Alþýðublaðið - 22.10.1943, Qupperneq 6

101
hennar.
Frár er hann varla á fæti, en hann vekur eftirtekt, og það er
aðalatrðið í Hollywood. Það er krókódíll, sem ein leikkonan
þar hefir valið sér fyrir reiðhest.
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
Stundir. En kyndugt er að heyra
„neyðarleg spangól í nútímans
glaumi.“ Aðrir velja sér þá iðju.
„Helgafell er gott rit og hugmynd-
in um samskot til erlendra barna
prýðileg — en maður minn líttu
þér nser, liggur í götunni steinn.
Erlent fjúk er að vísu mikið
skáldlegra en íslenzki næðingur-
inn. Komi maður í yfirfullar íbúð-
ir Reykjavíkurbæjar og sjái lífið
þar og líðanina og þekki íslenzka
kuldann, dettur inanni ósjálfrátt í
hug að „fátt dansar eins fjörlegt
um jörð, og fjúkið helkalt og dauð-
inn.”
ÞEIR, SEM STADDIR VORU á
meginlandinu, þegar íslendingar
buðust til að taka finnsk börn minn
ast þess að tiiboðinu var tekið með
góðlátlegu brosi og spurningunni:
Eru þeir aflögufærir? Ríkið gæti
boðið styrk, vafasamt hvort hann
yrði þeginn. Gæti ekki skeð að
öðrum þjóðum væri annara um sína
æsku, líkt og íslendingar hafa
viljað sýna hér? Þegar Danmörk
var hertekin sögðu Danir: „Engin
getur tekið frá okkur bros barn-
anna, skæru augun þeirra og feg-
urð náttúrunnar.“
„ÞEIR, SEM TEKIÐ hafa að sér
ungbarnavernd og kvenvernd síð-
ustu árin ættu að vakna af værum
blundi. Skriffaraldur gengur yfir
landið. Síðustu heilbrigðisskýrslur
helga konum 10 síður, þjóðinni til
lítils sóma. Embættisbréf, skrifuð í
Kiljansstíl, eru máske „heillandi“,
eins og frú Eimreið kemst að orði,
en aðeins, sem skáldverk. Nútím-
inn launar slík skáldverk af ríkis-
fé, sumum finnst það illa farið með
fé. Embættisbréfin fara sérkenni-
legum orðum um konurnar og er-
lenda menn ,,á óstýrilátasta kyn-
þroska aldri.“ Bacehus, Amor og
Eros hafa að visu stjórnað frón-
búanum en hann ekki þeim.
Hvernig eiga svo slíkir menn að
stjóma þjóðarheimilinu?“
„HEILBRIGÐISSKÝRSLURN-
AR geta ekkert um hinar veiga-
meiri orsakir: ábyrgðarleysi og
siðleysi íslenzkra manna, fyrir-
myndanna, framkvæmdarvaldsins.
Væri ekki eðlilegra að þeir sættu
ábyrgðinni, og væru teknir úr
umferð? Væru mannkostir þeir, er
nokkurt gildi hafa, metnir hér að
verðleikum, þá sýndi það sig, að
konur eru körlum fremri að öllu
nema aflinu, hnefaréttinum, hin-
um frumstæða hæfileika. Hefðú
þær ráðið þjóðarheimilinu myndu
herbúðir hvergi finnast innan bæj-
ar, landsbúar sjálfir sætu fyrir
nauðsynlegustu landsafurðum
mjólk og eggjum, ávextir væru
ekki seldir eftir lyfseðli.”
„FYRIRMYNDARMENNING-
ARÞJÓÐIR selja vafasamar bækur
almenningi eftir ávísun læknis. ís-
lendingum ‘ferst öðruvísi. Þetta
væru þó landvarnir, veigameiri en
sleggjudómarnir um siðleysi
kvenna, svo maður aðeins nefni
dæmi. En þjóðin sjálf var fyrr
svelt til fjár, og konur fengu kinn-
hest fyrir að afla fæðu handa
starfsfólkinu, en slíkt varð dýr-
keypt. Valdhafarnir ættu að minn-
ast þess að ábyrgðarleysið og fram
taksleysið mun hefna sín fyrr eða
síðar, ekki síður en kinnhestarnir
forðum.“
ALMENNIN GUR krefst þess
að hafa fyrirmyndarmenn og kon-
ur til leiðbeiningar í ábyrgðarstöð
um þjóðfélagsins, en ekki uppgjafa
afbrotamenn og sálsýkinga. Heil-
brigðismálin bíða úrlausnar, aðrar
þjóðir eru löngu hættar að hafa
þau að féþúfu fjáraflamannanna.
