Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 08.08.1937, Side 4

AL'ÞtVVBUABlB
14
MEÐ INDÍÁNA Á DÝRAVEIÐUM
Frh. af 2. síðu.
vöm, og má segja, að þau eiga
oft fótum sínum fjör að lauina.
Þeim er og gefin afamæm skiln-
ingarvit, eiokum heyrn og ilm-
an. Verða þau þess fljiótt vör ef
þeim er veitt eftirför. Hlaupa þá
oft langan s'prett, leggja svo
lykkju á leið sína, koma spöl til
baka og stan.da þar nálægt sinni
fyrri slóð og hlémegm. Verða þá
veiðimenn, sem litið þekkja til
háttu þeirra, oft hissa, þegar þeir
heyra dýr stök'kva jum skóginn
í alveg óvæntri átt; halda það séj
alt annað dýr, en það, sem þeir
eru að svipast eftir. Raiunar er
aidrei hægt að komaist nærri
þeim á þan,n hátt að rekja silóö-
ir þeirra. Samt er gott að hafa
hliðsjón, af þeim, sjá í hvaða, átt
þau halda, fylgja þeim svo eftir,
þar til sjá má að þau eru aði
ftægja á sér, vinda þá á bug.
fyrst langan bug en svo aðra
smá styttri og passa það, að
sækja mótvinda, þangað til mað-
ur kemst fram fyrir þau eða á
hiið við þau. Kemur þá mikið
fát á þau þegar komið er að
þeim þannig í opna skjöldu og er
þá iítill vandi að skjóta þau fyr-
ir þann, sem nokkuð kann með
bysisu að fara.
Ótrúlega eru þesisi dýr næm á
fáð greina fótatak manna frá öllu
öðru, sem fyrir eyrun ber. Jafn-
vel þegar hvassviðri er, svo að
þýtur í 'Sikógmum, greinar brotna
og feyskiin xré falla nieð miklum
hávaða, þá skeyta þau því
uerigu, en stígi maður niður fæti
svo lítið eitt rnarri í spori, eða
skrjáfi í fótum hans eru þau
'nuddast við viðartágar, þá eru
þau óðar komin á flótta. Það er
fögur sjón, að sjá þau dýr á
hlaupum; þau taka afar löng
stökk, og eru svo létt á fæti að
þau virðast varla koma við jörð.
Þau eru og afar lagin á að
hverfa sjónum manna, með því
að þræða gegn um skógarbúska,
svo að veiðimaöur geti ekki
komið auga á þau. Kuninugt er
og hve þau geta breytt um lit-
blæ, svo þau líkist sem mest
umhverfinu. Öll skógardýr eru
afar hrædd við hunda, og séu
þau elt af þeim, koma þau aldrei'
til baka á þær slóðir.
Næstur Moose að stærð er Elk-
urinn (Wampiti). Hann er stærst-
uir allria dýra af hjartaT'kyninu, frá-
bæriega fögur skepna og tíguleg.
Hefir 'karldýrið hornakrans, svo
stórann, að menn skilja ekkert
í, hvernig þeir geti komist með
hann gegn um þykkan skóg, cn
hann kastar þá höfðinu upp og
aftur svo ho.rnin leggjast aftur á
herðakamb, en oddarnir á grein-
um þeirra snúa aftur og strjúk-
ast meðfram trjáboluniUm án þess
að festast á þeim. Þei&si dýr
ganga á beit sem fénaður, og
hefir þeim mjög fækkað á síð-
ari árum, þegar beitiiönd hafa
verið tekin í búnaðiitnn. Önnur
orsök til þeirrar fækkunar er sú,
að þau hópa sig á vetrum, og fer
þá oft svo, þegar veiðimenm kom-
,ast að þeim hópum, þá skjóta
þeir oft miklu fleiri dýr en góðu
hófi gegnir.
