Alþýðublaðið - 07.02.1943, Qupperneq 6

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
■ iiiiihiiii ...........................
Sunnudagur 7. febrúar 1943.
" /
Vinnuhendurnar eru fegurstar
Áfmæíissamtal við Guðnýju Hagalín.
LOKINHAMRAR í Arnar-
firði var mikið höfuðból
um langan aldur. Þar var stórbú
rekið, bæði til lands og sjávar,
og þar voru tugir vinnuhjúa.
,Þar er stórbrotin náttúra,
hvassir tindar lokinhamranna
gnæfa yfir bænum, snarbrattar
brekkurnar liggja að honum.
Hafið gín við og sést frá bæn-
um yfir í Ketildali. Bærinn
stendur gegnt norðvesturhafinu
og norðvestanaldan ríður óbrot-
in að hömrunum, fótskör bæj-
arins. Það er veðrasamt að Lok-
inhömrum og náttúran þar
krefst áræðis og átaks manns-
ins.
Þegar ég kem inn í stofu
frú Guðnýjar Guðmundsdóttur
Hagalín á Barónsstíg 33, bendir
hún mér á málverk af reis’uleg-
um bæjarhúsum og sérkenni-
legu fjalli með hvössum gróður-
litlum tindum.
„Þarna byrjaði ég. Þarna
barðist ég fyrstu árin. Þarna ól
ég flest björn mín og misstí ást-
vini mína. Þarna fékk ég fyrstu
reynsluna í hinum harða lífsins
skóla. Það var blessunar- og
gleðirík barátta það — þó að
sorgin berði oft þunglega að
dyrum hjá mér.“ Þétta segir
Guðný Hagalín um leið og hún
bendir á málverkið með dálitlu
stolti, en þó hryggðarblöndnum
hreim í röddinni.
Ég heimsótti hana í gær af
því að hún verður 65 ára á
morgun. Hún var fædd að
Meira-Garði í Dýrafirði 8. fe-
brúar 1878, dóttir stórbóndans
Guðmundar Hagalín, sem lengst
bjó að Mýrum, en hann drukkn-
aði í Dýrafirði þegar Guðný var
17 ára. Hún ólst upp á stóru og
mannmörgu myndarheimili
og framaþrá hennar varð
snemma mikil. Þegar Guðný
var 18 ára fór hún í Kvenna-
skólann hér í Reykjavík og sett-
ist í 3. bekk. Lauk hún námi þar
og fór síðan heim. 19 ára gömul
(1897) giftist hún Gísla Krist-
jánsyni skipstjóra, bóndasvni
frá Lokinhömrum í Arnarfirði,
og fluttist þangað til hans, en
þremur árum síðar tóku þau við
búinu af foreldrum Gíslá, en
það var mjög umsvifamikið og
var oftast um 20 manns í heim-
ili þar. í Lokinhömrum bjuggu
þau í 11 ár, en fluttust þaðan
þá af ýmsum ástaeðum. Þar
fæddist Guðmundur Hagalín
rithöfundur og skáld. — Meðan
þau áttu heima að Lokinhömr-
um misstu þau 5 börn sín og
mun það ekki hvað sízt hafa
valdið því að þau hurfu þaðan.
Gísli stundaði þá mest sjó-
mennsku, en um þetta leyti
eyðilögðust miðin fyrir ágengni
erlendra togara og breyttust að
sjálfsögðu mjög atvinnumögu-
leikarnir við það.
Frá Lokinhömrum ‘ fluttust
þau hjónin að Haukadal í Dýra-
firði og stundaði Gísli sífelt
sjóinn. Frá Haukadal fóru þau
T \
44

fer til Vestmannaeyja
væntanlega á þriðjudag
9 febrúar.
Vörumóttaka sama dag,
meðan rúm leyfir.
að Núpi, en hingað til Reykja-
víkur fluttust þau 1923 og hafa
verið hér síðan.
