Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 26.04.1936, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Mannæturnar á Haiti.
EVRÓPUMBNN höfðu eng-
an tíma til þess að skifta
sér af málefnum negralýðveld-
isins á Haiti, þegar Ameríku-
merrn fyrir nokkrum áram,
hlýjan og sólbjartan júlídag,
skipuðu hersveitum þar á land.
Evrópumenn voru þá önnum
kafnir í heimsstyrjöldinni;
þetta var nefnilega árið 1915.
Orsök þess, að Ameríkumenn
fóra að skifta sér af málefnum
eyjaskeggja, var sú, að forset-
inn, Guillaume Sams, hafði ekki
borið tilhlýðilega virðingu fyrir
hinum hefðbundnu erfðavenjum
eyjaskeggja og alt lenti í bál og
brand. Hann hafði gerst ráðrík-
ur um of og það kostaði hann
lífið og Haiti komst undir
vemdarvæng Sams frænda.
Áður á tímum höfðu þjóðfé-
lagsbyltingar á Haiti farið fram
eftir öllum kúnstarinnar reglum
og etiduðu jafnan með stórkost-
legum hátíðahöldum, blysför-
um og brennivíni handa mann-
skapnum. Erlendar þjóðir voru
ekki vel með á nótunum og
skildu ekkert í þessum einkenni-
legu byltingum, en hvað gerði
það til, fyrst eyjaskeggjar vildu
uú einu sinni hafa það svo? —
Þegar einhver forseti var kom-
inn. til valda var það auðvitað
hans fyrsta verk að kíkja í rík-
isfjárhirzluna, hvort sem þar
var nokkuð að hafa eða ekki;
þar næst að skipa vinum sínum,
kunningjum og frændum í em-
bættin. Þannig liðu nokkur ár,
®ða stundum aðeins nokkrir
niánuðir, og á meðan hugðu
þeir, sem settir höfðu verið hjá,
á byltingu og undirbjuggu hana
af mesta kappi.
Kaffibætír.
Það er vandi
að gera kaffi
mnum til
hæfis, svo að
hinn r é 111
kaffikeimur
haldi sér.
Þetta hefir
G. S. kaffi-
bætir tekist.
Munið að
biðja næst
um G. S.
kaffibæti.
Hann svíkur
engan.
Reynið sjálf.
Reynslan er
ölýgnust.
Presturinn og ráðherrann
staðnir að mannakjötsáti.
SVO einn dag, þegar for-
setaefni uppreisnarmanna
hafi birgt sig nægilega að pen-
ingum, kom hann skyndilega í
ljós einhversstaðar í fjöllunum
inni á Haiti, hélt þar byltinga-
ræður með mikilli mælsku, sann-
færandi mjög, og kom sér upp
her. Hermennirnir voru alla-
jafna úr flokki þeirra manna,
sem höfðu atvinnu af því að
rupla og rænaogtakaþáttíbylt-
ingum. I broddi þessarar glæsi-
legu fylkingar og gálgafugla,
fór forsetaefnið. Þannig gengu
þeir borg úr borg og unnu þær
nokkumveginn mótþróalaust,
þar til hann hafði safnað öllum
liðstyrk sínum í borgina Port
au Prince, sem er aðsetursstað-
ur forsetans. Pyrsta verk upp-
reisnarforingjans var að ná á
sitt vald Port Liberte á norður-
strönd Haiti, því þar lá sæsím-
inn á land. Síðan sendi hann
skeyti til Washington, London
og Parísar og kvaðst hafa
steypt af stóli harðstjóranum í
forsetahöllinni og væri sjálfur
tekinn við völdunum. Þetta
skeyti var stundum sent nokkr-
um vikum áður en forsetanum
var í raun og vera steypt.
C VO héldu uppreisnarmenn
^ fram og stjómarherinn hélt
stöðugt undan, annað hvort af
hræðslu, eða honum hafði verið
mútað.
Þegar uppreisnarherinn nálg-
aðist höfuðborgina, rann það
upp fyrir forsetanum, að ekki
var lengur óskað eftir nærvera
hans. Heilsaði hann þá tilvon-
andi forseta og dátum hans með
húrrahrópum og handapati,
gekk síðan í skyndi um borð í
eitthvert gufuskipið og sigldi
til Jamaiea eða Prakklands.
Hélt þá uppreisnargeneralinn
hátíðlega innreið sína og lauk
byltingu hans með ráni og fleiri
skemtunum, sem eyjaskeggjar
kunnu að meta.
Svona var hið venjulega upp-
reisnarprógramm á Haiti, en
Sam forseti neitaði að hlýða
þessari siðvenju árið 1915.