Menn skrifa, en minna er um
framkvæmdir. Munu menningar-
þjóðirnar vilja senda börn sín til
lands, sem er þekkt fyrir neftó-
baksnautnir og annan óþrifnað,
forngripasafn sjúkdóma, sem
hverri siðaðri þjóð þætti skömm
að? Það þarf meira en myndir af
fyrirmyndunum í blöðunum, af
veizluhiöldum og nefndarfundum,
þá gleymist að mynda embættis-
manninn dauðadrukkinn, eða viti
sínu fjær borinn heim til sin eða
hreingerningarkonurnar, önnum
kafnar við að þvo og hirða spýj-
urnar og spjarirnar, sem fyrir-
myndirnar hafa kastað af sér hér
og þar.“
„AUGLÝSINGAR í dagblöðum
bæjarins gefa til kynna að rjúpna-
veiðar séu leyfðar. Verður ekki
sett hámarksverð á þessa -vöru,
sem öllum landsmönnum þykir
svo Ijúffeng fyrir utan hvað hún
er holl.“
„ÞÚ ÆTTIR að benda verðlags-
eftirlitinu á verðlagið á tölum. Fg
keypti um daginn smá tölur á
peysu, sem ég hefi prjónað á litla
dóttir mina. Hvað heldur þú að
stykkið hafði kostað? 0,75 aura!
Jakkatölur og frakkatölur, sem
kostuðu fyrir stríð 0,10—0,25 kr.
kosta nú 1,50—2,00 kr.“
„ÉG LÉT 8 HNAPPA á þessa
peysu og þeir kostuðu næstum
eins mikið og gamið í peysuna. Ég
vil taka það fram, að þetta voru
alveg venjulegar tölur (vestistöl-
ur) gráar, frekar ljótar. í þcssai'i
verzlun held ég að sé margt, sem
mætti athuga hvað verðlag snertir
og ekkert gerði til þó afgreiðslu-
dömurnar fengju að afgreíða ann-
arsstaðar í viku til V2 mánuð til að
læra aðeins eitthvað í almennri
kurteysi og lipurð, því lipurðin
er ekki höfðu á hávegum þar frek-
ar en á mörgum öðrum stöðum.“
„HVERSVEGNA eru ekki
haldnir almennir fyrirlestrar í Út-
varpið til að kenna fólki aö hegða
sér. Nemendur t. d. í skóla Ágúst-
ar H. Bjamasonar held ég læri
mest að slíku, því hann talar oft
mikið um það við nemendur rg
þeir bera mikla virðingu fyrir
þeim siðfágaða manni, sem von er.
ALÞYÐU*LAÐIÐ
það, að Sig. Ólafsson taldi sig
ekki geta setið áfram í stjórn-
inni, ef þetta yrði framkvæmt.
E. Þ. vissi, að með burtför S. Ó.
úr stjórn fulltrúaráðsins er ein-
ingunni í ráðinu og verkalýðs-
hreyfingunni í Reykjavík og
víðar stefnt í vísan voða, en
slíkt setur E. Þ. ekki fyrir sig,
en æpir aðeins enn þá hærra í
dálkum ,,Þjóðviljans“: „Eining
una í verkalýðshreyfingunni
ver'ður að efla.“
Rétt er að geta þess, að Þ. P.
á ekki að hafa með höndum
innheimtu félagsgjalda og önn-
ur dagleg störf fyrir félög þau,
sem skrifstofan á að starfa fyr-
ir, heldur á hann eingöngu að
reka áróðursstarfsemi; hvaða
áróður það veður eru víst fáir
í miklum vafa um.
Þá er ótalið það afrek E. Þ„
þegar hann lét fultrúaráð verka
lýðsfélaganna gangast fyrir
hinni margumtöluðu Rússasöfn
un s. 1. vetur, en lét drepa til-
lögu um söfnun til Banda-
manna allra.
Rússasöfnunin var flokkspóli-
tískt mál Kommúnistaflokksins,
sett til þess fram jöfnum hönd-
um að ýta undir Rússadekrið,
sem er þeirra eina lífakkeri og
til þess að vekja deilur, sem
drægju athygli kjósenda þeirra
frá svikum kommúnista við
vinstri samvinnuna og öll svik-
in á kosningaloforðunum.
