Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 17.09.1939, Page 2

2
ALÞÝÐUBLABI®
Ráðherrafundirnir í London.
Talið frá vinstri: Stanhope fl otamálaráðherra, sir John And-
erson og enski sendiherrann í Berlín, Henderson.
pappírsblað — engin kona skal
héðan í frá ráða mínum nætur-
stað. Ég vind mér að manni,
sem ég mæti á götunni og spyr
hann, hvort hann geti vísaö mér
á fiskimannsheimili, sem geti selt
mér fæði og leigt mér herbergi
í nokkra daga. Hann fullyrðir að
.pað sé ekki hægt, en bendir mér
á, að hér í Gudhjem sé margt
gistihúsa. Ég pakka og kveÖ, staÖ
ráðinn í, að fara aftur til Hafn-
ar, ef mér takist ekki að hola
mér niður hjá einhverju almenni-
legu fólfei. Ég kæri mig ekki urn,
að búa á hóteli, þar sem maður
getur átt á hættu að vera með
fólki, sem fer í sumarfrí til að
halda sýningu á nýjustu tízku
í baðfötum.
„Vantar yður herbergi, herra
minn?“ er sagt fyrir aftan mig.
Ég lít við og sé tvær konur
'standa í dyrum sjóbúðar einnar.
Þær hafa auðsjáanlega unnið við
síldarverkun. Ég vi.ðurkenndi að
ég væri gersamlega húsvilltur,
en skýrði einnig frá því, að ég
vildi kaupa fæði á sama stað.
„Ég hefi nú aldrei selt fæði“,
sagði önnur konan, „en við borð-
um nú eitthvað sjálf, og ef herr-
ann getur gert sér að góðu að
borða með okkur, þá getum við
prófað það svona til að byrja
meÖ. Herrann getur þá flutt, ef
honum Ifkar ekki fæðið. Það er
alveg reiðilaust af mér. Annars
borðum við nú bara venjulegan
mat, og ef herrann er óvanur við
. . . “ Ég flýtti mér að lýsa
því yfir, að „herrann" væri ýmsu
vanur og ef hann fengí hreinan
og sæmilega útilátinn venjuleg-
an mat þá væri hann ánægöur
í hæsta máta. Þannig atvikaðist
það, að ég vistaðist til Andrésar
Vang fiskimanns í Gudhjem og
hinnar ágætu konu hans, sem
á hverjum degi tiireiddi mér hinn
óaðfinnanlegasta mat og bjó mér
mjúka og hvíta sæng.
Hinn sanni túristi, sem eyðir
nokkrum dögum á Bomholm,
kaupir sér leiðarvísi — dálitia
bók um Bornholm, þar sem tald-
ir eru helztu merkisstaðir eyjar-
innar, flýgur svo í bíl eða á
reiðhjóli um eyjun þvera og endi-
langa, lætur taka ljósmyndir af
sér á gömlum virkisrústum eða
fyrir framan gamla kirkju, kem-
svo dauðþreyttur heim með vas-
ana fulla af liósmyndum, sem
hann sýnir góðkunningjum sín-
um, þangað til í næsta sumarfríi.
Hann borgar rándýran mat (sem
hann hefir aldrei tíma til að éta)
á hóíelinu sínu, sendir kort til
kwnningjanna, arkar . meðfram
ströndinni í óaðfinnanl.egutn bað-
fötum, borgar 10«/o til vhðbótar
við reikninginn og gefur her-
bergjastúlkunni extra fimmkall —
í stuttu máli: óaðfinnanlegur túr-
isti í óaðfinnanlegu sumarfríi.
Bornholm er yndislegur staður
fyrir ferðamenn, sem hafa ráð á
að vera óaðfinnanlegir túristar.
Alls staðar úir og grúir af
smekklegum bæklingum um
Bornbolm, áætlunarbifreiðum,
sögustöðum og sögulegum minj-
um, veitingastöðum og ferða-
mönnum. Mér er sagt, að eng’tnn
þyki maður með mönnum í
Kaupmannahöfn, nema hann hafi
eytt einhverju sumarfríi á Born-
holm. Hið sérkennilega landslag
Bornholms er óneitanlega freist-
andi fyrir Hafnarbúann, sem ef
til vill hefir ekkert ferðast utan
Danmerkur, en þrátt fyrir það er
ég sannfærður um, að hinn mikli
ferðamannastraumur á upptök
sín í skipulögðum áróðri ferða-
félaganna og annarra hliðstæðra
stofnana á Bomhoim.
