Alþýðublaðið - 21.02.1943, Page 5

Sunnudagur 21. febrúar 1943.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
SAGA OLÍUNNAR er jafn
athyglisverð og æfintýraleg.
og saga mannsins sjálfs. Maður-
inn og gyðja olíunnar, ef svo
má segja, hafa vaxið og þróazt
samhliða. Fyrir tveim þúsund-
um ára lögðu herforingjar út í
styrjaldir til þess að ná olíunni
á sitt vald. Olía streymdi úr
„brunninum“, sem Herodotos,
gríski sagnfræðingurinn, lýsti
svo fjálglega fyrir tuttugu og
fimm öldum, og fyrir að
minnsta kosti fjórum þúsundum
ára var olía mjög eftirsótt vara
til margs konar notkunar, og er
víða vikið að því í biblíunni.
Hebrear þekktu olíu sem
leðjukenndan vökva. Sam-
kvæmt Genesis var Siddim-dal-
urinn krökkur af slíkum leðju-
pyttum og enda þótt' þeir kæmu
stundum af stað styrjöldum eða
yllu skemmdum af völdum
bruna, gátu hinir fornu íbúar
dalsins ekki verið án þeirra.
Menn geta ráðið um verðgildi
olíunnar af orðum Elía, er hann
mælti við konuna: „Farðu og
seldu olíuna, borgaðu skuldirn-
ar og lifðu í friði.“ Enn fremur
af því, að Job taldi til búnytja
sinna klettinn, sem olíulindin
streymdi undan. Til slíkra
„brunna“ eða linda fóru menn
langar lestaferðir með úlfalda
til þess að ná í fáeina leðurbelgi
fulla af þessum dýrmæta vökva.
Hinir fornu Sarhverjar lögðu
hyrningarsteinana að olíuöld-
inni. Við rannsóknir Sir Leon-
ard Woolley’s á fornum borga-
rústum hefir komið í ljós, að
samtímamenn Abrahams sáluga
límdu saman steinana í vegg-
hleðslum sínum með límkenndri
steinolíu. Slíkar vegghleðslur
hafa fundizt í rústum musteris-
ins í Ur, þar sem Abraham hef-
ir sennilega kropið í bæn fyrir
fjórum þúsundum ára.
Öll dýrð Babyloníuborgar var
að þakka þessu olíulími. Það
var notað við byggingu Babel-
turnsins, sem gnæfði yfir veg-
ina, og svifgarðanna, sem Ne-
bukadnesar konungur lét reisa
til dýrðar konu sinnd, Amytis.
Hið mikla áveitukeffi Babylon-
íumanna er þessari límtegund
að þakka, því að það var notað
við skurðgerðina. Moses hvíldi
í sefi árinnar Níl í ,,körfu“, sem
hafði verið gerð vatnsheld með
olíulími, og Nói gerði örkina
vatnshelda með því og er sú að-
ferð enn þá notuð meðal báta-
smiða við Tigrisfljót.
*
ÞAÐ virðist sennilegt, að
floti sá, sem stundaði fiski-
veiðar á Dauðahafinu, sem
minnzt er á í Genesis og Ptole-
mæos II. reyndi að ná á sitt vald
með hervaldi á þriðju öld fyrir
Krists burð — hafi verið smíð-
aður með tilstýrk þessa efnis. í
sömu bók er og skýrt frá hinum
hræðilegu endalokum Sódómu
og Gómorru. Sennilega hafa
borgirnar á sléttunum staðið ná-
lægt ströndum Dauðahafsins, á
svæði sem var þéttsett olíupytt-
um og skýringin á því, að þær
S
<
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
1
s
s
s
V'
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Enn vestur í Kaliforníu
en innan. .skamms verða þeir komnir austur um haf til þess að berjast gegn Hitler. Mynd-
in er af ungum ameríkskum hermönnum við æfingar vestan hafs.
Steinolían fyrr og nú.
Eftirfarandi grein,
l sem er eflir ‘Frank
fllingworth, fjallar um olí-
una og sögu hennar frá elztu
tímum og'fram á þennan dag.
fórust í „eldi og brennisteini“
sé sú, að kviknað hafi í leðj-
unni. Slíkur jarðvegur getur oft
myndað sprengingar við viss
skilyrði.
Mörg „kraftaverk11 hafa vafa-
laust skeð fyrir tilverknað þess-
arar óhreinsuðu steinolíu. Log-
inn á fjallinu helga og sagan
um runnann, sem logaði, stafar
sennilega frá olíublöndnum
jarðvegi, og eldstólpinn, sem
leiðbeindi Hebreum, hefir
sennilega verið olíulogi.
