Alþýðublaðið - 27.09.1942, Blaðsíða 4

4
ALf»TÐUBLAÐIÐ
Sunnudagtur 27. sept. 1942,
Úfgefandi: Alþýðoflokkurinn,
Eitstjórl: Stefán Pjetursson.
Ritstjórn og afgreiðsla £ Al-
þýðuhúsinu vlð Hverfisgötu.
Sfmar ritstjómar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4800 og
4906.
Verð í lausasölu 30 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
HejrðarrððstaSanir
yegna
vaadræðakita.
ÞAÐ er áreiðanlegí að
mörgum Reykvíkingum
mun hafa þótt þær tiliögur
tíðindum sæta, sem bæjarráð
samþykkti í húsnæöismálunum
í fyrrakvöld. Bæjarráð er skip-
að að meirihluta Sjálfstæðis-
mönnum, en tillögurnar stefna
í þveröfuga átt við það, sem
Sjálfstáeðisflokkurinn hefir
hingað til haldið fram í þess-
um málum. Stefua hans hefir
frá fyrstu tíð verið sú, að gera
ekki neitt, en láta borgarana
hafa veg og vanda af öllu. En
með tillögum þeim, sern bæj-
arráð féllsí á, er stefnt að rót-
tækum ráðstöfunum, til þess
að afstýra yfirvofandi hörm-
ungum af völdum húsnæðis-
vandræðanna.
Það skal strax tekið fram,
að frá sjónarmiði Alþýðu-
flokksins eru þetta ráð, sem rétt
lætast aðeins af hinu mikla
neyðarástandi, sem hér ríkir
í húsnæðismálunum. Það skal
líka bent á það um leið, að ef
farið hefði verið undanfarin
ár eftir tillögum bæjarfulltrúa
Alþýðuflokksins, hefði aldrei
þurft að grípa til neinna neyð-
arráðstafana nú.
Alþýðuflokkurinn hefir allt
af barizt fyrir því, að bærinn
byggði í stórum stíl íbúðarhús
yfir bæjarbúa, sem hann síð-
an annað hvort leigði þeim eða
seld.i. Nú er á þessu byrjað
með stórhýsunum, sem farið er
að byggja vestur á Melunum.
En bæjarstjórnaríhaldið féllst
ekki á tillögur Alþýðuflokks-
ins um þetta fyrr en mörgum
árum of seint. Þess vegna er
neyðarástand nú hér í Reykja-
vík, þess vegna standa
hundrpð fjölskyldna nú hús-
næðislaus á gctum Reykjavík-
ur.
En það er komið sem komið
er og það verður að reyna með
öllum mögulegum ráðum að
k rna hinu húsnæðislausa fólki
undir þak.
Stórfelldustu ráðstafanirnar,
sem bæjarráðið leggur til að
gerðar .verði, eru tvær, að ó-
giltar verði með bráðabirgða-
lögum uppsagnir á húsnæði
miðaðar við fyrsta október n.k.
og að bæjarstjórn fái laga-
heimild til að framkvæma út-
burð á þeim, er ólöglega hafa
nú fengið húsnæði í bænum.
Ef þetta yrði gert, myndi
það bæta mjög úr ástandinu.
Þessa dagana eru hundruð
fjölskyldna, sem bíða í angist
flylfl Þ. Gislasont
Dýrtíð og verðbólga.
ÍAEÞÝÐUBLAÐINU
var nýlega grein, þar sem
rætt var tun merkingoi| hug-
takanna dýrtíðar og verðbólgu.
Eg er ekki sammála skilgrein-
ingum greinarhöfundar, en
þar eð orð þessi eru nú mjög
á vönun manna, virðist gagn-
legt, að merking þeirra sé af-
mörkuð sem skýrast, og skal
þctta því gert hér stuttlega að
umtalsefni.
í daglegu tali virðast orðin
dýrtíð og verðbólga, að minnsta
kosti mjög oft vera notuð jöfn-
um höndum og í sömu merk-
ingu. Menn hafa nefnt það á-
stand, sem undanfarið hefir
verið í verðlagsmálum þjóðar-
innar og er enn, ýxnist dýrtíð
eða verðbólgu.
