Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 02.04.1939, Page 1

ALÞTÐUBLAÐIÐ
SUNNUDAGS-
SUNNUDAGINN 26. MARZ 1939
VI. ÁRGANGUR 13. TÖLUBLAÐ
FRIÐFINNUR ÓLAFSSON:
UM BORÐ í SÍLDVEIÐISKIPINU
jft TVINNUHÆTTIR þjóðar
vorrar eru margvíslegir, og
Við vinnum olfkur fyrir brauði á
ýmsan hátt. Bóndinn, verkamað-
urinn og sjómaðurinn o. s. frv.
leggja með sínu þögula starfi
sinn skerf til heildarinnar með
í>ví að skapa verðmæti hver á
sínu sviði.
Ég ætla að segja ykkur frá
einum snarasta þætti íslenzks at-
vinnulífs, síldveiðunum. gíðastlið-
ið sumar nam sala á síldarafurð-
um um 20 milljónir króna, að
því að talið er, og er slíkt stór-
fé á okkar mælikvarða. Það má
því segja með nokkrum sann-
indum að hinn silfurgljáandi fisk-
Ur hafi borgið voru efnalegu sjálf
stæði, a. m. k. um stund. Það
'ler því ekki úr vegi að við ger-
Um oss nokkra grein fyrir í
hverju þessi auðsöfnun er fólgin
og hvernig gullfiskurinn litli
hverfur ur hinum svala sæ til
þess að þyngja pyngjur vorar.
Ég ætla því að biðja ykkur að
fylgja mér í huganum um stund,
en ég ætla að reyna að bregða
lupp mynd fyrir ykkur af þeim
leik, því kapphlaupi, sem íslenzk-
Ir sjómenn þreyta á hinu víð-
ieðma hafi er umlykur strendur
þessa lands.
II.
Það er heiðríkt kvöld í júní.
Svali kvöldsins bætir fyrir hita
dagsins. Lognmóðan er nú horfin.
Inn til dala er hin fegursta sýn,
en út til hafs skín draumalandið
í hillingum hnígandi sólar.
Okkur finst hafið óvenjufag-
íurt í kvöld. Sjaldan hefir okkur
virzt það eins lokkandi. Með
seiðmagni síns glitrandi flatar og
kyngikrafti sinna köldu djúpa
kallar það nú á okkur og haslar
okkur völl, og við vitum að í
þeirri baráttu verða engin grið
gefin. — I kvöld erum við að
leggja af stað á síldveiðar. —
Undanfarna daga hefir öllu ver
Sð komið í lag, sem laga þurfti.
Skipið májað, reiðinn endurbætt-
!!ur, vélin í gang, skilrúmum ver-
ið stilt upp á þilfari og að Iok-
um sjálft veiðarfærið, herpinót-
in tekin um borð. Og kiú er
ekkert að vanbúnaði. Hásetarnir
eru fluttir á skipsfjöl, og mat-
sveinninn hefir hafið eldamensku
sína og gefur nú óspart til kynna
rétt sinn og yfirburði fram yfir
okkur óbreytta háseta. Og ég
skal geta þess strax, að á flest-
um skipum eru tveir flokkar, sem
stöðugt elda saman grátt silf-
ur og eiga í illdeilum hvor við
annan, annarsvegar er matsveinn-
inn, en hinsvegar allir hinir.
Veltur síðan á ýmsu um við-
skifti þeirra, og er stundum grip-
ið til hinna ótrúlegustu vopna,
en ég mun nú víkja örlítið að
því síðar. — En nú yfir rjúkandi
sperðlum frá K. E. A., sp^yrja
menn hvern annan að heiti og
fyrstu kynnin hefjast, en sem eiga
eftir að verða að sterkri vináttu
í tveggja mánaða hildarleik við
hafið, þar sem eitt yfir alla geng-
ur. En nú fer vélin að hósta og
tilkynnir að ferðin sé hafin. Hljóð
hennar lætur óþægilega í eyrum,
og við hugsum með skelfingu
til komandi tíma, við þetta ei-
lífa, háværa skrölt. En við þetta
hljómfall eigum við að búa á
meðan við dveljum á sjónum.
Og þegar við skiljum þá finst
okkur eins eyðilegt er hún þagn-
ar, eins og við fundurn sárt til
er hún fór af stað.
Landfestum er slept, og bógur
og stefni skipsins kljúfa nú öldu-
faldana, sem velta hægt og þung-
lamalega um fjörðinn. Kvöldið
líður og hin bjarta sumarnótt tek-
ur við. Við göngum til hvílu
í fyrsta sinn á sjónum, með
gjálfur sævarins í eyrum, sem
myndast þegar skipið öslar á-
fram.í Flestir okkar finna til hroll-
kends ^límuskiálfta, okkur lang-
ar til þess að berjast við hafið
— og síldina.
