu á lac, „öðru at-
kvæði“ sem hann nefnir svo. Fer
hann um þetta fteiri illum orðum,
sem ég hirði ekki að greina.“
„RÖK HANS fyrir þessu eru
þau, að hér sé um að ræða íslenzkt
ættarnafn af erlendum uppruna og
að það beri' að „segja“ það „á ís-
lenzku,“ roeð því að það sé ís-
lenzkt ættarnafn en ekki danskt.“
„UM FYRRA atriðið er það að
segja, að Guðbrandur Þorláksson
ritaði ioðurnafn sitt með þessum
hætti, þegar hann kom til Kaup-
mannahafnar háskóla. Því fer svo
fjarri, að nafnið sé íslenzkt ættar-
arnafn a£ erlendum uppruna, að
það er erlent orð af íslenzkum
uppruna.'1
,,UM síðarara atriðið gegnir því
máli, að nafnið er ekki danska
heldur latína. Guðbrandur biskup
ritaði föðurnafn sitt með þessum
hætti alla ævi, a. m. k. þá er hann
ritaði á alheimsmáli lærðra manna.
Lærðir menn þeirra tíma niunu
jafnan hafa sett latneskan svip á
nöfn sín. Dóttursynir hans voru
líka Þorlákssynir, enda notuðu
þeir nafn þetta. Sumir niðja þeirra
nefndu sig og ætt sína svo. Nafn
þetta er ekki íslenzka og ég held,
að það geti aldrei orðið það. Það
getur ekki fengið beygingarend-
ingar, svo að vel fari, og staf-
setning þess er andstæð íslenzkri
tungu.“
„ÉG VERÐ AÐ SEGJA ÞAÐ,
að það meiðir mjög mín eyru, ef
þetta nafn er borið öðruvísi fram
en rétt þykir í latínu, þ. e. a. s.
með áherzlu á þriðja atkvæði aft-
an frá. Og ég mælist vinasmleg-
ast til þess fyrir hönd okkar, sem
nafn þetta eigum, að ekki sé am-
azt við réttum, latneskum fram-
burði þess. — Hitt er annað mál,
hvort menn vilja bera það fram
svo. Það verður að fara eftir því
sem hver er gerður. En mér finnst
of langt gengið að víta það, sem
rétt er.“
KENNARI í íslenzku segir: „í
pistlum þínum á laugardaginn var
skeggrætt um framburð útlendra
nafna í útvarpsfréttum. Ég er al-
veg samdóma því, að þar þurfi að
komast á meiri festa. Aðalþulur-
inn verður að marka brautina, en
hinir að fylgja dæmi hans, svo
að sama nafn sé alltaf nokkurn
veginn eins fram borið. Annars
finnst mér, að ekki megi dæma
þulina okkar mestmegnis eftir
framburði útlendra orða. íslenzk-
an er auðvitað aðalatriðið. Ég
fagna því, að nú höfum við feng-
ið varaþul, sem hefir góðan fram-
burð og einkar skýra og viðfelldna
rödd, en er hvorki flámæltur né
gámslegur. Vonandi fáum við að
halda honum.“
, ,BARNATÍMINN fyrra sunnu-
dag var alveg öfær. Eitthvert
þvættingsæfintýri á mjög lélegri
íslenzku var lesið með miklum
raddbreytingum og leikaratilburð-
um, en allar voru persónurnar,
sem fram komu, svo hroðalega
flámæltar, að annað eins hefir
ekki heyrzt í útvarpi síðan á ó-
nefndu héraðsmöti hérna um árið.
Mér heyrðist á niðurlaginu, að
von væri á framhaldi. Vonandi
sér útvarpsráð um, að svo stór-
hneykslanlegur framburður tung-
unnar heyrist ekki framar i barna-
tímum útvarpsins.“
„UMRÆDDUM bamatíma lauk
með harmonikuleik. Er ekki. ó-
þarflega mikið um harmoniku £
barnatímunum? Ég veit að vísu, að
krakkárnir vilja fá þetta, en
mundu þau ekki alveg eins þiggja
léttar vísur, sungnar með gítar-
undarleik, einföld lög, leikin á
mandólín, sítar eða önnur strengja
hljóðfæri? Væri það ekki væn-
legra til að glæða góðan tónlistar-
smekk hjá yngstu hlustendunum?
Hvað segja tónlistarmenn okkar
um það mál?“ ,
Hannes á hornin*.
ammimatirmísn
Útlent
Bóh, enskt.
Nugget-skóáburður.
Víndolin.
Tawn-talk, fægilögro-.
Sunlight sápa.
Gólfklútar.
Afþurrkunarklútar.
Tjarnargötu 10. — Sími 3570.
BREKKA
Ásvallagötiu 1. — Sími 1678.