í sjálfu sér er ekkert við því
að segja, að bæði þessi orð séu
látin tákna !hið sama, ef hvorugt
þeárra hefir áður verið notað í
annarri merkingu og menn
koma sér saman um þetta. Merk
ing orða hlýtur auðvitað að vera
samkomulagsatriði. En þessi tvö
orð hafa þó stundum að minnsta
kosti verið notuð til þess að
tákria tvö hugtök, og jafnvel
þótt svo hefði ekki verið, er um
að ræða tvö hugtök, sem brýna
nauðsyn ber til þess að aðgreina
og heppilegt virðist vera að
nefna sitt hvoru þessara nafna.
Verðbreytingar á einstökum
vörutegundum eru algengar.
VerS einnar vöru getur hækkað
án þess að heildarverðlagið
hækki, ef til hækkunarinnar
svarar lækkun á öðrum vörum.
En hækki að ráði verð á vör-
um, sem almenningur notar til
daglegrar neyzlu, þ. e. a. s. auk-
ist framfærslukostnaður að
verulegu leyti, taka menn að
tala um, að „dýrt sé að lifa“, —
rnenn tala um dýrtíð. Ég hygg,
að fullyrða megi að þannig sé
algengast að nota orðið, og mér
finnst, að þannig ætti einungis
að nota það. Menn myndu varla
tala um dýrtíð, þótt silkifatn-
aður, hænsnakjöt, skartgripir
o. þ.,u. 1. hækkaði í verði, en það
yrði vafalaust gert, ef algengar
matvörur, svo sem kjöt, fiskur,
brauð og mjólk, fatnaður, húsa-
leiga og slíkir liðir í framfærslu-
kostnaði almennings hækkuðu
í verði.
Mér finnst skynsamlegast að
nota orðið dýrtíð til þess að
tákna það, er veruleg hækkun
verður á framfærslukostnaði al-
mennings, — og alveg án tillits
til þess, hverjar kunna að vera
orsakirnar til 'þessarar hækkun-
ar en þær geta verið ýmsar, svo
sem síðar verður minnzt á. Sé
orðið notað í þessari merkingu,
°g það virðist í samræmi við
málvenjuna, má segja, að hér
sé nú mikil dýrtíð og hafi verið
ört vaxandi, síðan skömmu eftir
að styrjöldin brauzt út.
En hverjar eru orsakir þess-
arar dýrtíðar? Eftir að stríðið
skall á, varð verðhækkun á
innfluttum vörum, flutnings-
gjöldum og vátryggingum. Slíkt
hlaut að valda nokkurri dýrtíð
hér og gerði það. Við slíkt íeng-
um við að sjálfsögðu ekki ráðið.
En svo tóku peningatekjur þjóð-
arinnar af fiskútflutningi til
Bretlands að aukast stórkost-
lega. Fiskur var fluttur út og
seldur geysiháu verði í Bert-
landi, íslenzkir bankar keyptu
puridin og eignuðust brátt mikla
inueign. en til þess að geta greitt
útflytjendunum andvirði pund-
anna varð að auka seðlaútgáf-
una, að svo miklu leyti sem and-
virðið var ekki látið mynda inn-
eign í íslenzkum bönkum. En
vörur fengust ekki keyptar til
landsins í samræmi við hinar
auknu peningatekjur af útflutn-
ingnum. — Erlent s-etulið hóf
hér og stórfelldar framkvæmd-
ir og greiddi tugi milljóna króna
í laun og annan kostnað. Það
seldi Landsbankanum pund, og
erlenda inneignin jókst því, en
Landsbankinn varð að gefa út
nýja seðla til þes að geta keypt
pundin og til þess að setuliðið
gæti gi'eitt kostnað sinn. En
vörumnflutningur eða innlend
framleiðsla jókst ekki til sam-
ræmis við þessa stórkostlegu
kaupgetuaukningu þjóðarinnar.