Við íslendingar gætum áreiðan-
lega lært mikið af Bornhólmurum
í þessu efni. Okkur veitti heldur
ekki af að læra að varðveita bet-
ur hinar sögulegu minjar okkar
— að ekki sé nú minnst á, hve
langt við stöndum öðru sæmilega
siðuðu fólki að baki í allri snyrti-
mennsku og þrifnaði — a. m. k.
utanhúss. Það er satt að segja
hræðileg tilhugsun, að bera þorp
eins og t. d. Gudhjem saman við
áiíka fjölmennt þorp á íslandi. Að
vísu erum við íátækir, en það
getur varla kostað stórfé að
hreinsa óþverra frá húsum og
ganga sæmilega hreinlega til
fara. Óstöðug og úrkomusöm
veðrátta veldur miklu, en ég
held, að þrátt fyrir fullan vilja
á að færa okkur allt til afsökun-
ar, verði ekki komizt hjá að full-
yrða, að í snyrtimennsku allri
skorti okkur mjög á að standa
öðrum Norðurlandabúum jafn-
fætis.
Mig langaði til að fá að vita
eitthvað um Bornholm, svo ég
keypti mér dálitla bók. Ég ætl-
aði að forðast að kaupa þessa
venjulegu ferðamannapésa, svo
ég keypti mér bók, sem er skrif-
uð af einhvc'rjum ámtmanni —
en viti menn — amtmaöurinn
hefir þá gert svo vel að skrifa
einhverja leiðinlegustu bókina,
sem skrifuð hefir verið á þessari
jörð. Hún byrjar á rómantíksk-
um orðaflaumi um sköpun jarð-
arinnar og endar á hinum við-
kunna sálmi: Fögur er foldin.
Ég lit á titilblaðið og sé þá, að
„það sem að helzt hann varazt
vann, varð bó að koma yfir
bann“. Bókin er sem sé skrifuð
upp á reikning einhvers ferðafé-
lags. Ég loka þessari bók og
vona að ég opni hana aldrei
aftur. Þaðan fæ ég enga vizku
um þessa eyju.
Ég hefi fengið allan minn fróð-
Leik frá Andrési mínum og öðr-
um margfróðum fiskimönnum hér
í Gudhjem og hér skrifa ég mér
til minnis það, sem ég tel í
stuttu máli sagt markverðast —
en það er eins og ég hafi áður
sagt bara það sem ég hefi heyrt
hér í Gudhjem, en enginn út-
dráttur úr þeim rúmlega 60 þús.
bókum ( þetta er haft eftir amt-
manninum) sem skrifaðar hafa
verið um Bornholm. Hér er þá
það, sem ég 'hefi skrifað mér
til minnis:
Borgundarhólmur er 588 knt.
að stærð. ibúatala er ca. 45 þús.
Að norðan og austan er eyjian
hálend á danskan mælikvarða.
Hæsta „fjallið“ er 162 m. Að
vestan er láglent við ströndina.
Meðfram ströndinni eru allmörg
kauptún og þorp. Stærsti bær-
inn er Rönne. Þar búa rúmlega
10 þús. manns. Landbúnaður er
aðalatvinnuvegur. Sveitabæirnir
eru llkir öðrum sveitabæjium í
Danmönku. Umhverfið er fallegra
en t -d. hið marflata Sjáland.
Mér er sagt að búnaðarhættir
séu þeir sömu og aunars staðar
í Danmörku og afkoma bænd-
anna svipuð. Annar helzti at-
vinnuvegur er fiskiveiðar. Þær
eru stundaðar frá hverju þorpi
bg kauptúni. Aðrir atvinnuvegir
feru: námugröftur (granít, kaolin)
og iðnaður. Jurtalíf er mjög -fjöl-,
breytt- Eyjan er mjög falleg —
ég hefi hvergi í Danmörku séð
aðra eins náttúrufegurð. Það er
ógleymanleg;a fallegt aö sjá þétt-
ar öldur Eystrasaltsins brotna við
háa graníthamrana. Það er gam-
an að ganga eftir þröngum kletta
stígum, þar sem trén vefja sam-
an krónunum yfir höfði manns.
Þeir Borghólmarar, sem ég hefi
átt tai við hafa í alúðlegheitum,
gestrisni og hinni góðlátlegu
kímni ekki verið frábrugðnir öðr-
urn Dönum, sem ég hefi hitt.
Þegar ég tala við þá höfum við.
skilið hvor aðra, svona álíka
vel og aðrir Danir, sem ég hefi
talaö við. En ég var ekki búinn
að vera lengi hér, þegar ég
komst á snoðir um, að málið,
sem þeir töluðu við mig var ekki
hið eiginlega mál þeirra fremur
en hið sæta kaffibrauð siem gest-
urinn fær er dagleg fæða fólks-
ins á bæjunum. Sjálfir töluðu
þeir aiit annað mál. Ég hefi á-
rangurslaust reynt að skilja það.
Ég skil að vísu einstaka orð, en
að öðru leyti gæti þetta mál fyrir
mér verið kínverska. Mér heyr-
ist á hljómnum að það sé líkara
sænsku en dönsku og viss hljóð
ern alveg sænsk, en svo er mér
sagt, að Svíar, sem tala 'ekki
dönsku séu hér í vandræðum
með að gera sig sikiljanlega-
Þettá er þess vegna Bornhólm-
enna eigið mái — kanske eitt áf