Alþýðublaðið - 26.02.1944, Blaðsíða 5

Xangardagur 26. febráar 1944.
ALÞYOUBLAOIS
Bardagar í frumskógum
.

Mynd þessi er frá innrás Band iríkjamanna á Makineyju í Kyrrahafi. iSýnir hún tvær skyttur úr
hinni frægu 69. hersveit frá New York, sem halda uppi skoíhríð gegn óvinunum. Fallirm
. Japani sést einnig á myndinni.
Lyf gegn sjóveiki.
DAG NOKKURN í ágúst-
mánuði síðast liðnu réðu
nokkrir kandiskir læknar all
marga menn til sjóferðar. Þeir
stigu um 'borð ásamt föruneyti
sínu. En þó var ekki strax
haldið úr höfn í Halifax, þar
sem skip þeirra lá. Þeir félag-
ar biðu storms og sjógangs
en þá hugðust þeir stefna fari
sínu út á Norður-Atlantshaíið.
f
Áhöfn skipsins — sem skipuð
var kandiskum sjómönnum og
ilugmönnum og sjómönnum frá
Bandaríkjununi — var skipt í
þrjá flokka. Þriðjung hennar
var gefið inn lyf, sem læknarn-
ir höfðu blandað. Öðrum þriðj-
ung hennar var gefinn drykkur,
sem íjktist lyfi þessu bæði að út-
liti og bragði en hafi hins veg-
ar engin af efnum þess að
geyma. Hinn hluti áhafnarinnar
fór hins vegar alls slíks á mis.
Skipið lét úr höfn í stormi,
sem öllum þótti nóg um áður
•en langt leið. Áhöfnin leitaði
brátt að öldustokknum, og þeg-
ar menn tóku að kasta upp af
völdum sjóveiki, skrifuðu lækn-
arnir nöfn þeirra hjá sér af
stakri kostgæfni. Þegar komið
var í höfn á Nýfundnalandi,
voru læknarnir harla glaðir í
bragði og upp með sér. Þeir
höfðu upgötvað öruggt lyf við
sjóveiki.
Lyf þetta hefir nú verið reynt
•á meira en þrjú þúsund og
f imm hundruð sæf arendum.
Aðeins fimm af hundraði
þeirra, sem þess neyttu, urðu
sjóveikir, þegar aftur á móti
þrjátíu af hundraði þeirra, sem
ekki neyttu þess, kvöldust af
sjóveiki. En af þeim, sem neyttu
gprvilyfsins, urðu hins vegar
þrettán af liundraði sjóveikir.
Allir þeir, sem þurfa yfir sjó
að fara, munu fagna þessum
tíðindum af heilum hug. En
fyrir hershöfðingja þá, sem
stefna verða liði yfir sjó, er
uppgötvun þessi mikilvægur
hernaðarlegur sigur. Sjóveikur
maður óskar þess helzt, að
hann væri dauður. Hann er vart
iil þess fær, að ráðast á land
og efna til vasklegra hernað-
..araðgerða. Þess eru dæmi, að
landgönguher hefir orðið frá
g"|,KEIN ÞESSI, sem fjall-
ar um hina merkilegu
uppfinningu kanadiskra
lækna, er þeir fundu upp lyf
gegn sjóveild, er eftir Har-
land Manchester pg birtist í
tímaritinu Readers Digest
Mun lesendum þykja þetta
mikil tíðindi, jafnframt því,
sem hér er um þýðingarmik-
inn hernaðarlegan sigur að
ræðá.
að hverfa vegna þess, að sjó-
veikin hefir lamað baráttuþrek
hans og vígamóð. Á flutninga-
skipum þeim, er fluttu hermenn
bandamanna til stranda Sikil-
eyjar, ur.ðu stundum sjötíu og
fimm menn af hverjum hundr-
að meira eða minna miður sín
af völdum sjóveiki.
