Alþýðublaðið - 12.05.1943, Qupperneq 6

ALÞYPUBLADtD
Miðvikiudagur 12. mai 1943.
littúrBlækolngaf élag fsSaoda Stef-
nr fjársöfnnn til heiisnhælis.
Hin þekkta útvarpssöngkona í Bandaríkjunum Jane Froman
sést hér á inyndinni í samkvæmiskjóli aí' nýjustu tízku.
Alþýðublaðið hefir vérið
Jáeðið fyri.r eftirfarandi
ávarp til birtingar:
EINHVER nytsamasti og vin
sælasti félagsskapur hér
á landi er Slysavarnafélag ís-
lands. Að verðleikum hefir
það áunnið ser hyHi allra lands
manna, enda eru slysavarnirn
ar eitt . stærsta velferðarmál
þjóðarinnar.
Drukknanir og önnur slys eru
sorglega tíð hér á landi. En
til er önnur tegund slysa, enn
algengari og hörmulegri. Það
eru sjúkdómarnir. Þau slys eru
átakanlegust fyrir þá sök, að
þau eru, að dómi fjölda mætra
manna, lærðra og leikra, að
mjög miklu leyti sjálfsskapar-
víti, sem vér leiðum yfir oss
með óskynsamlegum lifnaðar-
háttum og auðvelt væri að
koma í veg fyrir og jafnvel
lækna, með því að taka upp
réttar lífsvenjur.
Hér á landi drukknuðu 55
manns árið 1939. Sama ár dóu
úr meltingarsjúkdómum 59
manns, 87 börn dóu á 1. ári og
fyrir krabbameini hnigu 157
rnanns í valinn. Hér verða ekki
fleiri tölur raktar né aðrir
sjúkdómar nefndir. En þetta
nægir til að sýna, hvað leggj-
andi væri í sölurnar til þess að
afstýra þessum slysum. Og þó
sýna tölur þessar ekki nema
aðra hlið málsins, lokasigur
sjúkdómanna. Þær tala ekki
um marga ára eða áratuga
þjáningar og heilsuleysi, harm
foreldra og annarra ástvina, —
tímaeyðslu og kostnað, tap ein
staklinga og þjóðarinnar allr-
ar, ekki sízt, þegar á það er
litið, að um helmingur þeirra,
sem deyja, eru innan við 55 ára
aldur.
Læknavísindunum hefir tek-
izt að stemma stigu fyrir
skæðustu farsóttum. En hrörn-
unarsjúkdómarnir leika enn
lausum hala. Ef það er rétt, að
þeir séu að verulegu leyti sjálf
skaparvíti — eða þótt ekki
væru nema líkur fyrir því, þá
er baráttan gegn þeim, á heil-
brlgðum grundvelli, víðtækasta
og þýðingarmesta slysavarna-
starfsemin og allra stærsta vel-
ferðamál hverrar þjóðar.
Þessar slysavarnir eru höfuð
markmið Náttúrulækningafé-
lags Islands. Og ein af mörgum
leiðum að því marki e,r stofn-
un heilsuhælis — eða heilsu-
hæla —, sem hafi það tvöfalda
hlutverk: 1. að lækna sjúka
með náttúrlegum aðferðum, —
mataræði, hreyfingu, böðum o.
s. frv., — sem miða að því að
flytja líkamanum rétt næring-
arefni, hreinsa hann útvortis
og innvortis og styrkja hann á
alla lund. 2. að kenna sjúkling
unum og öðrum, hvernig þeir
eiga að haga sér, til þess að
öðlast fullkomna héilbrigði og
vernda hana sér og sínum til
handa.
Sífellt er kvartað yfir sjúkra
húsaskorti. Hér er á ferðinni
viðleitni til að bæta úr þeirri
vöptun, það sem meira er um
vert, vi.ðleitni til að draga úr
siúkrahúsaþörfinni, með því að
kenna fólki að forðast sjúk-
dómaslysin. Margföld reynsla,
bæði erlendis og hér á landi,
sýnir, hvílík kraftaverk menn
geta gert á heilsu sinni, með
því einu að breyta lífsvenjum
sínum í réttára og einfaldara
horf, með réttu mataræði, b©ð-
um o. s. frv., og hvernig þann-
ig ér hægt að fá varanlégan
bata. Og við litum svo á, að
mál þetta þoli enga bið. Félag
okkar mun fylgja því fram til
sigurs, undir forystu og hand-
leiðslu Jónasár Kristjánssonar
og annarra lækna, er þegar
hafa fyllt flokk okkar eða
kunna að gera það í náinni
framtíð, og að sjálfsögðu í sam-
ráði við heilbrigðisyfirvöld
þessa lands, þegar til bygging-
ar og reksturs hælisins kem-
ur. Og það er sannfæring okk-
ar, að það verði óskabarn þjóð
arinnar, ekki síður en t. d.
Landsspítalinn og Kristnes-
hæli, sem einnig voru reist
fyrir samskotafé.
