Alþýðublaðið - 12.02.1943, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐtÐ
Föstudagur 12. febrúar I94S.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Lðgin um orlofs
Stærsta réttarböt alpjöannar siðan
al|föHtrj||Itgali|it vorn sampjfkkt
¥ ÖGIN UM ORLOF, sem afgreidd voru frá alþingi i fyrra.
dag, eru vafalaust merkasta réttarbó.tin, sem verka-
menn, sjómenn og launastéttir landsins yfirleitt hafa fengið,
síðan lögin urn alþýðutryggingar voru sett.
Með lögum þessum er hverjum einasta karli eða konu,
sem vinnur í annarra þjónusu, tryggt minnst 12 daga orlof,
hvíld frá störfum, á ári hverju •— með fullu kaupi.
í reglugerðinni skal ákveðin
gerði merkjanna, með hvaða
upphæðum í aurum eða krónum
þau skulu gefin út og hvernig
sölu þeirra sku'li hagað.
Oriofsmerkii skulu vera til
sölu og oriofshækur til afhend-
ingar í öllum póststöðvum, þar
sem póstfrímerki eru seld.
Merkin skulu seld vinnuveit-
endum með ákvæðisverði og
starf-smönnum afhentar ókeypis
þær þækur, sem eru þeim nauð-
synlegar.
I ibækurnar skal starfsmaður
rita nafn sitt stétt og heimili,
um 'leið og bókin er afhent og í
viðurvist iþess. eir afhendir hon-
urn bókina. Hver bók skal að
eins gilda fyrir eitt orlofsár, og
skal það tilgreint fremst í þók-
inni, -og má aðeins festa í þær
orl'ofsmerki fyrir vinnu á því
orilofsári. í reglugerð skulu sett
ákvæði u-m gerð þókanna og
-n'otkun, svo og um ö-nnur -atriði
varðandi fr-amkvæmd -laga iþess-
ara, er þurfa þykir.
Allur ikos-tnaður við orlofs-
merki og orlofsibækur greiðist I
úr rí’kiissjóði. f
AflasksSlki
Sandcrepe
LakaléreSt
Flénel
Unnur
(horni Grettisgötu og
Barónsstígs).
Þega-r kaupgreiðandi afhendir-
starfsimanni orlofs-merki, skal
kaupigreiðandi sjálfur festa þau
í orlofsþó-k starfsmannsins á
þann h-átt, er fyrir er mælt í
reglugerð urn orlof, og skrifa í
bókin-a iþað, sem reglugerðin á-
fcveður.
9. gr. Orlof skal veitt í einu
-lagi á tímabili-nu 1. júní ti-1 15.
isaptemiber. Þó ska-l þeim, er
vinna við sveitavinnu eða síld-
veiði, veitt orlof á öðru-m tím-
um árs eftir iþví, sem nánar
verður ákveðið í reg-lugerð, og
er ríkisistjórninni með sama
hætti heimilt að áfcveða, að víkja
frá ákvæðum i upph-afi greinar-
in-na-r ;u-m. fleiri starfsgrei-nar, er
nauðsyn'legt þyfcir, að aðrar -regl-
ur gildi 'um.
Aðiilar geta með samkomulagi
ákveðið, að orlof-i sk-uli skipta og.
kð það sfculi veitt á öðrum tím~
um árs en í 1. mgr. gegir.
(Frh. á 6. síðu.)
RIÐJA og síðast-a umræðan
um fjárlögm fyrir árið 1943
er nú ibyrjuð á -alþi-n-gi og mun
a-fgreiðs-lu þeirra 'væ-ntaniléga
verða lokið fyrir helgina.