Rússasöfnunin var hið mesta
sundrungarmál um leið og hún
var stórfelld fölsun á afstöðu
íslendinga til styrjaldaraðil-
anna. Hefði verið safnað til
Bandamanna allra, er vafa-
laust, að safnazt hefði stórfé,
sem sýnt hefði vinarhug okkar
íslendinga til þeirra þjóðá, sem
heyja nú frelsisbarátuna fyrir
allt mannkynið. En með því að
safna fyrir Rússland eitt og með
þeirri þátttöku, sem vitað var
að myndi verða í slíkri söfnun,
vorum við íslendingar settir í
þá hættu, að misskilið yrði hug
arfar okkar í garð styrjaldar-
aðilanna.
Inn á stjórnarfund i Alþýðu
sambandinu skreiö svo E. Þ.
skjálfandí á beinunum með
Rússasöfnunina og bað um upp-
áskrift sambandsins, eftir að
nokkrir fínir borgarar eins og
biskupinn yfir öllu Islandi,
Magnús bankastjóri o. fl. voru
búnir að sýna verkamannaást
sína og þjónkun við utanríkis-
máladeild Rússa með því að
skrifa upp á meðmælaskjal með
söfnuninni
Hér áður hefði það þótt fyrir-
sögn, ef sagt hefði verið, að
kommúnistar leituðu sér fyrst
skjóls og liðsinnis undir kjól-
faldi biskupa og bankastjóra og
fengju þar góðar viðtökur og
fararbeina.
í sambandsstjórninni fékk
Rússasöfnunin kaldar viðtökur,
en einu áorkaði E. Þ. með því
að koma með hana inn á stjórn-
arfund. Með því leiddi hann
asna óeiningarinnar inn í sam-
bandsstjórn og eyðilagði hið
nýbyrjaða samstarf hennar, svo
að þaðan í frá hefir aldrei feng-
izt fullkomið samstarf í sam-
bandsstjórninni. Án efa hefir
þetta líka verið ætlun E. Þ.,
einn þátturinn enn í einingar-
starfi hans.
*
Á síðasta þingi Alþýðusam-
bandsins þótti sýnt, að ekki
næðist samkomulag um að láta
hina margreyndu forustumenn
verkalýðssamtakanna fara á-
fram með stjórn sambandsins
og var þá horfið að því ráði að
kjósa stjórn, sem skipuð var
lítt þekktum mönnum í verka-
lýðshreyfingunni og skildi gæta
þess, að þeir menn, sem kosnir
voru. væru ekki úr þeim hópi
manna. sem gengið höfðu fram
fyrir skjöldu í hinum pólitízku
deilum í hreyfingunni á undan-
förnum árum.
Föstudagur 22. október 1943».
Steinn Steinarr:
Sjálfstæðismálið.
(Ræða á Þingvöllum, flutt yfir Jóni á Brúsastöðum einuna.)
MÉR er illa við Dani og álla þá kúgun og smán, ,
sem oss er daglega boðin af þeirra hálfu.
Þetta er misindisþjóð, sem ástundar ofbeldi og rán
og ætlar sér jafnvel að tortíma landinu sjálfu.
*T
<. | .,.1
Þeir tóku af oss forðum með tölu hvert einasta skinn
og töluðu um handrit, sem vörðuðu menningu alla.
Það er von að oss gremjist sú meðferð og svíði um sinn,
því síðan er íslenzka þjóðin skólaus að kalla.
Og loks varð hin íslenzka þjóð sem eitt þrautsligað hross,
vér þekkjum víst allir þá styrjöld, sem Danskurinn háði;
hann þröngvaði kartöfluræktinni upp á oss
svo allt kom það fram, sem Jón heitinn Krukkur spáði.
Vér hugðum að vísu, sem hugprúðum mönnum ber,
að hrista af oss varginn og stympast eitthvað á móti.
En til hvers er það, eins og landslagi háttar hér;
það er hætt við, vér dettum og meiðum oss á þessu grjóti.
En nú, mínir herrar og frúr, er til batnaðar breytt,
og brátt munu aðrir og voldugri menn skakka leikinn.
(Ég leyfi mér hér með, að segja frá sjálfum mér eitt:
Sósíalistaflokkurinn má vera hreykinn).
Það er gaman á þessum gullaldar sögustað,
að geta tjáð yður sannar fregnir af slíku.