Nú er það viðurkennt lögmál,
að aukist peningátekjur í þjóð-
félagi, án þess að það vörumagn
aukist, sem hægt er að kaupa
fyrir þær, hækkar vöruverð,
nema því að eins að tilsvarandi
hluti teknanna sé lagður til hlið-
eftir fyrsta október. Þeirn hef-
ir verið sagt upp, en þær eiga
ekkert víst. Þá er þess að gæta,
að hér eru nú í íbúðarhúsnæði
hundruð utanbæjarmanna, sem
hafa komið hingað og stunda
vinnu hjá setuliðinu og öðrum
atvinnurekendum. Það er ekki
hægt að leigja þessum mönn-
um. Það verður fyrst og fremst
að hugsa um bæjarmennina
sjálfa. Þeir geta ekki verið á
götunni. Hinir eiga aftur á
móti þess kost, að fara aftur
heim til sín.
Þá er og sjálfsagt að geta
þriðju tillögunnar, að bæjar-
stjórnin fái lagaheimild til að
taka til afnota ónotað og lítt
notað húsnæði. Hér er raun-
verulega stefnt að skömmtun |
á húsnæði. Það er víst, að all-
margir menn búa í mjög stór-
um íbúðum, miklu stæiri en
þeir þurfa á að halda. Rann-
sókn nokkur mun hafa farið
fram á þessu, og þó að hún
muni ekki hafa leitt í'ljós, að
hér væri um mjög mikið hús-
næði, þannig notað, að ræða,
þá mun það þó hafa sannazt,
að' ýmsir eru aflögufærir af
þeim óþarflega stóru íbúðum,
sem þeir hafa.
Aðrar tillögur nefndarinnar
stefna og til umbóta þó að þær
séu veigaminni. Nú er aðeins
beðið eftir ríkisstjórninni. —
Hvað gerir hún? Það stendur
í hennar valdi og málið þolir
enga bið.
•«
GREININ, sem jer hér á
ejtir, birtist í nýút-
komnum Kaupsýslutíðind-
um. Hejir Alþýðublaðið jeng
ið leyji bæði höjundarins og
ritstjórans til þess að birta
hana einnig lesendum sínum.
ar (sparaður) og komi þannig
ekki fram sem bejn eftirspurn
eða vöruverði sé haldið niðri
með öflugu verðlagseftirliti og
jafnframt tekin upp fullkomin
skömmtun. Eins og á stóð hér á
landi hlaut því að verða veruleg
/verðlagshækkun, og hún varð,
— m. a. á þeim vörum, sem þýð-
ingarmiklar eru fyrir fram-
færslukostnað almennings, svo
að dýrtíðin jókst mjög. Og eins
og oft vill verða undir slíkum
kringumstæðum, hófst kapp-
hlaup milli peningateknanna og
vöruverðsins, — kaup allt breyt-
ist samkvæmt breytingum á
framfærslukostnaði og öðru
hvoru jafnvel meira en það og
stærstu liðir framfærslukostn-
aðarins breytast samkvæmt
breytingum á kaupgjaldi og
stundum jafnvel meira en það,
og verðlagið hækkar enn meira
en ella, og dýrtíðin verður æ
stórkostlegri. Hér er um að
ræða allt aðrar orsakir til aukn-
ingar á dýrtíðinni en þær, sem
getið var að framan, að fyrst
hefðu haft áhrif, svo sem hækk-
að Aærð á innfluttri vöru og
hækkuð innflutningsgjöld og vá-
tryggingar. Það er þetta fvrir-
brigði, sem hagfræðingar hafa
nefnt verðbólgu. Að vísu er
nokkur skoðanamunur á því
meðal ýmissa erlendra hagfræð-
inga, hvað nefna skuli verð-
bólgu, en það mun einna algeng-
ast að nefna það verðbólgu (In-
flation), ef hækkun verður á
verðlagi sökum þess, að kaup-
máttur manna í peningum vex
meira en það vörumagn, sem
hægt er að kaupa fyrir þá, eink-
um og sér í lagi ef jafnframt
hefst kapphlaup milli peninga-
teknanna og verðlagsins, þannig
að hvort hafi áhrif á hitt til
hækkunar. Finnst mér skyn-
samlegast að nota orðið' verð-
bólga í þessari merkingu. Það
ber og að taka skýrt fram, að í
rauninni skiptir ekki máli í
þessu sambandi, hvort kaup-
máttaraukning verður þannig,
Frh. á 6. síðu,
UNGIR Framsóknarmenn
gefa öðruhvoru út lítið
blað, sem nefnist „Ingólfur“.
