Alþýðublaðið - 08.10.1943, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 8. október 194S„
Ræða Emils Jónssonar:
Mjólkursöluskipulagið hefir al
gerlega misheppnazt.
ALÞÝÐB'LAÐIÐ byrjar í dag að birta ræðu Emils Jóns-
sonar á alþingi á þriðjudaginn um mjólkursölumálin
og niðurstöður sex manna nefndarinnar, sem svo mikla át-
hygli vakti.
Ræðan var flutt við fyrstu umræðu um frumvarp, sem
kommúnistar hafa lagt fram um breytingar á lögum uro
meðferð og sölu mjólkur og rjóma. Hcr er hún prentuð eftir
handriti þingskrifara.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
L---------------------------
Arfnr ÍMinga?
ÞJÓDVILJINN hefir undan
farna daga öðru hvoru
verið að skreyta sig með mynd
um af látnum stórskáldum okk-
ar, svo sem Stephani G.
Stephanssyni og Þorsteini Erl-
ingssyni, og minningargreinum
í tilefni af afmælisdögum
þeirra.
Þjóðviljinn hefir yfirleitt
gert töluvert að því, að reyna
að rekja andlegar ættir sínar til
ýmissa stórmenna í sögu okkar.
Kunnugt er, hvernig nafn
blaðsins er til komið. Með því
átti að læða því inn hjá ís-
lenzkum lesendum, að komm-
únistar væru einskonar arftak-
ar Skúla Thoroddsen. Oft hefir
einnig verið vitnað í Jón Sig-
urðs^on; og þegar mikið hefir
þótt undir því komið að hafa
þjóðrækniná á oddinum, hefir
jafnvel mynd af honum verið
birt við hliðina á mynd Stalíns.
En það eru líka uppi íslend-
ingar á okkar dögum, sem Þjóð
viljinn óg aðstandendur hans
leggja í vana sinn að nudda sér
upp við, vitandi, að þeir eru í
miklu áliti meðal þjóðarinnar.
Einn af þeim er Sigurður Nor-
dal. Sérstaklega hafa þeir gert
sér mikið far um það að flaðra
upp um hann í sambandi við út
gáfuna á hinu mikla riti hans,
„Arfur íslendinga,“ sem byrj-
aði að koma út síðastliðinn vet-
ur. Það er engu líkara en að
þeir telji sig sjálfa hafa haft
þennan dýrmæta arf í sinni
vörzlu og þykist nú vera að
afhenda hann þjóðinni í nefndu
verki Sigurðar Nordals!
*
Maður skyldi nú ætla, að
þeir, sem þannig láta með sögu
okkar og arf, þeir, sem þannig
ættfæra sig, hefðu upp á eitt-
hvað að bjóða frá eigin brjósti,
sem þjóðinni mætti verða til
upplbyggingar; þvjí að á arfi
fortíðarinnar einum er ekki
hægt að lifa til lengdar. Á ein-
hverju ætti það að sjást, að þeir
hefðu drukkið í sig anda Jóns
Sigurssonar, Skúla Thoroddsen,
Þorsteins Erlingssonar, Step-
hans G. Stephanssonar og Sig-
urðar Nordals.
Það liggur næst að leita í
Þjóðviljanum sjálfum til þess að
sjá, hvað „arftakar" þeirra hafa
upp á að bjóða, hvernig þau rit-
verk líta út sem telja sig í ætt
við það og áframhald þess, sem
þeir hafa skrifað.
Við flettum upp í Þjóðviljan-
um. Þar getur síðastliðinn
þriðjudag að líta forystugrein
frá hendi ritstjórnarinnar,
þeirra Einars Olgeirsonar og
Sigfúsar Sigurhjartarsonar, þar
sem þeir ávarpa nokkra and-
sitæðinga ^ína í (stjórnmá[lum
:Sem „þjófalýð, sem gefur út
blað fyrir fé stolið frá verka-
lýðnum,“ „kvislingalýð, sem
sem kunnur er að flugu-
mennsku við erlendan innrásar
her“, „vesalmenni, sem í sjálf-
stæðismálum þjóðar sinnar láta
stjórnast af duttlungum er-
lendra , afturhaldsseggja“ og
„svikara, sem eru svo ofstækis-
fullir í svikastarfsemi sinni að
þeir hef ja landráðamenn til skýj
EGAR hv. flm. þessa máls
reifaði það nú fyrir nokkr-
um dögum síðan, þá lét hann
þess getið, að hann vænti þess,
að um það yrðu ekki miklar
umræður á þessu stigi þess, þ.e.