Ýms önnur smærri dýr má
finna víða hér um slóðir, svo
sem Jumping Deer, Antiilopu og
hirti; hefir hinum tveiim síðar-
nefndu mjög fækkað; má segja,
að þau séu horfin,. Lengra norður
í óbygðunum heldur hremdýrið
(Caribou) til, en ikemur stuindum
til bygða, þegar mikil harka er
og snjóþyngsli. Halda menn þau
stéu þá að flýja un,d.an úlfinum,
sem er þeirra skæðasti óvinur.
Núátímum erfriðunar þessara
dýra mjög stranglega gætt. Mönn
um er aðein.s leyft að slkjóta eitt
dýr á ári og vissir dagar til þess
útnefndir, vanalega sex dagar á
haustin,. Alla aðra. tíma árs eru
þau friðuð. Má því segja, að
dýnaveiðar séu n,ú meira stund-
aðar til gaman,s en gagnsi; þó
er mikill fengur í vænu dýri,
k'jötið bragðgott og bo.lt, hornin
eru hengd á veggi til prýðiS' og
einnig notuð til ýmsra smíða.
Skimnin eru sútuð. Hafa Indíán-
ar sérstakt lag á að búa til úr
þeim skófatnað og handvetti, —
einnig skjólföt af ýmsu tagi, oft
méð útsaum og öðru skarti.
Reymt hefir verið að temja
þessi dýr, taka þa.u í búnaðinn,
nota þau til keyrslu eins qg Lapp
ar gera við hreinana, en silíkar
tiíraunir hafa algerlega misheppn
ast, þau kunna ekki við sig í
fasta vist. Eru búirn að vera of
lengi í lausamensikunni. En isamt
heid ég að orsökin, til þess, að
þetta hefir misheppnast, !sé eiink-
um sú, að menn hafa ekki lagt
nóga alúð við þau, því eflausit
má temja þau eins og flest önn-
ur dýr, en, silíkt verður ekki gert
á stuttum tíma eða án miikiillar
fyrirhafnar.
—o—
Töfrar noróursins.
ENN, sem isitunda veiðar
með dýrabogum, eru hér í
iandi nefndir „trappers.“ Það má
svo segja, að þeir myndi sér-
staka stétt í þjóðfélagi þessa
tands'. Er atvinna þeirra og vinnu
áðferð mjög ólík flestum atvinnu-
greinum, sem aðrir stunda.
Þesisir menn eiga stóran og all«
merkilegan þátt í sögu Kauada.
Þeir voru brautryðjemduir í þess
orðs fyilsta skilningi. Grávaran
(Fur) var lengi framan af einu
auðæfin, sem hér þektust, og sem
reynt var að hagnýta og voru því
Joðdýraveiðar (trapping) aðal at-
vinnan, sem þá var stunduð. Til
að ná í sem mest af þeirri vöru
seildust þessir menn æ lengra og
lengra út á við, brutust áfram
meðal Indíána um héruð áður ó-
þekt, könnuðu ár og vötn, yfir-
stigu oft miklar torfærur, fóru
marga glæfraför en það var til
mikils að vinna, enda stóðu hin
öflugu verzlunarfélög oft á bak
við þá á ferðum þeim.
Enn má fullyrða að grávaran
sé ein af hinum dýrustu afurðum
land'Sms og enn eru bogaveiðar
stundaðar af miklu kappi og af
fjölda manna, þó allmikil breyt-
ing hafi orðið þar á síðan flug-
vélar tóku að sér flutninga um
norður hénuðin.
Vanalega haga trappers veið-
um sínum þannig: Þeir fara ein-
förum, leggja af -stað úr bygÖum
um mitt sumar með veiðarfæri
og önnur áhöld og alla nauðsyn-
legustu vöru, fyrst eftir braut-
um, svo langt sem þær ná, síð-
ain eftir ám og vötnum, oft lenda
þessir menn í krappan dans í
strengjum og fossium fljótanma
og eins á sigliing eftir .stórvötn-
Vitið þið?