Þau Guðný og Gísli eignuðust
10 böí*n og auk þess tóku þau
móðurlaust fósturbarn. — Af
þessum 11 börnum eru nú að-
eins þrjú á lífi. Guðmundur
skáld, Fanney, gift Ingólfi
Gíslasyni kaupmanni, og Þor-
björg, gift Sigurði Helgasyni
lögreglustjÓra í Bolungavík. —
Fóstursonur þeirra drukknaði
19 ára gamall með „Yaltý“ og
Ólafur sonur þeirra fórst með
„Leifi heppna“.
Maður finnur það fljótt í við-
kynningu við þau hjónin,
hversu mjög barnamissir þeirra
hefir breytt viðhorfi þeirra til
lífsins.
„En það er þó gæfa að fylgja
barni sínu til grafar í saman-
burði við þá hyldjúpu óham-
ingju, sem sumir löreldrar
verða fyrir,“ segir Guðný. Og
svo bætir hún við: „En ég hefi
líka .hafi óumræðilega gleði áf
þeim börnum mínum, sem gúð
hefir leyft mér að halda.“
Guðný Hagalín er stórbrotinn
persónuleiki. Hún býr yfir ó-
venjulega sterkri skapgerð. Arf-
ur liðinna kynslóða, sem haldið
hefir við ísl. stofni gegn þraut-
um, sem hörð náttúra hefir vald
ið og lítt yfirstíganl. erfiðleika,
býr í henni. Mál þennar er
kjarngott, sterkt og litauðugt.
Húri er stórgáfuð kona, djörf og
kjarkmikil. Hún berst af fútlri
einurð fyrir þeim málstað, sém
hún ann og er hún orðin lands-
kunn fyrir starf sitt í Alþýðu-
flokknum og Góðtemplararegl-
unni.
En þó að sumir kunni að segja
að Guðný Hagalín sé forn í
skapi, þá er hitt og jafnsatt, að
hún tekur nýjungum opnum
örmum. Hún vinsar úr — og
kann það, skilur kjarnann frá
hýðinu.
í bókum sonar hennar kann-
ast maður við málblæ móður
hans — og einnig föður hans.
Allir kannast við Kristrúnu í
Hamravík — og Guðný lék
gömlu konuna, þegar leikritið
var leikið hér í Reykjavík.
Ég spurði Guðnýju, hvort
hún þráði það ekki stundum að
vera aftur komin í sveitina og
stjórna þar búi:
„Ég vil ekki búa í sveit með
dofnar hendur. — En þar vildi
ég vera og hvergi annars staðar
í fullu fjöri. Við urðum að
hætta í sveitinni. Margt gamalla
vinnuhjúa var hjá okkur, en nýr
tími var byrjaður og hann
krafðist nýrra hátta. Gömlu
hjúin gátum við ekki látið fara
frá okkur. Við hættum því og
fluttum — flýðum, ef þú vilt
hafa það svo. — Þar mistum við
líka svo mikið.“
— Og hvað viltu segja við
unga fólkið?
„Ég veit ekki. Það þýðir ekki
að ætla að kenna því. En unga
fólkið þarf að hafa fyrir öllu,
sem það fær. Aðeins með fyrir-
höfninni, starfinu og stritinu
kann það að meta það, sem það
aflar. Vinnan og starfið skapar.
Það gefur lífsfyllinguna og
hamingjuna.
Ég vil að þú segir það, að ég
fylgi Alþýðuflokknum að mál-
um af því að hann sameinar
skilninginn á íslenzku þjóðar-
eðli, skynsamri og markvissri
baráttu fyrir umbótum á kjör-
um alþýðufólksins. Hann kenn-
ir því að gera kröfur til sjálfs
sín um lpið og hann eflir það
til að heimta frelsi og réttlæti
fyrir vinnuhendurnar — og
vinnuhendurnar eru alltaf feg-
urstar.
Svo vil ég líka að þú gleymir
því ekki, að ég er trúuð kona.
GUÐNÝ HAGALÍN
Ég trúi á minn guð og mína
fósturjörð. Guð og fósturjörð
eru ekki slagorð, eins og marg-
ur geipar um nú á tímum. Það
veit ég, svo gömul sem ég er
orðin.