við 1. umr. málsins. Og mig
minnir, að hann óskaði eftir
því, að svo yrði, að það yrði
látið ganga til nefndar t sem
fyrst og aðalumræður um málið
teknar upp síðar. Ég hefði vilj-
að geta orðið við þessum til-
mælum hv. flm., sérstaklega
vegna þess að ég hafði búizt
við að fá þetta mál í landbn.,
og þá hefði mér gefizt kostur
á að athuga það þar. En í lok
síns máls lagði hv. flm. til, að
því yrði vísað til allshn. og það
athugað þar, þó ég geti ekki
séð, hvaða rök liggja til þess,
að þessu máli verði vísað til
þeirrar nefndar. En það var m.
a. ástæðan til þess, að ég
kvaddi mér hljóðs, til þess að
segja um ihálið nokkur orð og
jafnframt beina nokkrum
spurningum til hv. flm. Sömu-
leiðis gaf hv. 2. þm. S.-M. (Ey-
steinn J.) tilefni til þess í sinni
ræðu, að málið yrði nokkuð
rætt áður en því væri vísað til
nefndar.
Það er ekki hægt að taka
þetta frv., sem hér liggur fyrir,
um breytingar á lögum um
meðferð og sölu mjólkur og
rjóma, til rækilegrar athugunar
án þess að koma að meira eða
minna leyti inn á skipulag
mjólkursölumálanna hér í bæn-
um og inn á þær aðgerðir, sem
gerðar hafa verið frá því fyrsta
í því máli.
MJólknrlögin 1934 ©n
ætlunarverk peirra.
Það fyrsta, sem gerist í þessu
máli, a. m. k. svo að nokkru
máli skipti, var gert 1934, þeg-
ar mjólkurlögin voru samþykkt
og gerbreytt var söluskipulag-
inu í þeim málum. Þá var fyrst
tekin upp sú nýja stefna að
verðjafna nokkuð þessa vöru,
þannig að þeir, sem betri að-
stöðu hefðu til þess að fram-
leiða og selja á markaðinum
fyrir þessa vöru, yrðu að láta
af hendi nokkuð af því, sem
þeir fengju fyrir þessa vöru, til
hinna, sem lengra voru í burtu
og verri höfðu aðstöðuna til að
nota mjólkurmarkaðinn. Þetta
var eitt höfuðatriðið í lögun-
um, sem samþykkt voru um
þetta mál 1934. ^
Alþýðuflokkurinn gekk með
til þeirrar lagasetningar, og var
það bæði vegna þess, að hann
taldi þetta réttlætismál innan
réttra og skynsamlegra tak-
marka, og líka vegna þess, að
méð setningu þessara laga átti
að bæta úr ýmsum örðugleik-
um, sem á mjólkursölunni voru.
Það átti að tryggja, að neyt-
endur fengju ódýrari mjólk, að
þeir fengju betri mjólk og einn-
ig að þeir fengju næga mjólk.
Því var þá haldið fram, og með
allmiklum rétti, að mjólkur-
anna, ef þeir bara eru að vinna
fyrir Hitler gegn sósíalisman-
um.“
Þetta er ekki nema aðeins
eitt dæmi af mörgum líkum um
það, hvernig Þjóðviljinn skrif-
ar, það blað, sem öðru veifinu
er sífellt að vitna í arf Íslend-
inga og skyldleika sinn við öll
helztu andleg stórmenni þjóð-
arinnar. Og finnst mönnum nú
ekki slíkt orðbragð þess legt,
að það sé lært í Nýjum félags-
ritum, Þjóðviljanum gamla,
dreifingarfyrirkomulagið væri
ekki með þeim hætti, sem bezt
yrði á kosið, þannig að með því
fýrirkomulagi yrði dreifingar-
kostnaðurinn allmiklu meiri en
hann þyrfti að vera. Og þá var
gengið út frá því af þeim aðil-
um, sem að málinu stóðu, að
það, sem kynni að vinnast með
bættum aðferðum, yrði jöfnum
höndum látið verða ueytendum
og framleiðendum til hagsbóta.