Fyrst og fremst var hann
svo taktlaus að láta handtaka
uppreisnarforingjann og var
það mjög illa séð meðal eyjar-
skeggja, en þó tók út yfir all-
an þjófabálk og olli mikilli æs-
ingu í landinu, þegar hann lét
taka uppreisnarforingjann af
lífi ásamt helztu foringjum
hans. Fólkið réðist á franska
sendiherrabústaðinn, en þangað
hafði Sam flúið, og reif Sam í
smástykki. Pranski ræðismað-
urinn slapp ekki heldur óskadd-
aður. Frakkland mótmælti þess-
ari óhæfu, en var of upptekið
af heimsstyrjöldinni til þess að
skifta sér frekar af þessu máli.
Bandaríkin tóku þá að sér, í
nafni mannkærleikans, að friða
landið og sjá um að Haiti borg-
aði skuldir sínar.
Ameríkumenn og'
forsetinn.
FYRST og fremst varð að
mynda stjórn undir vemd
Ameríku. Plestum betri borgur-
um á Haiti þótti óþolandi, að
Ameríkumenn skyldu sletta sér
fram í þessi mál. Að lokum var
það lögfræðingur að nafni
Sudre Dartiguenade, sem ætl-
aði að takast á hendur að
stjórna landinu. En þegar lagð-
ur var fyrir hann milliríkja-
samningur við Bandaríkin, þar
sem svo var kveðið á, að ein-
ungis 50,000 af tveggja miljóna
dollara tekjum ríkisins skyldi
ganga í ríkiskassann, en hitt
upp í skuldir, fór hann að klóra
sér á bak við eyrað og taldi öll
tormerki á að takast þennan
vanda á hendur. Dartiguenade
hafði öll undanbrögð í frammi
og vildi ekki skrifa undir þenn-
an samning og það var ekki fyr
en með brellum að hægt var að
fá nafn hans undir þetta plagg.
Ungur majór, Buttler að nafni,
ákvað að láta nú skríða til
skarar. Hann tók samninginn
undir hendina, kallaði liðsfor-
ingja til fylgdar við sig og lagði
af stað til forsetahallarinnar.
Hinir 26 generálar, sem voru
lífvörður forsetans tóku á
móti honum og sögðu að þvi
miður væri ekki hægt að ná tali
af forsetanum; forsetinn væri
í baði.
— All right, sagði Ameríku-
maðurinn, —. þá bíð ég eftir
forsetanum.
Svo settist hann á stól útí
fyrir baðklefanum. Þegar hann
hafði beðið þannig í klukku-
tíma, sagði hann:
— Nú hiýtur forsetinn að
vera orðinn hreinn.
Svo rak hann öxlina í hurð
baðklefans og ýtti henni upp,
en enginn var í baðklefanum.
Forsetinn hafði falið sig í bún-
ingsherbergi við hliðina á bað-
herberginu. Hurð búningsher-
bergisins var sterkari. Buttler
náði sér þá í stiga, klifraði upp
stigann og gægðist gegnum
rúðu yfir dyranum. Þar sat þá
forsetinn í eigin persónu í jaket .
með háan hatt, tottaði heljar-
mikinn vindil og las „Petit Par-
isien“. Forsetinn varð svo
reiður yfir frekju majórsins, að
hann skrifaði undir í flýti.
Að þessu loknu gátu Ame-
ríkumenn hafist handa um að
koma á friði í landinu. Fyrst og
fremst varð að uppræta ræn-
ingjahópana, sem voru kjarninn.
í liverri stjórnarbyltingu og
gefa landinu nýja stjómarskrá.
Hin nýju stjórnlög átti að sam-
þykkja með þjóðaratkvæða-
greiðslu, samkvæmt gömlum og
skikkanlegum siðum. Enginn
átti að geta sagt það, að eyja-
skeggjar væru undirokaðir af
Ameríkumönnum. En því miður
kunnu ekki meira en 5% eyjar-
skeggja að lesa. Þá var leyst úr
vandanum á þann hátt að
prenta rauða og hvíta atkvæða-
seðla. Hinir rauðu þýddu já, en
hinir hvítu nei.
Það vora aldrei prentaðir
mjög margir hvítir seðlar.
Mannæturnar.
JOHN H. Craig kapteinn
dvaldi lengi á Haiti. í ný-
útkominni bók eftir hann
„Cannibal Cousins" er skýrt frá
mörgum ósennilegum viðburð-
um úr síðari tíma sögu negra-
lýðveldisins. 1 höfuðborginni
Port au Prince býr mentuð yf-
irstétt, sem les heimsbókment-
irnar og talar um þær af mikl-
um viturleik og skarpskygni.
En stundum kemur í ljós að hin
fágaða siðmenning stendur ekki
djúpt í hugarfari þessa fólks.
Það upplýstist um suma af
vinum Graigs, að þeir voru
mannætur.
Dag nokkurn tók Craig eftir
því, að öll börn og yngra fólk
flýði í dauðans ofboði inn í hús-
in, þegar gamall prestur kom
ríðandi inn í borgina Hinche.
(Frh. á 6. síðu.Jj