iFjárv-eitinganefnd hefir skil
að framhaidisn'efndaráliti og
ýmsum -breyitingartillögum við
f járfagafrumvarpið, eins og gert
var ráð fyrir, þegar hún iskilaði
hiinu -upphaf lega áliti sínu. Hafði
meirih-luti nefndarinnar þá
fengið -því frestað til þ-riðjiu um-
raaðu, að endanleg áætlun- væri
gerð um fjárframíög til ými-ssa
verk-legra framkvæmda og 'bor-
ið iþví við, -að -allt væri enn í
svo -mikiilli óvissu, þar eð enn
væru ekki komnar fr-am -aðal-
tillögur stjórnarinn-ar um
væntanlegar dýrtíðarráðstafan-
ir. Var minnihluti nefnd-arinnar,
íþar á m'eðal, fiu-lltrúi Alþýðu-
flokiksins í -henni, algerlega and-
v-íigur slíkum vinnutorögðum; en
meirihluti-nn hlaut að ráða.
Síðan er liðinn alllangur tími
og ekkert toólar enn á dýrtíðar-
tíillögum stjórnarinnar. Hins
vegar varð iþ-ví ekki frestað, að
-ganga endanlega frá fjá-rfögun-
um og neyddist fj á-rveitinga-
nefnd iþví ti-1 þess að skila fr-am-
haldsnefndaráliti sínu iog breyt-
iingartillögum við fjárfagafrum-
varpið án allrar hliðsjiónar af
dýittíðartíllögum stj órnarinnar.
Samfcvæmt breytingarti-llög-
um nefndari'nnar eru tekjur á-
ætlaðar samtals 66 mi-Mjónir
'króna, eða 17,7 milljónum
hærra en áður v-ar -á f j-árlaga-
frum-varpinu, og getur það á
en-gan hátt talizt ógætíleg á-
ætlun, þa-r eð nú er uppiýst, að
tekjumar náimu árið sem -leið
86—90 milljónum króna.
Þá flytur nefndin tiillögur um
hækkanir á útgjöldu-m, -sem
nema samtals 10,4 -milljónum
króna. Eru af þessari upphæð
5,6 -milljóni-r áætlaðar til sam-
göngumál-a, aðalleg-a veg-a, 2
análljónir til annarr-a verklegra,
framkvæmda og 700 iþúsund
krónur til kirkjiu- og kenns-lu-
má'Ia.
Með þessu-m hækkunum er
ger-t ráð fyrfr að rekstursút-
gjöldin muni uerna samtals 59
milljónum, og rekstursafgangur
því um 7 milljónir.
Loks skal iþess getið, að fjár-
Veiltinganefnd hefir lagt til að
felld verði iniður úr fjárlögun-
um heimild, sem -síðustu undan-
farin ár h-efir verið þar til iþess,
að læikka áætluð útgjöld ríkis-
sjóðs um iallt að 35%, ef isýni-
legt þykir, að tekjurnar muni
hregðast verulega.
*
Mórguntolaðð var í gær mjög
önugt yfir þessum -breytingar-
tílilögum fj árveitin ganefndar-
innar, kallaði hækkunartillögur
hennar ,,risatiillögur“ -og tillög-
un-a um að fella niður heimild-
in-a til þess að lækk-a útgjöldin
-um 35% „g-læfr-aspor“, se-m
„vinstri öfilin í þinginu" vilji
stíga. Getur það 'þess, að sumir
fjárveitingaínefndiarmenn hafi
verið andvígir þessum -breyting-
artiillögum, svo sem „fulltrúaí
Al'lir launþegar landsins
þurfa að kynna 'sér þessi -lög til
hlíta-r, -og jjykir Alþýðufolað-inu
því rétt, að birfa ’þa-u eins og
fr-á þeim var að síðustu -gengið
af alþingi
Lögin eru svobljóðandi:
1. gr. Lög þessi gilda u-m allt
fólk, sem starfar í þjónustu
annarra, hvort heldur einstak-
linga eða bins lopin-bera. Úndan-
teknir eru þó:
a. I-ðnn-emar, sbr. 9. -gr. laga
nr 100 11. júní 1938, um iðnað-
arnám.
b. Starfsmenn fiskiskipa, sem
ráðnir eru eftir reglum. um
hrein hlutaskipti og hl-utar-mað-
ur tekiu-r þátt í útgerðarkostnði
að meira eða minna leyti. Þó
iska-l, ef blutarmaður óskar þess,
greiða honu-m orlofsfé þannig,
að hehni-ngur þess sé tekinn af
fcatipi hans sjálfs, e-n hinn h-elm-
inginn greiði útgerðarmaður.