Þetta blað kom út í fyrradag
og er ýmislegt eftirtektarvert í
því. Þar á meðal er eftirfarandi
yfirlýsing eða réttara sagt játn-
ing í alllangri grein eftir rit-
stjórann, Hörð Þórhallsson við-
skiptafræðing:
„Það er skoðun mín, að á þessu
sviði dýrtíðarmálanna hafi örlaga-
rík mistök átt sér stað, hverjum
sem um er að kenna. Það átti
aldrei að hækka útsöluverð land-
búnaðarafurða, þá verðhækkun,
sem bændur þurfa að fá, átti rík-
issjóður að greiða og til þess átti
að nota stríðsgróðann".
Já, það er sízt ástæða'til að
tortryggja ritstjórann um það,
að þetta sé skoðun hans. En
hefir hún ekki heyrst einhvers-
staðar áður? Jú, það er ná-
kvæmlega þetta, sem Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðublaðið
hefir stöðugt verið að hamra á
síðan haustið 1940, að gera yrði
cf nokkur von ætti að vera til
þess að stöðva tíýrtíðarflóðið.
En hverjum er þá ,,um að
kénna“, að það hefir ekki verið
gert? Um það vill ritstjóri „Ing
ólfs“ ekkert segja. Hann þykist
ekki vita það. En þá skal Al-
þýðublaðið hér ineð segja hon-
um það. Það var Framsóknar-
flokkurinn, sem hindraði að
þessi leið yrði farin, og fór í
þess stað inn á braut hinna „ör-
lagaríku mistaka“ á sviði dýr-
tíðarmálanna, braut „hækkun-
arinnar á útsöluverði landbún-
aðarafurða“. En þetta má rit-
stjóri „Ingólfs“, blaðs ungra
Framsóknarmanna, vitanlega
ekki viðurkenna.
Tíminn var enn í gær að velta
fyrlr sér möguleikunum á því
fyrir Framsóknarflokkinn, að
komast aftur í stjórn landsins í
samvinnu við aðra flokka. Legg
ur hann það nú nákvæmlega
niður fyrir sér, hvernig áðrir
flokkar skiftist í það, sem hann
kallar „góða parta“ og „vonda
parta“, og lætur að líkindum,
að hann hugsi ekki til þess að
taka upp samvinnu við aðra en
þá fyrrnefndu. í þessum hug-
leiðingum Tímans í gær segir
meðal annars:
„Það eru til „góðir partar“ —
meira að segja „mjög góðir part-
ar“ — í öllum flokkunum. Þessir
,góðu partar“ eru ekki sízt í Sjálf-
stæðisflokknum.
I Sjálfstæðisflokknum hefir ver-
ið allmikið af smáframleiðendum,
bændum og útvegsmönnum. Allir
þessir menn hafa aðstöðu til að
líta á málin frá heilbrigðu sjónar-
miði . . .
í Sjálfstæðisflokknum er t.als-
vert af mönnum, sem safrað hafa
nokkru sparifé með iðni og elju-
semi. Þessir menn hafa eðlilega
þá aðstöðu, aö þeir vilja fylgja
traustri og heilbrigðri fjármála-
stefnu, er hindrar stórfellt verð-
fall peninga.
í Sjálfstæðisflokknum er einnig
talsvert af skynsömum og athug-
ulum launamönnum, er mynda sér
heilbrigt viðhorf til þjóðmálanna.
Þetta er hinir „góðu partatr"
Sj álfstæðisflokksins.
En því miður eru þessir „góðu
partar“ í Sjálfstæðisflokknum þar
einskis ráðandi.
Völdin í Sjálfstæðisflokknum
hafa komizt í hendur lítillar klíku
(frfa. á I. fltGo.)