Þegar lögin voru sett, var
gengið út frá því, að hver eyr-
ir, sem græddist, skyldi látinn
renna að hálfu til bænda og að
hálfu til neytenda. Einnig
skyldi stefnt að því að hafa
framleiðslusvæðið svo stórt, að
tryggt væri að enginn hörgull
á mjólk yrði í bæjunum. Qg í
þriðja lagi skyldi gengið svo
frá málum, að öruggt væri að
mjólkin gæti talizt ný og góð
vara, þegar neytandinn fengi
hana.
AlSf misfekiasf, sem
fpyggja átfi.
Ég minnist á þetta vegna
þess, að mér þykir ástæða til
að taka til athugunar, hvernig
rætzt hafa þær vonir, sem
menn bundu við þetta skipulag,
þegar það var upp tekið. Verð-
ur þá að spyrja:
Hefir mjólkin batnað, er
framleiðslan fullnægjandi, og
hefir verðið lsekkað? Þetta voru
þau atriði, sem átti að tryggja
með skipulagningunni. Er því
full ástæða til að gera sér grein
fyrir því, hvort þetta hefir tek-
izt og mönnum orðið að von
sinni.
Ég held, að þessum spurn-
ingum öllum sé fljótsvarað.
Því miður verður að svara
þeim öllum á einn veg. Ekkert
af þessu hefir tekizt.
Mjólkurframleiðslan er of
lítil, varan er hvergi nærri
góð, og auk þess er hún svo
dýr, að engu tali tekur. Ar-
angurinn hefir því orðið
gagnstæður við það, sem til
var ætlazt. Ástandið í mjólk-
urmálum bæjarins er nú
þannig, að fólk verður að
híða í röðum framan við
mjólkurbúðirnar til þess að
geta fengið mjólkurpela, og
gæðin eru þannig, að þegar
börnin koma heim úr sveit-
inni, geta þau varla komið
þessari mjólk niður.
Mér þykir leitt að þurfa að
viðurkenna þgtta, því að ég er
einn af þeim, sem gerðu sér
vonir um, að þetta skipulag
miundi bera sæmilegan árangur.
Ástæðurnar til þess, að þetta
hefir farið svona, eru margar,
og mun ég víkja að því síðar.
En það er staðreynd, að það,
sem átti að ná með þessum
lögum og við Alþýðuflokks-
menn bjuggumst við, hefir
ekki náðzt.
Þyrnum eða Andvökum? Hvað
myndu þeir hafa sagt um það
sjálfir, Jón Sigurðsso'h og Skúli,
Þorsteinn og Stephan G. ? Hvern
ig ætli þeim hefði litist á arf-
inn, ávaxtaðan í höndum hinna
kommúnistisku eftirmanna, ef
þeir hefðu mátt líta upp úr
gröf sinni?
Og hvað skyldi Sigurði Nor-
dal finnast? Hvort myndi hann
þekkja arf íslendinga í þeim
skrifum Þjóðviljans, sem hér
hefir verið vitnað í?
MjélkMFSöliefFum*
vai'p komBMÚulstu.
Nú er komið fram frv. frá
hv. 8. þm. Reykv., þar sem
farið er fram á nokkrar breyt-
ingar þessara mjólkursölulaga.
Aðalbreytingin, sem þar er gert
ráð fyrir, er sú, að bæjunum
verði veitt heimild til að taka
í sínar hendur mjólkursöluna,
og auk þesá er þar gert ráð fyr-
ir ýmsum minni háttar breyt-
ingum.
Hið fyrsta, sem menn hljóta
að spyrja um í sambandi við
þessar brtt. hv. 8. þm. Reykv.
og þeirra annarra, sehi standa
að frv. með honum, er því það,
hvort líkur séu til, að með
þessu náist betri árangur en
með núgildandi lögum, eða von
um, að með slíkri breytingu fá-
ist betri, meiri og ódýrari fram-
leiðsla. Ef frv. leysir ekki úr
neinu af þessum vandamálum,
MORGUNBLAÐIÐ hefir
undanfarið haldið því
mjög á lofti, hvílík hætta okk-
ur stæði af því, að fresta sam-
bandsslitum við Dani þar til
í stríðslok. Hefir blaðið í því
sambandi fullyrt, að Danir
myndu þegar og þeir væru
lausir undan oki Þjóðverja
heimta æðsta valdið á ný í
hendur konungs og utanríkis-
málin í hendur dönsku stjórn-
arinnar, en þar af myndi leiða,
að við yrðum að kalla sendi-
herra okkar erlendis og erlend
ríki endiherra sína hér heim.