2. gr. Lö-g þessi rýra, í engu
'orlofsrétt þeirra, sem sam-
kvæmt isamningi eða venj-u eiga
eða kunna að eignas-t betri or-
lofsrétt -en í lögurn þessum er
ákveðið.
Samnin-gar um takmarkanir á
orfofsrétti samkvæmt lögum
þessum eru ógildir.
3. gr. S'érhver, sem lög þessi
ná til, ihefir rétt og skyldu til
orlofs -ár hvert jafnimarga virka
daga og hann -h-efir unnið marga
'almanaksmánuði samanlagt:
næs-ta orlofsár á undan, en or-
lofs-ár 'mierkir í lögum iþessum
tímabilið frá 15. maí til 14. maí
næsta ár á ef-tir.
Telst í þessu sambandi h-álfur
mánuður 'eða meira isem heill
mánuður, en skammri tími er
ekki tálinn með.
Það teilst . vinnutími s-am-
kvæmit þessari grein, þótt mað-
ur sé frá vinnu vegna veikinda
eða slys-a, meðan ban-n fær
ikaup greitt, eða ha-n-n -er í orlofi.
4 gr. Sá, sem fer í orlof, á
rétt á að f-á greitt sem or-lofsfé
4%) — fjóra af ihundriaði — af
kaupi því, sem hann -hefir -borið
úr toýtum fyr-ir vinnu sína næsta
orlofisár á undan.
Nú íhefir maður unnið eftir-
vinn-u, nætur- eða helgidaga-
vinnu, og greiðist þá orfofsfé að-
eins af iþeirri upp-hæð, sem
greidd hefði verið fyrir þá
vinnu, ef Iþað hefði verið dag-
vinna. Þó skulu farmenn fá
greitt orlofsfé af eftirvinnu-
kaupi ei-ns og þ-að er á hverjum
-tíma.
Orlofsfé greiðir sá eða þeir,
sem orfofsrétthafi hefir unnið
Sj-álfstæðisflokksins í nefndinni
sv-o og Jó,nas Jónsson“, og mun
það vera ré-tt tojá blaðinu.
Má af öllu-m málflutnin-gi
Morgunblaðsins í sambandi við
fjárlögin sjá, að atvinnurekenda
valdinu og afturhaldsöflunum
í landinu, sem að því standa, er
það mikill þyrnir í augum, að
á fjárlö-gunu-m skuli, þrátt fyrir
allar tilraunir og herbrögð til
þess að hindra það, vera gert
ráð fyrir nokkrum fjárframlög-
um til verklegra framkvæmda
og tryggingar atvinnu í. land-
inu. Segir Morgunblaðið til
dæmis, að engar líkur séu til,
að fáanlegt verði vininuafil í þær
hjá á orlofsárinu, og f-er greiðsla
fra-m -með orf'ofsmer-kjum hvert
skipti- sem útborgun vinn-u-
ilauna fer fram.
Ákvæði -þetta gildir þó ekki
um starfsmenn, sem eru í fastri
stöðu. Þegar -þeir fara í or-lof og
haf-a unnið hjá sama vin-nuveit-
anda samfleytt næsta o-rlofsár
á undan, -h-alda þeir kaupi s-ínu
óskertu orlofsdagana, jafrnháu
og þeir hefðu unnið venjulegan
vinnutí-ma. Kaup fyrir orfofs-
dagana s-kulu þeeiir fá g-reitt
næsta virkan dag áður en orlof
hefs-t.