Sjá, oss hefir loksins lánazt að semja um það,
að land vort og þjóð skuli tilheyra Ameríku.
-J
Það verður að viðurkennast,
að með litlum undantekningum
hafi þetta tekizt vel í vali aðal-
fulltrúanna. En í þessu sem
öðru voru undirmál hjá komm-
únistunum, sem komu fram
síðar. E. Þ. var af þeim til-
nefndur 2. varamaður í stjórn-
ina, og var það af Alþýðuflokks:
mönnum talið skaðlítið, þar
sem ætla mætti, að hann mætti
sjaldan eða aldrei, nema ef
dauðsföll eða aðrir-stórviðburð-
ir bæru að.
En kommúnistar vissu betur.
Þeir voru fyrirfram búnir að
tryggja Jóni Rafnssyni erind-
rekastarfið og þar með, að hann
gæti sjaldan mætt á stjórnar-
fundum. Með því að láta ýmsa
af öðrum aðalfulltrúum sínm
ekki mæta, hafa þeir tryggt E.
Þ. sæti að staðaldri á stjórnar-
fundum.
Hefði það verið upplýst, þeg-
ar verið var að steja stjórnina
á laggirnar, að E. Þ. ætti að
vera í henni, býst ég við, <að
örðugt hefði reynst að fá 4 Al-
þýðuflokksmenn í hana, svo
þekktur er E. Þ. sem spellvirki
í verkalýðshreyfingunni. Þetta
vissu kommúnistar líka. Þess-
vegna notuðu þeir þá aðferð,
sem lýst hefir verið hér að
framan, til þess að koma E. Þ.
í stjórn Alþýðusambandsins
þvert ofan í vilja yfirgnæfandi
meirihluta alls verkalýðs í
landinu.
Hverjar afleiðingar þessi
undirmál kommúnista kunna
að hafa fyrir verkalýðshreyf-
inguna er ekki ennþá komið á
daginn. En þá nýtur betri
manna við en E. Þ., ef að ekki
hljótast af stór óhöpp.
Mælt er, að E. Þ. hyggi á
meiri frama í náinni framtíð.
Við næstu kosningar í Dags-
brún mun hann ætla að láta
kjósa sig formann í félaginu,
eftir að búið verður að ýta Sig-
urði Guðnasyni til hliðar eins
og slitinni flík. Kommúnistar
eru sagðir þeirrar skoðunar, að
S. G. sé nú þegar útnýttur og
beri því að láta hann fara í
sömu gröfina og þeir bjuggu
fyrverandi húsbónda hans,
Héðni Valdimarssyni, gröf
gleymsku og þagnar, þar sem
ríkir eilífur friður fyrirlitn-
ingar og meðaumkunar allra
fyrverandi flokksmanna og
starfsbræðra þeirra, sem séð
hafa í gegnum það moldviðri
svika og undirferlis, sem ís-
lenzkir kommúnistar hafa
þyrlað upp í íslenzkum þjóð-
málum og verkalýðsmálum á
undanförnum árum.
HVAÐ segja hin blöðin?
Frh. af 4. síðu..
innar og svo líka erindrekar fjandl’
mannanna, iþegar hagsmunimum
yfirstéttarinnar var öruggastt borg
ið með því að opna landið fyrir
fjandmannahernum. Það voru auð-
hringar Frakklands, sem sviku
landið í hendur nazista. Það voru
auðhringar Breta, sem studdu
Hitler. Það voru auðhringar Amer-
íku, sem birgðu Jpani að stáli,
járni og olíu, svo þei rgætu ráð-
izt á Kína og Engilsaxa. Það var
Standard Oil of New Jersey, eitt
/voldugasta auðfélag heims, sem
gerði hinn alræmda samning við
þýzka auðfélagið I. G. F. og leyndi
samkvæmt honum herstjórn
Bandaríkjanna aðferðinni við að
framleiða gervigúmmí.“
Þetta segir Þjóðviljinn og er
sízt ástæða til að. bera nokkurt
blak af makki brezkra og ame-
ríska auðhringa við þýzk og
japönsk auðfélög fyrir stríðið.
En hver var það, sem gerði
„hinn alræmda samning“ við'
Hitler og Co. í Moskva haustið
1939? Og að hverju leyti var
hann betri en samningar auð-
hringanna? Vill ekki Þjóðvilj-
inn svara því?
Kaupuin tnskar
hæsta verði.
Baldnrsgðtn 30.