Ég hefi margt að þakka, en
það fyrst og fremst, að hafa
eignazt þann mann, sem guð gaf
mér úngri. Það er sagt að við
séum nokkuð ólík. En það ólíka
sameinast stundum bezt. Það
hefir sannazt á okkur.“
Þegar hún segir þetta síðasta
horfir hún í gaupnir sér og virð-
ist svolítið feimin, enda situr
Gísli maður hennar í næsta stól
með mynd af barnabarni sínu í
lófanum. — Svo lítur hún upp
og hann um leið og þau horfast
í augu. Ég brosi af einhverjum
fögnuði. Það hlýnar í stofunni
— og gleðibjarma bregður fyr-
ir í augum beggja.
Þau h,afa staðið hlið við hlið
í 46 ár. ■ VSV
H^AÐ SEGJA HIN BLÖÐIN?
Frh. af 4. síðu.
'blaði. Treysta FraDnisóknarmenn
sér nú til bess að bregða öðrum
um dufi við íhaldið, f lokkur, sem
öllum öðrum fremur hef ir þjón-
að Ihagsmunum stórgróðamann-
anna ó síðari lárum? Þarf að
rifja enn einu sinni upp fyrir
þeim svik flokks þeirra við
við fyrri isitefnu, þegar ASþýðu-
fl. vildi t. d. láta uppræta
Kvdldúilfsispillinguna, sem
Jónaa Jónsson, sagði að „enginn
óispilltur íslendingur“ gæti þol-
að stundu lengur? Verkamenn
vita líka ósfcöp vel, að Fram-
sókniarihöfðingjarnir voru ennþá
harðari en íhaldsmenmirnir
'sjálfir í setningu þrælalaganna,
gerðardómshneykslisins, fyrir
aðein's ári isíðan.
Ef höfundur þessa greinar-
stúfs í Tímainum hefði athugað
sinn gang betur, hefði hann
líklega séð, að rakalaus níð
hans um Asgeir Ásg. og Emil
Jónsson getur komið þeim Hall-
dóri á Kirkjubóli og Jóni
Helgasyni illa, ef þeir hugsa sér
að bjóða sig fram aftur á móti
hinum vinsælu og fylgistraustu
og Hiafnfirðinga.
þingmönnum Vestur-ísfirðinga
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu
„OG HVAÐ KEMUK svo stelpu-
kjánunum í mjólkurbúðinni þar
sem ég verzla til að vera að rök-
ræða við stallsystur sínar í síma
og bakherbergi, þvo gólfin eða á-
höldin eða stússa hitt og þetta ein-
mitt í matartímanum, þegar maður
þarf að kaupa mjólk og brauð fyr-
ir konuna og reyna svo að flýta
sér að borða auk þess. Ekki finnst
manni matartíminn of langur, og
einu sinni biðu 11 manns eftir af-
greiðslu meðan ein stúlkan masaði
um ,,ball“' og „sæta stráka“ við
aðra í hinum enda spottans.“
Hatmes á horninu.
Ræða Finns Jónssonar
Frn. af 4. síðu.
sém meiri hl. álþingis er óánægð
úr með. Beri hún gæfu til, að
koma fram með löggjöf í því
fonmi, að hún geti fengið vilja
meiri hluta alþingis fyrir því,
og framkvæmi hún þá löggjöf
þannig ,að meiri hluti alþingis
gerá isiig ánægðan með hana,
leysi hún dýrtíðarmáliin og geti
komið á jafnvægi og réttlæti í
hin-um ýmsu þjóðfélagsvanda-
málum, er ekki að efa, að hún
hefir til þess fylgi alþingis.
Meðan svo er, getur, -stjómin
talizt þingræðisstj órn og þarf iþá
ekki af þeim -ástæðum að ör-
vænta um að þingræði og lýð-
ræði er hið rétta fyrirkom-ula-g
og þ-að, sem -bezt -h-entar okkur
íslendingum. Þó verður eigi
annað sagt en að þetta fyrir-
komulag um val ríkisstjórnar
er ekki æskilegt til frambúðar,
því að engin 'veit, hvert það
kynni að leiða, ef einræðissinn-
aðir menn veldust til þessara
starfa.