Síðast fyrir nokkrum dögum
var enn með þessu vitnað í
ræðu', sem Morgunblaðið birti,
er Sigurður Eggerz hafði flutt
fyrir ungum Sjálfstæðismönn-
um. Þar segir:
,,Ef sjálfstæðismálinu er frestað
til ófriðarloka — hvaða áhrif hef-
ir það á alla aðstöðu vora:
1. Vér fáum danskan konung
fyrir íslenskan ríkisstjóra.
2. Vér fáum danskan utanríkis-
ráðherra fyrir íslenskan utanríkis
ráðherra.
3. Vér fáum danska sendiherra
fyrir íslensku sendiherrana í
London og Washington.
Hvað verður svo um riftingar-
réttinn?
Og hvernig fer með sjólfa Norð-
urlanda samvinnuna, þegar danski
utanríkisráðherrann á að taka
þátt í henni fyrir vora hönd?
Þeir sem vilja frest, vilja láta
allt reka á reiðanum. Þeir vilja
aftur flytja valdið út úr landinu.
Þeir vilja láta það ófremdarástand
haldast, að Danir hafi áfram rétt-
inn til afnota af 'landinu.“
tel ég ekkert unnið með því.
En geri það þetta hins vegar, á
það fullan rétt á því, að það sé
tekið til athugunar.
Reykjavík og Hafnarf jörður
eða neytendasvæðið vestan
heiðar er orðið svo stórt, að
það þarfnast gífurlegs mjólkur-
magns, meira magns en svo,
að hugsanlegt sé, að það verði
framleitt á litlu svæði. Áður
fyrr, meðan Reykjavík var
helmingi minni bær en nú og
mjólkurneyzlan ekki ýkja mik-
il á hvern mann, var hægt að
bjargast við þá mjólk, sem.
framleidd var í næsta nágrenni
bæjarins. Þetta var nauðsyn,
vegna þess að vetrarferðir aust-
ur um fjall þekktust þá ekki„
Þá, fyrir 25 árum, kom fram.
frv. á alþingi, sem Alþýðu-
flökkurinn stóð að, þess eínis,
að þærinn tæki að sér að ann-
ast mjólkursöluna. Þetta frv„
miðaðist ekki við það stórkost-
Frh. af 6. síðu.
Til samanburðar við þessi
ummæli Sigurðar Eggerz er
rétt að taka önnur ummæli,
sem Morgunblaðið birti nokkru
áður, úr ræðu Péturs Bénedikts
sonar um sjálfstæðismálið á
fundi danska ráðsjns í London.
Þar segir:
,,Án nokkur hliðsjónar af hinni
lögfræðilegu hlið málsins, —
hvernig myndi það horfa við frá
pólitísku sjónarmiði, ef Danmörk
léti það verða - sitt fyrsta verk,
er hún hefir endurheimt frelsí
sitt, að snúá sér til íslands og
segja: „Skipið hinum erlendu
sendifulltrúum í Reykjavík að
hafa sig á brott og lokið sendi-
sveitum yðar erlendis. Setjið rík-
isstjórann á eftirlaun, og sendið
íslenzk lög að nýju til Kaupmanna
hafnar til undirskriftar.“
Stjórnmálahyggindi Dana hlytu
að hafa breyst ískyggilega ef þeir
tæki þessa afstöðu. Það er og eng-
inn íslendingur, sem grunar þá
um slíkt.“
Hér ber sjálfstæðishetjunum
ekki sem bezt saman. Sigurður
Eggerz segir, eins og Morgun-
blaðið er búið að segja mán-
uðum saman, að Danir muni f
stríðslok heimta vald ríkis-
stjóra í hendur konungs, utan-
ríkismálin í hendur hins danska
utanríkismálaráðherra og lok-
un sendisveita okkar erlendis,
ef ekki verði áður búið að
ganga formlega frá sambands-
slitum. En Pétur Benediktsson
segir: ,,Það er enginh íslending-
ur, sem grunar þá um slíkt“!
Vill nú ekki Morgunblaðið
segja mönnum, hverju af þessu
tvennu ber að trúa?