Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 20.03.1938, Blaðsíða 5

ALÞYiUBLAÐIÐ
5
FRÁ HRJÓSTRUGUM HEIÐ-
UM ÞINGEYJARSÝSUU.
(Frh. af 2. síðu.)
lendi nokkru. Unnu þeir að
þessu í 5 vikur. Eftir það fóru
þeir og margir aðrir að pjakka
upp jörð, aka í hjólbörum og
annað því um líkt. Á laugar-
dögum höfðu menn að eins einn-
ar stundar mathlé um miðjan
daginn og hættu vinnu kl. 5.
Var þá íarið niður í búð C.
Lange að meðtaka vinnulaunin
og kaupa sér fæði til næstu
viku. En til fæðis höfðu þeir
hert kjöt (carne secca), man-
dísk-brauð, tvenns konar flesk,
svartar og rauðar baunir og
hrísgrjón. Féll þeim maturinn
fremur illa fyrst' en vöndust
honum fljótt. Var þetta alment
talin holl og saðsöm fæða. Kaffi
drukku þeir kvöld og morguns.
Nokkru eftir að þeir félagar
komu til mylnunnar, kendi Jón-
as Friðfinnsson og þeir feðgar
dálítillar magaveiki. Ennfremur
fékk Jónas útslátt um hend-
ur og handleggi, en þó mestan
um fæturna. Varð hann frá
verkum fyrir það í 4 daga. Og
Jón yngri kendi verkjar í höfði
þegar heitast var. Aftur á móti
var Jónas Hallgrímsson hraust-
ur og kendi ekki mæði þeirrar
eða brjóstveiki, sem hann hafði
fundið til heima, en til lúa fann
hann og þeir allir saman. En
Jónas fékk ekki lengi að njóta
sinnar góðu heilsu. 12. des. var
hann lasinn og daginn eftir var
hann altekinn af liöfuðverk,
beinverkjum og innvortis þraut-
um. Flutti Jónas Friðfinnsson
hann á sjúkrahúsið í Joinville
15. sama mánaðar. Var honum
veitt þar góð læknishjálp og
bezta aðhlynning, svo að hon-
um fanst hann vera sem í for-
eldra höndum. Læknirinn var
þýzkur, og ljúfur við Jónas.
Komust þeir brátt upp á að tala
saman þótt þýzku-kunnátta
Jónasar væri ekki mikil. Spurði
læknirinn hann margs, þegar
hann tók að hressast. Hafði hann
lesið nokkuð um ísland og frétti
þaðan margs. Síðast spyr hann
Jónas um hagi hans, og þótti
honum konan og börnin vera
langt frá honum, og spyr hvort
Jónas ætti ekki von á þeim á
eftir sér, því ekki kvaðst læknir
eiga von á að hann færi til ís-
lands aftur, þar sem Brasilía
væri miklu betra land en Þýzka-
land, og væri það þó miklu betra
en ísland.
Við og við kom nafni hans að
finna hann á spítalanum og
eyddi í það þrem dögum. Á
gamlársdag var hann orðinn svo
hress, að hann fór af sjúkrahús-
inu. Fékk læknirinn honum bréf
til að afhenda nýlendustjórn-
inni. Stóð í því, að hann væri
orðinn heilbrigður, en bæri ekk-
ert að borga, hvorki fyrir veru
sína á spítalanum, læknishjálp
eða meðul. Afhenti hann bréfið
og fór því næst þangað er vel-
gerðamaður þeirra félaga,
Linge kaupmaður, hafði útveg-
að honum húsnæði í Joinville.
Var Jónas lengi að ná sér. Taldi
læknirinn orsök veikinnar, að
hann hefði lagt of hart á sig í
svo miklum hita og svo slegið
að honum kulda. Yrði hann því
að fara vel með sig og gæta þess
að honum kólnaði ekki.
í nýlendunni Dona Francisca
var siðsemi, stjórn og regla í
bezta lagi. Flest fólkið var víðs-
vegar frá Þýzkalandi, glaðvært,
viðfeldið og greiðugt. Embættis-
og yfir-menn Ijúfir og lítillátir.