III.
N EKKI. höfum við lengi
sofið, þegar kallað er há-
stöfum. „Allir upp‘.‘.
Eins og eldingar skjótast allir
fram úr rúmum sínum og upp
á þilfar.
Það fyrsta, sem við sjáum er
upp kemur er skipstjórinn er
stendur uppi í stýrishúsinu og
einblínir út yfir hafið. „Hann er
síldarlegur núna karlinn“ segir
feínn hásteanna um leið og hann
rekur nefið upp úr hásetaklefan-
um.
„Skyldi hann sjá eitthvað“?
En tími vinst ekki til neinna
hugleiðinga, því skipstjórinn kall-
ar nú með sinni drynjandi röddu
„fíra bátunum". En það þýðir að
nú eigi að láta herpinóta bát-
ana falla í sjóinn, en á útleið-
inni höfðu þeir verið teknir upp
í „Davida“, eins og það heitir
á sjómannamáli. fslenzka orðið
er bátakló, en er ekki gott eins
og svo mörg orð yfir farmensku
og siglingar. En „Davidarnir“ eru
fjórar járnstangir, er hvíla á þil-
fari og ná upp fyrir „bátadekkið"
og efst á þeim er beygja, sem
nær út fyrir hlið skipsins. Og
þegar taka á bátana upp, eins
og það er kallað er þeim lyft
upp í þessa „Davida“ með að-
stoð spilsins, og hanga þeir síðan
þar útfyrir borðstokk skipsins. Til
þess að varna því að bátarnir
sláist við eru festir vírstrengir
fyrir ofan bátana, er þeim síðan
slegið út fyrir þá, og festir síðan
jnn i skipinu að neðan. Heita þeir
kviðbönd. Þegar svo skipstjórinni
kallar „fíra bátunum“ eru kvið-
böndin leyst og bátunum rent i
sjóinn. Gengur það í einni svip-
an, og bátarnir vagga blíðlega
við hliðar skipsins.
Næsta skipun er „Nótina í bát-
ana“. Eru þá bátarnir færðir aft-
ur með skipinu því að nótin hvíl-
ir á „skútanum“.
Skipa sér síðan 5 menn á hvorn
enda nótarinnar og draga hana
niður í bátana. Að því loknu eru
bátarnir tengdir saman og festir
á aðra hvora hlið skipsins, venju-
lega á stjórnborða. Nú er alt uhd
irbúið til þess að „kasta", ef að
síldartorfa sézt. Nú gefst okkur
líka tími til að virða fyrir okkur.
umhverfið. Við erum komnir
nyrst á Grímseyjarsund. Að baki
okkur standa Gjögrarnar tíguleg-
ir að vanda, en nú vatnar upp í
miðjar hliðar.
Alt í kring eru síldveiðiskipin
svo langt sem augað eygir til
austurs og norðurs, bæði íslenzk
og erlend, einkum norsk. Allir
bíða nú eftir að síldin komi upp,
svo að glíman geti hafizt.
Og við höfum ekki lengi beð-
ið er við heyrum skipunarorð
skipstjórans „Fulla ferð áfram“.
Nú vitum við hvað til stendur
og eftir örskamma stund drynur
svo það heyrist langar leiðír út
yfir hafið, „Klárir í bátana“.
Allir rjúka upp til handa og fóta
skipa sér á borðstokkinn tilbúnir
að stökkva niður strax og hrað-
inn minkar. „Stopp og út í“.
Eins og einn maður stökkva nú
allir niður í bátana. Síðastur
kemur skipstjórinn eða „nótabass
inn“. Um leið og hann flýgur
niður kallar hann „Sleppið". —
Eru þá bátarnir losaðir við skipið
en árar lagðar út. Siðan er bát-
unum róið samsíða þannig, að
aðeins er róið á stjórnborðshlið
annars en bakborðshlið hinns, en
Iiinar hliðarnar eru bundnar sam-
an. Verka því báðir bátarnir sem
einn væri. Er nú róinn lífróður
að síldinni, sem nú er farin að
(,,vaða“ í kringlóttum torfum og
slær upp úr sjónum bakuggunum
og sporði. Ef mikið er um skip
en lítil síld er ógurleg keppni
að komast fyrstur að torfunni
og er þá stundum meira farið
að með kappi en forsjá, og kem-
ur ekki ósjaldan fyrir í slíkum
danz, að einn spillír fyrir öðr-
um svo að hvorugur fær neitt.
En þegar að torfunni er komið
kallar „nótabassinn" „sundur“. —
Er þá bátunum ýtt frá hvor frá
öðrum og er síðan róið á svig
við torfuna og í kringum hana
og mæiast bátafnir siðan aftur