Nú fer m-aður úr fastri -stöðu,
og greiðir vinnu-veitandi þá með
-orlofsmerkjum orfofsfé af kaupi
því, er starfsmaðurinn vann
fyrir á því lorlofsá-ri
Starfsmaður, sem er í -fastri
stöðu, þegar hann fer í orlof, en
hefir , e-kki unnið hjá sa-ma
vinnuveitanda samfe'llt næsta
orlofsár á undan, fær -greitt or-
lofsfé með orlofsmerkjum næsta
virkan dag -áður en orlof hef-st,
og miðas-t það við -kaup það, er
hann vann fyrir hjá núverandi
vinnuveitanda á orlofsárinu.
Krafa um greiðslu orfofsfjár
er forgangskrafa í dánar- eða
þrotabúi vinnuveitanda til jafn-s
ið kröfur þær, 'sem um ræðir í
3. -gr. b, 5. 1-ið, skiptalaganna,
nr. 3 12. aprílil878.
5 gr. Nú tekur mað-ur ekki
kaup bein-t frá vinnúveiitanda,
heldur fær kaupið greitt t. d.
með þjórfé að öllu eða nokkru
leyti, -og ska'l upphæð orlofsfjár
þá miðast við framtal tekna til
skatts næsta ár á undan, eða á-
ætlun skattanefnd-ar um vinnu-
tekjur, ef ekki var talið fra-m ti'l
skatts.
6. gr. Ei-gi ska-1 rei-kna orfofs-
fé af 'greiðslum, sem ætlaðar eru
til toorguna-r á sérstökum k-ostn-
aði veg-na starfsins, t. d. ferða-
kostnaði, og ekki teljaist skatt-
skyldar
Sa-mia gildár u,m áhættuþókn-,
anir, sem, greiddar eru vegna
stríðshættu.
7. gr. Nú er kaup greitt með
fæði, -húsnæði -eða öðrum hlunn-
induim -ajð öllu leyti eða ein-
hverju, og greiðist þá or-lofsfé a-f
verðmæti þess, sem miðast við
mat skattanefnd-ar á hlunnind-
um þessum til tekna við síðustu
ákvörðun tekjuskatts.
8. igr. Rí'kis'stjió-rnin hlutast til
um, að póststjórnin gefi út or-
lofsmerki og orfofshækur á
þann hátt, er fyrir er mælt í lög-
um þessum og reg'lugerð, er sett
sk-al -samkvæ-mt þeim.
mörgu og miklu framkyaimdir,
sem fjárveitinganefnd vilji ráð-
ast í, enda „atvinmivegum
landsmanna vafasamur greiði
ger“ — þannig kemst íhalds-
blaðið að orði — „með slíku
kapphlaupi af hálfu ríkisins um
vinnuaflið í la-ndinu“.
Þarna kemur hrosshófurinn
fram. íhaldið vildi fá niður-
skurðarfjárlög til þess að draga
úr atvinnunni í landinu og
skapa atvinnurekendum á þann
hátt aðstöðu til að knýja fram
kauplækkun. Þessi áform mis-
tókust, að minnsta kosti í fjár-
veitinganefind. Þess vegna óá-
nægjia íhald-sblaðsins.
AÐ eru ófa-grar kveðjur
sem nú fara i tolöðunum á
miilli hinna fyrrverandi flokks-
bræðra, Áma fr-á Múla og Garð-
ars Þorsteinssonar, út af afstöðu
-hins fyrrniefnda viið þá s-am-
þykkt bæjiarstjómar Reykja-
víiku-r, að ítaka rekstur kvik-
myindahúsanna í sín-ar -bendur.
Árni frá Múla greiddi því atkv.,
en Garðar Þorsteinsson er, sem
kunnugt er, eigandi ann-ars
kvikmynda-hús-sin-s, sem um er
að ræða.