Börnin frjálsleg og einstaklega
kurteis. Illindi mjög sjaldgæf,
þó æði margir tæki sér drjúg-
um í staupinu. Þótt kaþólsk trú
sé þjóðartrú í Brasilíu, þá lætur
stjórnin víða byggja kirkjur
handa prótestöntum í þýzku
nýlendunum, þar sem þess ger-
ist þörf. Einnig launar hún prest
um mótmælenda. Til prótes-
tanta (lúthersku) kirkjunnar í
Dona Francisca veitti stjórnin
10.000 dali.
Mestan hluta ársins var þarna
mikill mývargur. Eru flugurnar
miklu illvígari en þær, sem við
Mývatn eru. Af þeim fengu þeir
félagar stundum svo mikla
bólguþrimla í hendurnar, að
þeir áttu bágt með að kreppa
fingurna. Til var líka önnur
stærri tegund af flugum, sem
einstaka sinnum sóttu á að
stinga menn og skepnur. í ný-
lendunni San Leopoldo í Rio
Grande, sem er um 60 mílur
þaðan, hafði komið upp svo
mikil mergð af flugum þessum
í næstliðnum októbermánuði, að
menn, sem úti voru og ekki gátu
náð húsum, urðu að kasta sér
til jarðar til að hylja sig. Var
svo hermt, að þær hefðu drepið
eina kerlingu og kapal. Nóg var
af höggormum, sem bíta ban-
vænu biti, ef ofan á þá er stigið
eða við þá komið, og dóu 7 eða
8 menn af þeirra völdum á þeim
13 árum, sem liðin voru frá því
að nýlendan var stofnuð, og þar
til þeir félagar komu þangað.
En margir hafa verið læknaðir,
og er mjög áríðandi að fá fljótt
læknishjálp við biti snákanna.
Lakastir allra kvikinda þykja
mörgum maurarnir vera, því
þeir skemma fyrir mönnum ung
jurtir og sáðplöntur, en eru þó
að öðru leyti meinlausir.
ísiendingar undruðust frjó-
semi grasaríkisins. Alt af mátti
einhverju sá og eitthvað upp-
skera í hverjum mánuði ársins.
Spretta sumar ávaxtategundirn
ar bezt þegar heitast er, en aðr-
ar þegar hitinn er minstur. Var
næstum alt hugsanlegt hægt að
rækta. Mikill hluti nýlendunn-
ar var vaxinn skógi, sem ryðja
þurfti áður en ræktun landsins
gat byrjað. Flestir í nýlendunni
voru vel efnaðir, fáir mjög rík-
ir og fáir mjög bláfátækir. Geta
flestir eða allir séð um fjöl-
skyldu sína. Þegar einhver deyr
frá ungum börnum, eru þau tek
in til fósturs af öðrum, því eng-
inn var fátækrasjóðurinn til að
grípa til. Engir voru skattar eða
álögur, nema að þeir, sem hafa
jarðir, gjalda 2 milreis (4 danska
dali) af hverjum 50 teigum, sem
jafnast á við 38 dagsláttur. Læt-
ur nýlendustjórnin sér mjög ant
um að leggja góða vagnvegi um
nýlenduna þvera og endilanga.