VSmstfÍ StJÓfi*XB t
Það hefir verið mik-ið talað
um skipbrot alþingis í sam-
bandi við þesss-a st jórnarskipu.n,
og ýmsir menn, sem -a-nnars
hafa ekkert unn-ig is-ér ti-1 ágætis
í opinberum mó-Ium, sv-o kunn-
uigt is-é, haf-a látið s-ér sæma að
dærna alþinigi mjög ha-rt í sm-
bandi vi-ð hana.
En kjósendurnir verða vel
að gá að því, að þingið er
ekkert annað en spegilmynd
af vilja þeirra sjálfra, og ef
þeir hafa valið alþirigi þannig,
að það gétur ekki komið sér
saman um myndun þingræðis.
stjórnar, þá mega þeir sjálf-
um sér um kenna.
Frá því fyrsta. að við eignuð-
uimjst alþinigi, -hefir það notið
þeirra forréttinda, að verða
gagmrýnt af almenningi mieirá
em nokkur örnnur istofnun í þjóð-
félaginu. M-á þar til sanninda-
merki-s nefma, að -í Brandsistaða-
annál segir svo >um -állþ’pgi -árið
1847 „Þá alþt. k-omu í ljós,
kepptist hver við annan um að
sjó iþau isem fyrst. Þóttust rnenn
finna þar fr-amför m-ann-a í
mælsku með hinífilyrðum Óþörf-
um ein ekki tiltakanlegri fram-
kvænid við afg-reiðsilu mála“.
Þess-i -gagnrýni ih-efir efilaust oft
verið réttmæt, en jafnframt því,
að hún er gagnrýni, á þingið, þá
er -hún gagnrýni -á þjóðina
í þeim tilraunum, sem gerð-
ar hafa verið ti-1 stjórmarmynd-
unar, hefir hver stjórmmál-a-
flokk-urinn fcennt öðrum um, að
stjómarmyndunin mistókst En
þó verður því eigi neitað, -að til-
raun sú sem Haraldur Guð-
mundss. gerði til stjórnarmymd-
un-ar -og að síðaista tilraunin,
sem gerð var af hálfu þing-
ffliobkamna til þess að mynd-a
rjfcisstjórn eftir upipástungu
Afliþfl., istirandaði ó þingmönnum
Sósíalistafl. Ég sé ekki ástæðu
til að refcja þá sögu inánar; hún
er öllum landsmönnum fcunn,
en ég tel ástæðu til -að segja
í þieissu isa-mbandi, að eg álít, að
eina vonin til þess, að hér
verði myndug öflug þingræð-
isstjórri, sem þjóðin getur un-
að við, er sú, að vinstri flokk
arnir geti komið sér saman
um stjórnarmyndun.
Á því verða þó mikli-r -örðug-
leikar. Fratnlsfl. er eins og menn
vita, ibæði frjálslyn-duir og íhalds
samiur flofckur. Flestir kjósend-
ur hans eru mjög frjálslyndir,
a. m. fc. í orði. I þeim flofcfci er
vdssulega mifcill vilji til vimstra
samstarfs. En flokfcurinn hefir
menn innan sinna vébanda,
sem er-u mótfallnir vinstri sam-
virnnu, og hafa í hyggju sam-
vinnu við Sjálfstfl. Þessiir menn
hafa isín-a lífsskoðun, sem er á
þá leið, að hinni núverandi
þj ó ðfélagss-k ip u n megi í engu
breyta. Þei-r eru komnir ó það
stig að teljia, -að kaupfélögiri
eins og þeim er inú stjórn-að og
flokkaskipunin eins og hú-n er
í landin-u nú, sé það -fuiilkomn-
asta iþjóðskipulag, sem verið
geti hér á landi. Þessir menn
börðust á sánum tíma góðri bar-
á-ttu fyriir því að koma skipu-
lagi á verzlun landsmanna en
þ-eir hafa s-töðivazt við þróun-ina
eims og hún v-ar fyrir tugum
ára síðan og vilja en-g-a vinsitri
samviinnu.