Vissulega báru fyrri tíðar
menn mikla lotningu fyrir olí-
unni. „Kraftaverkin“ í sam-
bandi við olíupyttina fylltu þá
| undrun og lotningu, ekki síður
en hið „logandi vatn.“ Stund-
um flæddi olía út í -Svarta hafið
og Kaspíahafið og var hún mjög
eldfim. Það kom oft fyrir, að
kviknaði í olíubrákinni ofan á
sjónum og litu menn á það sem
tákn og stórmerki frá himnum.
E
Nýkomið
Opnar rafsnðnplðtnr
750 watta
Ath. Að fagmaður selur yður tækíð*er
trygging fyrir varanleik pess og vlðgerð

ftAPTÆK fAVERZLUN & VINM STOPA
LAIGAVEO 4 0 SIMI Ö8b8

Olíulindirnar í Baku, sem
Rússar náðu af Persum árið
1806, nærðu „eldinn helga“
meðal hinna fornu þjóða. Vegna
hinna trúuðu voru musteri oft
byggð yfir olíupytti eða gas-
loga, sem léku upp úr kletta-
sprungum; Þangað flykktust
pílagrímar hvaðanæva og áttu
margir þeirra um gríðarlangan
veg að fara. Myntir, sem slegn-
ar hafa verið fyrir tvö þúsund
fjörutíu og þremur árum sýna
hóp af vatnadísum, sem dansa
umhverfis logandi olíupytt.
*
N hinar fornu þjóðir notuðu
olíuna einnig í hagsmuna-
skyni. Persneskur rithöfundur
frá þrettándu öld getur þess, að
á heimilum í Iran hafi olía verið
notuð bæði til ljósa og' hita. Þó
fer því fjarri, að þetta séu elztu
heimildir um notkun olíu til
gagnlegra hluta. Notkun hennar
hlýtur að hafa verið almenn
mörgum öldum áður en hún var
notuð til þess að næra logana á
altari hinna helgu' meyja. Á
sjöundu öld var höll Japans-
keisara lýst með „logandi
vatni“, og samkvæmt frásögn
Codi'nusar notaði Septimus
keisari Severus olíu til þess að
hita upp baðklefa sinn.
Aðalerfiðleikarnir í sambandi
við olíuvinnsluna, sem hinar
fornu þjóðir áttu við að stríða,
var borunin. Það voru aðeins
Persar, sem bjuggu í nánd við
Baku, sem ekki þurftu að bora
eftir olíunni. Kínverjar voru
fyrstir manna til þess að bora
eftir olíu og nútíma olíu,,brunn-
ar“ eru í höfuðdráttum ekki ó-
líkir þeim, sem Kínverjar
bjuggu til, þegar þeir fundu
olíusvæðin í Szechuan. En bor-
unaraðferðin var dálítið frum-
stæðari hjá þeim en nú er. Kín-
verjar notuðu kúlía til þess að
stökkva á borinn og þrýsta hon-
um þannig niður, en borinn var
hol bambusstöng eða bolur af
kýpurtré, sveipaður striga. Það
var því engin furða, þótt það
tæki mörg ár að byggja brunn-
inn, þegar varð að reka bambus-
stengurnar þrjú þúsund fet oí-
an í jörðina.
:Jí
IUPPHAFI hefir olía váía-
laust verið notuð til þess að
lýsa upp heimili manna. Olían
í Baku var fyrst notuð í þess-
um tilgangi og seinna í lækna-
vísindunum. Fyrsta hemaild,
sem til er um kaupsýslu í sam-
bandi við olíu, er frá árinu 885,
þegar Darband fékk einkaleyfi
hjá kalífanum í Bagdad um
sölu á olíu.
Menn komust snemma að
raun um, hversu eldfim olían
er. Plutark skýrir frá því, að
þegar Alexander mikli heim-
sótti Echbatana, hafi fólkið helt
olíu á veginn og kveikt í henni
Var þetta gert til heiðurs Alex-
ander. ’Assyriumenn urðu fyrst
ir til þess að nota olíu til hern-
aðarþarfa. Þeir skvettu log-
andi olíuleðju á óvinina.
Þegar Arabar gerðu innrás
sína í Indland, komust Ind-
verjar að raun um, að hernað-
artæknin var komin á mun
hærra stig. Innrásarmennirnir
skutu logandi olíusteinsörvum á
fílahersveitir Dahirs fursta. —
Fílarnir urðu skelfingu lostnir
— flýðu í dauðans ofboði og
tröðkuðu til bana fjölda a£ her
mönnum furstans.
En Arabar biðu seinna mik-
inn ósigur fyrir olíulogunurn.
Að minnsta kosti tveir arabsk-
ir flotar voru gereyddir í árás
á Konstantinopel með „grísk-
um eldi“ — sem var nafta og
asfalt blandað saman. í tíu
aldir varði „gríski eldurinn by-
zantiska heimsveldið.