Þegar þeir félagar höfðu kynt
sér nýlenduna sem föng voru
til, fanst þeim að þeir geta felt
sig við að setjast þar að, en
þótti þó fullheitt um hásumar-
ið, sem þeim máske hefir fund-
ist enn heitara sökum þess, að
þá var hávetur á íslandi. Og í
tilliti til félagsbræðra sinna á
íslandi *) hugðu þeir, að vera
kynni, að Dona Francisca yrði
þeim ekki að öllu geðfeld, eink-
um vegn þess, að litla kvikfjár-
rækt var hægt að hafa fyrst í
stað, og ef til vill aldrei neina
sauðfjárrækt að ráði. En sú mun
hafa verið hugsun þeirra, er að
heiman var farið, að finna eitt-
hvert landsvæði í Brasilíu, þar
sem íslendingar gætu haft svip-
að búskaparlag og þeir voru
vanir heima ,fyrst í stað eftir að
þeir settust þar að. Ákváðu þeir
nafnar að svipast um eftir
heppilegu nýlendusvæði í Rio
Grande, er förinni mun fyrst
hafa verið heitið til. Ekki kvað
Lange kaupmaður þetta óskyn-
samlegt, en kvað þá þó mundu
aftur koma. Eftir urðu þeir
feðgar og unnu áfram í myln-
unni. Hafði Jónas Hallgrímsson
talað svo máli þeirra við Lynge
verkstjóra, að þeir höfðu loforð
um að halda vinnunni eins lengi
og þeir vildu. En sú var ráða-
gerðin, að ef þeim nöfnum litist
vel á sig suður í Rio Grande, þá
skyldi þeir skrifa þeim feðg-
um að koma suður á eftir sér. Ef
þeim aftur á móti þætti ókostir
of margir þar, þá snéri þeir aft-
ur til sömu stöðva. Féllust þeir
*) Þeirra, er stóðu í Útflutnings-
félaginu.
allir félagar á þetta ráð. Og eins
kom þeim öllum saman um, að
ekki myndi LJtflutningsfélagið
heima vilja setjast að í Dona
Francisca. Enda segir Jónas
Friðfinnsson í bréfi til móður
sinnar og systkina (26. marz
‘64), að það hafi líka verið á
móti erindisbréfi því, sem nafni
hans (J. H.) hafi haft frá félag-
inu, að hann settist þar að, sem
hagaði eins til og þar í nýlend-
unni. Þeir félagar höfðu bréf
frá utanríkisráðinu í Khöfn til
danska ræðismannsins í Katrín-
arey, og meðmælingabréf frá
danska Brasilíu-konsúlnum í
Höfn. Gerðu þeir sér einhverjar
vonir um að fá ódýrari ferð
suður vegna þessara meðmæla.
En hjá Gjörrigsen kaupmanni
fréttu þeir nafnar, að ræðismað-
urinn í Katrínarey væri sigldur
fyrir nokkru til Norðurálfu. og
óséð hvernig eftirmaður hans
mundi reynast í þessum sökum.
26. janúar héldu þeir nafnar
til San Francisco og hittu Gjör-
rigsen kaupmann að máli. Áttu
þeir langt tal við hann um félag
sitt og íyrirætlanir. Réð hann
þeim fastlega frá að fara til
Rio Grande og taldi þá hafa of-
lítið fé til þess, en litla vinnu
þar að fá og allt afar dýrt, er
kaupa þyrfti. Spurði hann þá
hvort eigi hefði verið hugsað
um einn stað öðrum fremur, en
þeir kváðust helzt hafa San
Lourenco nýlenduna í huga. En
þegar hann heyrði hvar hún
lægi, sagði hann að þeir mættu
reiða sig á að hún væri orðin
þéttbyggð, ef hún væri á annað
borð mikils nýt, því að í Rio
Grande væri meðfram öllum.
vötnum og skipgengum ám orð-
ið eins þéttbýlt og í betri lönd-
um Norðurálfunnar. En þegar
Gjörrigsen heyrði af munni
þeirra félaga, að ríkur kaup-
maður ætti nýlenduna, tókst
hann á loft og sagði, að það
væri það vitlausasta, sem nokk-
ur maður gæti hugsað sér, að
eiga við kaupmann í þessum.
efnum. ,,Þó nýlenda þessi
væri sú bezta og lægi á hentug-
asta stað,“ sagði hann ennfrem-
ur, ,,þá er þýðingarlaust fyrir
ykkur að hugsa um hana meira,
því við enga skyldu menn síð-
ur binda sig en kaupmenn.“
Þótti þeim nöfnum þetta hrein-
skilin ummæli af jafn stórrík-
kaupmanni og Gjörrigsen var.
Áttu þeir langt tal um þetta og
færði hann fram skarpar og
sennilegar ástæður til síns
máls. Aftur á móti sagði kaup-
maður þeim félögum, að sér
þætti ráðlegra fyrir þá og félag
(Frh. á 8. síðu.)