' Reynslan sýnir, að takast má
að safna miklu fé á ótrúlega
skömmum tíma, ef nógu margir
leggjast á eitt. Til er þegar lít-
ill vísir að sjóði: Heilsuhælis-
sjóður N.L.F.Í. En nú á að
hefjast handa um almenna
fjársöfnun, til þess að hrinda
málinu áfram, og var í þvi
skyni kosin 7 manna nefnd á
síðasta aðalfundi N.L.F.Í. Ýms-
ir velunnarar þessa máls hafa
þegar heitið ríflegum fjárfram
lögum í sjóðinn, og náestu daga
verður gengið fyrir hvers
manns dyr hér í Reykjavík, —
með samskotalista. Róm- var
ekki byggð á einum degi, og
við gerum okkur ekki vonir um
að nægilegt fé safnist í fyrstu
atrennu. Mun nefndin því
halda áfram fjársöfnunarstarfi
sínu um óákveðinn tíma, og
verður nú eftirleiðis tekið á
móti gjöfum og áhéitum á eft-
irtöldum stöðum:
I verzlun Matthildar Björns-
dóttur, Laugavegi 34 A.
í Verzluninni Goðafoss,
Laugavegi 5.
í Verzluninni Selfoss, Vest-
urgötu 42 .
Félag okkar er enn fáment
og lítils megnugt af eigin
rammleik. Heilsuhælið er ekki
ætlað félagsmönnum einum,
heldur eiga allir landsmenn að
fá þar aðgang. Og því heitum
við á alla góða íslendinga til
liðsinnis og drengilegrar og
skjótrar hjálpar, til þess að
efla baráttuna gegn hinum tíð-
ustu og hörmulegustu allra
slysa: Sjúkdómaslysunum.
Reykjavík, 27. apríl 1943.
Matthildur Björnsdóttir,
(formaður).
Þorvaldur Jónsson,
(ritari).
Arriheíður Jónsdóttir.
Elín Egilsdóttir.
Guðrún Þ. Björnsdóttir.
Pét.i'r J-1 - ~ ?snn.
Unnur Skúladóttir.
|Húsráðendnr! (
< \
j Vantar 1 til 2 herbergi j.
j oð eldhús nú öegar'
í eða 14 maí næstfe. — \
<Má vera utan við bæinn i
s ^
sUppI. í símum 4905 og 4906 \
^ eftir bl. 3 e. h. s
C S
Grettisgötu 57.
Gardinntan
AUGLÝSIB í Alþýðublaðinu.
Jðhannesarpassían.
Pislarsaga Krists í tónum.
AF tveim passíutónverkum
(passion) Joh. Seb. Bachs
hefir litla passían nú verið
flutt í fyrsta sinn hér. Jóhann-^
esar-passían er upprunalega
samin sem tækifærisverk fyrir
Leipzig til kirkjulegs viðhafn-
arauka vegna páskahelgarinn-
ar, enda fannst höfundinum á-
stæða til að umrita hana tvisv-
ar sinnum. Mattheusar-passían
er viðameiri og vandfluttari
og ítarlegri að efnismeðferð
en Jóhannesar-passían, sem
hvorki gerir grein fyrir
heilagri kvöldmáltíð né at-
•burðunum á Olíufjallinu. Hin
skemmri passía Bachs er í
rauninni allmyrkúðugt .og á-
stríðuríkt verk, hlaðið blóði-
drifnum lýsingum á píslarun-
aði heittrúarstefnunnar. Hún
er í öllu gervi sínu rómantísk-
ari og jafnframt ofsafengari
en systurverk hennar; kemur
það höfuðeinkenni hennar
greinilegast fram í hinum víg-
óðu upphrópunum múgkórsins
í öðrum kafla (Ei þennan,
heldur Barrabas!). í algjörri
mótsetningu við þessa grimmd-
arlegu einbeittni stendur hin
háðslega vegsömun málaliðs-
mannanna í vaggandi hljóð-
falli hræsni og fordildar. Því
miður hefir m. a. fallið úr við
þessa uppfærslu hin dásamlega
lögkænsku-fúga gyðinganna,
sem Bach notar á teiknandi
skoplegan hátt. Hér fær hann
gullið tækifæri til að lýsa smá-
smugulegum en ákaflyndum
lögkrókamönnum með sígildu
hermilögmáli fúgunnar.