Það er mjög sennilegt, að
hjólásar egypzku vagnanna
hafi verið smurðir olíu um
það leyti, sem hinir látnu voru
smurðir olíu. Fyrstu heimildir
um notkun olíu í Evrópu sýna,
að hún hefir þá verið notuð til
þess að smyrja með henni. —
Bandinus munkur skrifaði árið
1646, að rúmenskir bændur
notuðu olíu til þess að smyrja
hjólása vagna sinna, ennfremur
í lyfjablöndúr. Ei að síður var
það ekki fyrr en 1857, sem
höfuðborg Rúmeníu var lýst
með olíu.
Hinn mikli, evrópski olíuiðn-
aður stafar frá Pechelbronn.Ha-
nau-Lichtenberg greifi fékk
eínkaleyfi á því að nytja olíu-
svæðin í Elsass árið 1627. Og
fyrsta olíuhreinsunarstöð í Ev-
rópu var byggð þar og 1741
var fyrsta olíufélagið stofnað í
Pechelbronn.
Bretar voru furðu seinir á
sér að færa sér olíuna í nyt,
enda þótt fyrsti malbiksvegur
í Evrópu væri lagður í Eng-
landi árið 1832. Lítið var gert
að því á Bretlandi að nota ol-
íu fyrr en um miðja síðustu
öld, þegar James Young stofn-
aði skozka Shale-olíufélagið.
En þegar vélaöldin hófst —
„uppgötvuðu11 menn olíuna og
nú á síðustu tímum virðist
hún mestmegnis notuð til tor-
tímingar.
Um bílstjóra, bílstöðvar, kurteisi, verðlag og taxta. —
Bréf frá „Borgara" — og kveðið við annan tón. — Hvers
vegna hækkar aígjáld af póstboxum?
Þ
AÐ VIRÐIST nú vera tízka
um stund aff skamma bíl-
stjóra og bílstöffvar. Þaff er sér-
staklega kvartaff undan því aff ó-
kurteislega sé svaraff í símann þeg-
ar liringt er í bílstöffvarnar. Ég
hefi haft mikil viffskipti viff bíl-
stöffvarnar og bílstjórana og hefi
örsjaldan orffiff fyrir ókurteisi. Hiff
sama get ég sagt um bilstjóra al-
mennt, flestir þeirra eru kurteísir
og hjálpsamir.
AÐ SJÁLFSÖGÐU eru þeir, sem
svara í síma á stöðvunum, misjafn-
ir. Þar er oft mjög mikið að gera
og margir símar ganga jafnvel í
einu. Það tekur á taugarnar að
þurfa að svara sömu spurningunni
mörg hundruð sinnum á dag — og
menn eru misjafnlega taugasterk-
ir. En það verður þó að ætlast til
þess að menn séu kurteisir og
reyni að halda fullum sönsum þó
að allt sé hálfvitlaust í kringum þá.
ÉG HEFI FENGIÐ nokkur bréf
um þetta efni og þó eitt, sem sér-
staklega gerir þetta að umræðu-
efni. Þetta bréf er frá ,,Borgara“.
Það cr fullt af öfgum, að minnsta
kosti hefi ég aldrei reynt það, sem
hann segist hafa reynt. Ég birti út-
drátt úr þessu bréfi hér á eftir:
BORGARI skrifar mér til dæm-
is: „Fyrir nokkru sagði einn þing-
maður í hátíðaræðu, að þingið
væri ímynd þjóðarinnar, og fannst
mörgum það rangt, því almenning-
ur er óánægður með þingið. Tveir
menn hafa nýlega deilst á í blöð-
unum og má varla á milli sjá hvað
er hvað, en flestir munu nú
kveinka sér ef sagt er við þá að
þeir eigi skammt eftir ólifað. Varla
er hægt að segja framar að íslend-
ingar beri ekki sorgir sínar á torg,
er þingmaður lýsir yfir því, að
hann hafi gallsteina. En hvernig
líður fjöldanum? Ætli að dagleg
viðskipti eins og rætt var úm séu
nokkuð óalgeng hér í bæ? Erfitt
er að bera svo niður að eitthvað
hliðstætt sé ekki daglegt brauð.
Borgararnir eru mikið á ferli, bær-
inn stækkar ört, lífið er orðið um-
svifamikið með auknum viðskipt-
um.“
„EN MEÐAL ANNARRA ORÐA.
Ætti bærinn ekki að taka að sér
rekstur bílastöðva bæjarins? Marg-
ir hafa orð á því, hvort ekki sé
hægt að gera neinar kröfur til bíl-
stjóra aðrar en að þeir kunni að
halda um stýrið, hvort ekki megi
Frh. á 6. síðu.