1. Hvaða ítalskur kvenrithöfundur befir fengið bókmenta-
verðlaun Nobels?
2. Hvar Bianeventumi er?
3. Hvað Kögunarhóll þýðir?
4. Hvað „tabu“ er?
5 Hvaða fisk íslenzkir sjómienin kölluðu þann „gráa“?
6. Hvar bærinn Hollywood ier?
7. Hver hefir þýtt Friðþjófssögu eftir Esiaiasi Tegniér á ís-
lienzkú?
8. Hver uppgötvaði hringrás blóðsins?
9. Af hverju skipin Nova og Lyra draga inöfn sín?
10. Hver var síðasti eiinvaldskonungur Dana?
Svö.r á bls. 8.
um. Bátar peirra eru smáir og:
veigalitlir, vanalega úr birkiberki
eða þá húðkeypar, sem eru létt-
astir allra báta. Ekki er hægt að
nota stærri báta, því oft verða
menn að bera þá langar leiðir
milli vatina. Fer oft laingur tími,
í þainin selflutning á bátum og.
vörum yfir eiði þau. Er því oft
liðið nokkuð friam á haust, er á
veiðistöðvarnar kemur, því reynt
er ,að fara sem allra len.gst, —-
helzt lengra en áður, því bæði er
þar þá von um meiri veiðar, og
eins að grávaran reyniist æ kosí-
uglegr: sein lengra dregur norð-
ur til. Loksins þegar þeir hafa
vailið sér veiðistöðvar, belga þeir
sér rétt til þeirra, með því að*
ryðja, br.aut, merikja tré til beggja
handa, byggja veiðikofa og leggja
dýraboga. Vanalega liggur sú
braut fram með ám eða vötn.um,
og er bogalína (trap-line) siumra.
allt að 100 mílum, en, veiði'kofar
með 20—30 míln.a millibili. Þessi
forréttin.di að veiðistöðvum, sem
menn helga sér á þann hátt, við-
urkenma allir, sem gildandi lög,
þó ekki séu í letur færð. Dirfist
enginn að ,setja sig niður til'
veiða, þar ,sem annar er fyrir;
eða á nokkurn hátt að áreita
hann. Að stela úr veiðiboga ann-
ars manns er höfuðsök, og dettur
engum í hiug sem er með fullu
viti, að frenija slíka ósvinnu, þvi
trappers, sem lögin. setja, sjá einn
ig um, að þeim sé h.lýtt. Sé á
móti þeim • brotið, fer hegningin
einatt fram á skjótan og svipleg-
án, hátt.
Ég hefi því erfitt átt með að
trúa kærum þeim, sem sagt er að
Indíánar þar norður frá hafi bor-
ið á ógæfumanninn Albert John-
son, sem sumir halda að hafi ver-
ið Islendingur, um að hann hafi
tekið veiði úr bogum WSira. Út
af ákærum þeim, kom það óhapp
fyrir, að hann varð manni aö
toaina og byrjaði þá flóttinn og
hinn grimmúölegasti eltingarleik-
ur, ,sem sögur fara af. Lögreglan
á hælum hans með hraðskyttur
og sporhunda; öll flutningatæki
sem bezt var hægt að nota, —
jafnvel flugvélar, og allan útbún-
að eftir því. Flóttamaðurinn einn
síns liðs, klæðiít'ill og vistalaus
í vetrargrimmdinni. Samt barðist:
hann áffam svona útbúinn í
marga daga og var kominn n,ær
landamærunum, þar sem hann
hefði verið um tíma óhultur, þeg-
ar hann hneig t'il jarðar. Aldrei
kom mál hans fyrir rétt. Hann
dó og réttvíisinni var fullnægt
með daúða h,ans. Þegar ég hiugsa
um þetta, detta mér í hiug orð
skáldsins, sem kvað um Gretti,
að „sekur er sá einn, er tapar “
Þegar ísa leysir af ám og vötn-