Árni frá Múla birti í Þjóðólfi
í fyrradag opið bréf til Garð-
ars Þ-orsteinsson-ar iþar sem gert
er að -u-mtalsefni símtal, s'em
milli þeirr-a- hefir fari-ð út af
þessu máli. Árni segir í þessu
bréfi meðal a-nnars: ,
,,í upphafi samtaísins varst þú
ósköp blíðmáll og góður, vitnaðir í
að við værum gamlir flokksbræð-
ur, þingfélagar og vinir. Það leit
út fyrir að þér væri ,frekar í hug
að berja lóminn yfir því að missa
spón úr askinum þínum, en að
troða illsakir. Þú þakkaðir mér
fyrir atkvæðagreiðsluna í bíómál-
inu.
Virðulegi þingmaður! Nú snúum
yið okkur að samtalinu. Þegaj’ við
vorum búnir að tala saman eina
eða tvær mínútur í dálitlum hálf-
I
kæringi, spyr þú allt í einu:.
,,Hvað fékkst þú miklar mútur
hjá Dungal?“
Ég svaraði þessari spurningu
með því að segja þér álit mitt á
þér, einkar hispurslaust, en ekki
með neitt sérstaklega v.öldum orð-
um. Ég’ sagði að ég væri fús u að
láta þetta álit uppi, hvenær sem
væri'. Nú ætla ég að standa við
þetta, hvort sem þú þorir að standa
við tarigzl þín í minn garð, hótanir
og hrakspár. En þetta allt mira ég
rifja upp áður en bréfinu Týkur.
\ '
Þú ert metnaðargjarn og dug-
legur. Þú vilt vera fínn, en þarft
að dragnast árið út og árið inn
með eðli, sem sífelt þarf að hylja
og breiða yfir. Og þetta eðli er svo
ásækið, að ekkert má út af bera til
þess það spretti upp eins og fjand-
inn úr sauðarleggnum. Það eru til
alþjóðahugtök, sem engin íslenzk
orð ná yfir, t. d. ,,gangsterism“,
,,racketeering“, ,,blackmail“. Eins
er það með þig. Það verður að fara
í útlend mál til að lýsa þér. Þú ert
nefnilega í einu orði SIMPILL.
Þú hefir gert þér vonir um að
þú gætir keypt þér nóga dúða til
að hylja innri manninn, ef þú yrðir
nógu ríkur. En þetta er ekki til
neins. Eðlið segir alltaf til sín. Þó
þú ættý- öll heimsins bíó, værir þú-
alltaf jafn simpill. Þú gengur í ei-
lífum ótta um að innri maðurinn
reki alit í einu fram smettjð. Þú.
getur ekki keypt -þig undan þeim
ótta. Af því stafar auðnuleysi þitt.
Þú brigzlar mér um að hafa þeg-
ið mútur af Nielsi Dungal, Ragnari
í Smára, kommúnistum......... Þú
hótar mér að þú skulir mala mig
mélinu smærra, og ekki bara mig,
heldur líka „börnin þín, strákahei-
vítin og kerlinguna“.
í upphafi samtalsins baðstu mig,
að „skella ekki af“ í eyrað á þér.
En hvernig sem ég benti þér á, að
vera ekki að draga konuna og böm
in inn í þetta tal, léztu bér ekkl
segjast. Þú hélst áfram að bann-
syngja „helvítis hyskinu". Svona
náði innri maðurinn tokum a þér,
af því stórgróðavonir þínar höfðix
beðið d-álítinn hnekki.
En í öllu -þessu var eihn Ijós
punktur, sem þú hlakkaðir yfir
aftur og aftur: „Þú ferð að drep-
ast, þú ert með krabbamein — þú
ferð að drepakt.“
Ja, hver veit? Það er að minnsta
kosti vissara að koma frá sér ein-
hverju af því, sem maður vildi
gjarnan sagt hafa. Ég hefði ekkert
á móti því, að eftir mig lægi ein-
hvers staðar fáeinar myndir af fu.ll-
trúum þeirrar nýju yfirstéttar, sem
þykist ætla aö bera uppi menningu
íslands. Garðar Þorsteinsson er að
vísu nokkuð sérstakur í ginni röð.
Hann er víst vel hraustur. En
samt vildi ég ekki skipta á „krabb-
anum“ mínum og því, sem hann
Frh. á 6. síðu.