Þegar flytja á hér stórverk
sem þetta, er margs að gæta í
skiptingu hlutverka. Einsöngs-
hlutverkin eru mjög stór þátt-
ur í leikrærium verkum, og
hvílir mikill vandi á þeirra
herðum. Hér eru þau óvenju-
lega margskipt, svo að samein-
ing virðist æskileg, enda má
komast af með sex einsöngv-
ara. Hér verða ekki rakin öll
einstök atriði hins fjölmenna
einmenningaflokks (tólf sól-
istar). Hins vegar ætti ekki að
gleymá því, að flest af söngv-
urum þessum er áhugafólk,
sem tekst þessi verkefni á
hendur af brennandi löngun til
tónlistaiðkunar eftir fullkomið
lýjandi dagéverk við alóskyld
störf. Aðstaða þeirra er því al-
gjörlega ósambærileg við að-
stöðu menntaðra söngvara,
sem hafa rýmri tíma og stað-
betri undirstöðu til þess að
verða vel við verkefni sínu. Og
þá vaknar sú spurning, hvort
alls ekki sé völ á einmitt æfð-
um söngkröftum, sem hægt sé
að bjóða þátttöku við slíka
uppfærslu sem þessa með þeim
kjörum, að þeir þekkist boðið
og leggi sæmd sína í að leysa
hana eftir allrabeztu getu og
kunnáttu. Það er meira að
segja full ástæða til að halda,
að laun til listamanna kæmu
öllurn að betra gagni á þann
hátt, heldur en þau gera í nú-
verandi mynd sinni, serii ber
vott um tómlætislegt skipu-
lagsleysi og skort á heilbrigðri
hvatningu til samkeppni.
Yfirgripsmesta hlutverkið
var í öruggum höndum hjá
Þorsteini Hannessyni, sem
tengdi atvikarásina saman
með söngtóni guðspjallamanns-
ins, og mun þetta eitt hið erL
iðasta verkefni, sem hérlendis
hefir enn verið lagt á söngvara.
Bach hefir ekkí ætlað sár af,
er hann samdi þessa hlutlausu
frásögn, enda hefir hún orðið
mörgum tenórsöngvurum æði-
hörð hnot að brjóta, ekki sízt á
hinum annálaða stað „og grét
beizklega.“ Hér var tónhæfni
Þprsteins örlítið áfátt við ónóg-
samlega beinskeyta undirleiks-
krómatik. Að öðru leyti vár
framsetning Þorsteins kjölföst
og einarðleg. Guðmundur
Jónsson staðfesti í hlutverki
Krists þá von, að hér sé í upp-
siglingu efni í myriduglegan og
fágætan bassa, sem með góðri
handleiðslu eigi tvímælalaust
framtíð fyrir sér á söngvara-
brautinni. Ólafur Magnússon
sýndi góðan skilning á efni og
röggsemi í túlkun sinni, enda
þótt lega raddarinnar hefði
annars staðar notið sín betur.
Lítið hlutverk Dariíels Þorkels-
sonar féll vel inn í ramma
heildarinnar. Páll ísólfsson að-
stoðaði með mjög vel aðliæfð-
um orgelleik. Hljómsveit
Reykjavíkur annaðist allan
annan hljóðfærastuðning með
forystu stroksveitarinnar, sem
stundum gerðist þó helzt til
nærgöngul við tréblásturshljóð-
færin í forréttindaaðstöðu.
Heildarstjórn þessarar merku
uppfærslu hafði á hendi dr.
Urbantschitsch, og hefir hann
auk þess séð um íslenzkan út-
búnað textans frá frummálinu.
Flutningur þessa trúarlega
meistaraverks hefir fært hon-
upi veg en einnig vanda, enda
hafði hann af frábærri sam-
vizkusemi vandað mjög til alls,
sem að honum laut, og var
leiðsögn hans hin markvísastá.
H. H.
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
lega sannspár um gang styrjald-
arinnar, sagt, að Hitler verði sigr
aður 1945, ef til vill 1944.
MENN BÚAST við innrás á meg
inlandið þá og þegar. Bretar gera
mikið að því að tala um þetta í út
varpi Sínu. Næstum því hver .fyr
irlesari minnist á það. Má vel vera
að það sé gert til að gera Þjóð-
verja og ítali „nervösa". En hvað
sem því líður þá er ekki hægt að
sjá að Bandamenn geti sigrað
nema með því að 'sækja óvini sína
heim og það munu þeir gera hvé-
nær sem það verður.
EINN FYBIRLESARANNA í
brezka útvarpinu minntist á, 10.
maí á mánudaginn. Hann. gat
þeirra atburða, sem gerst höfðu
þann dag á undanförnum árum.
Hann rétt minntist á landgöngu
brezka hersins hér 1940 og sagði
að ísland hefði orðið þýðingar-
mikið fyrir Bandamenn í styrjöld-
inni, sérstaklega vegna kafbátá-
hernaðarins og verndunar skipa-
flotanna. Við ýitum það, að éf
Hitler sjálfur þykist hafa nokkra
von um að sigra í styrjöldinni, þá
bindur hann þá von við kafbáta
hernað sinn — og þá skilur maður
hvörsu ísland er þýðingarmikið
til þess að gera þá von að engU;-;
10. MAÍ er merkisdagur. Von-
andi verður það tímabil í sögu
okkar, sem miðast við þann dag
ekki langt úr þessu. Við þráum
að minnsta kosti að verða fljótt
aftur einráðir í landinú okkar, að
ný viðhorf skapist, að við fáum
aftur fullkomið athafnafrelsi —
og að aðrar þjóðir öðlist aftur það
frelsi, sem þær hafa verið sviftar
með ofbeldi og yfirgangi.
Hannes á horninu.
ÚtbreiOIð
AlþýðnblaðiO