En það er la-ngur vegur frá,
að vandræðin v-ið að koma á
vinstri -samvi-nnu stafi -eingöngu
frá Framisfl. Þau fcoma efcki síð
ur cfjriá fcommún-istunum,. seto
nú er-u hl-uti Sósiíalistaf-lokkisins.
Þessi flokkur hef-ir yaxið mj-ög
ört m-ú hin isíðustu ár. Hann
hefir br-eytt um nafn, fcalllar
sic -efcki lengur. feommúnista-
flokk, og hefir einni'g breytt um
stefnuskrá, og -afilað sér á þamn
h-átt aukins fylgis, Þó er vitað,
að sterkustu mennirnir í mið-
stjórn ílokksins eru himir svo
köl-luðu Miosfcvakommúnrstar,
og fyrir Iþá eru stjómmálin
mifclu fremur trúiaratriði en
stjórnmál; og skoSun þeirra
mótast af þ-essu. Þeir eru -eins
og ofsatrú-armenn. isem aldrei
sjá annað -en það, sem -þeir vilja
sjá oig eru af þeim ástæð-um
hættulegir hinu lýðræðiissinn-
aða stjómarfari. Hirns vegar eru
einnig í íþessum flofcki margir
nýtilegir menn, sem hafa svip-
aða skoðun í þjóðmálum o-g
Alþfl. yfirleitt og vilj-a vinn-a að
heilbrigðri þr-óun í þjóðfélaginu
Hvað sem hinum ré-tttrúuðu
kommúnistum -líður. Þessir
menm igætu vel ótt samleiQ með
Alþýðuflokbsmönnum og hin-
um frjálslyndari Framsóknar-
mönnum í ýmsum umbótamál-
-um, ef þeim -héldist það -uppi að
halda skoðunum sínum og
stefn-u sinni fyrir yfir-
gangi ofsatrúarkommúnlstanna,
en á þesisu vill v-erða rnikill
brestur, og ekki ier annáð að
sjá en ofsa'trúarmennirnár í
kommúnistaflofcknum geri, allt,
eem þeir geta, til að spilla fyriir
því að vinstri samvinna megi
takast. á isiama hátt og íhalds-
öflin gera í Framisf-L, -og að því
1-eyti eiga þessir öfgamenn í
Framsókn og öfgamenn Sósia-1-
istaflokksins tsamleið Ofsi og
starblinda þessara manna hef-
ir valdið því, að í Alþfl. eru
margir, sem liafa v-antrú á því,
að vinstri samvinna igeti tekiz-t,
þó að það vær-i í alla istaði æski-
legast og í saimræmi við lífs-
skoðun þá og grundvallarstefnu',
sam A-lþfl aflila jafnan hefir
starfað eftir.
Sameining alpýð*
unnar.
Mifcill vandi er að brúa þetta
bil, fyrs-t -og fremst.milli sfcoð-
ananna innan hvers þessara
filokfca og síðan á anilli f-lofck-
anna sjáífra. Bændur og verka-
menm hafa í raun réttri sameig-
inlegra hagsmuna að gæta, en
það vil'l isífellt igleymast í hinni
ra'unalegu d-eilu um afuirðaverð
og kaupgjald. Músariholu- og
matarsjónarmið r-áða meiru um
úrslit mála, þegar á á að herða
iheldur ien heildarhagsmiunir og
sameiginJlegir ihagsmunir iþess-
ara stétta. Þeir, sem safna stríðs
'gróða, 'lifa á ónýtu verðlags-
eftirliti, -þeir, sem byggja upp
Sjálfstfl. 'lifa 1 á sundurlyndi
þessaxa stétta, sem þó válssulega
eiga fulia samleið. Tæfcist að
Frh. á 7. síðu.