. Um tveggja ára skeið hafa
I fimmtíu kanadiskir vísinda-
menn framkvæmt tilraunir
þessar undir forustu læknanna
MeGallum, sem er yfirmaður
læknadeildar flota Kanada-
manna, Charles H. Best, er var
samstarfsmaður Sir Fredericks
heitins Bantings • og Wilder
Penfield, sem er frægur hand-
læknir. Banting hafði lengi
unnið að því að finna lyf gegn
sjóveiki, þegar hann fórst í
flugslysi mjög um aldur fram.
Til þess að sannfærast um
það, að hér væri um öruggt lyf
að ræða, varð að reyna það á
sem flestum. En það var mikl-
um erfiðleikum háð og seinlegt
úr hófi fram að gera hinar nauð
synlegu tilraunir á öllum þeim
fjölda, sem með þurfti, á hafi
úti. Penfield læknir kvaddi því
til fulltingis við sig André
nokkurn Cipr.iani, sem háfði
verið rafmagnsverkfræðingur
áður en hann lagði læknisfræð-
ina fyrir sig. Hann lét smíða
loftfar, sem líktist mjög skipi.
Far þetta hlaut manna á meðal
brátt heitið herskipið Mal de
Mer. Þessi vélknúni sjóveikis-
framleiðari tók dýfur og valt
mjög áþekkt því, sem skip gera
í stórsjó á hafi úti.
Kanadiskir sjómenn og her-
menn komu nú í hópum til her-
skipsions Mal de Mer til þess
að staðfesta einhverja þá mikil-
vægustu uppgötvun, sem annál
ar vísindanna kunna frá að
greina. Það kom brátt í ljós, að
dýfurnar í loftinu nægðu til
þess að gera þá menn sjóveika,
sem annars eru móttækilegir
fyrir þann kvilla, en hverjir
fjörtíu af hundraði, sem á sjó
koma kenna háns meira eða
minna, Væri bundið fyrir augu
þeirra, sem tilraun þessi var á
gerð, og þeir látnir sveiflast
til og frá í stórri rólu en talin
trú um að þeir væru í loftfar-
inu, kom og í ljós, að þeir urðu
sjóveikir eins og í hið fyrra
skipti.
En þetta varð tilefni nýrrar
spurningar. Hvernig stendur á
því að börn, sem róla sér verða
ekki veik fyrst sjómenn verða
það? Þegar læknarnir tóku að
rannsaka þetta, komust þeir
brátt að raun um það, að und-
antekningar hvað sjóveiki varð-
ar voru fleiri meðal ungra
barna en meðal fullorðinna, að
börn róla sér sjaldnast lengur
en í hálftíma í hvert skipti og
að sum þeirra verða lasin við
þá iðju sína.
Læknarnir gátu engan veg-
inn dregið þá ályktun af til-
raunum sínum, að sjóveikin
gæti stafaða af sérstakri van-
heilsu, því að hin mestu hraust-
menn urðu iðulega svo að segja
ósjálfbjarga af hennar völdum.
Hins vegar kom það í Ijós, að
menn sem voru óvanir umhverí
inu, svangir eða að einhverju
leyti illa fyrir kallaðir féllu
fyrr fyrir ofurborð af hennar
völdum en hinir og að vanir
hermenn höfðu meira viðnáms-
þrek gegn henni til brunns að
bera én nýliðarnir.
Loks tókst að uppgötva mag-
inorsök sjóveikinnar. Innra eyr-
að reynist orsaka hana eins og
raunar hafði verið grunur
manna árum saman. Það er ekki
aðeins heyrnartæki heldur og
i eins konar „sagnarandi", sem
flytur til heilans boð urn sér-
Fram. á 6. síða.
Biskup á ferðalagi og fagnað hvarvetna. — ~
kemur heim verður hann húsnæðislaus. — Hvenær
ur biskupssetur reist? — Um nýjan barnaskóla og
kirkju. . .
BRÆÐUR OKKAK vestan hafs
liafa glaðst yfir því að rík-
isstjórnin valdi Sigurgeir biskup
til þess að vera fulltrúa landsins
af tilefni aldarfjórðungsafmælis
Þjóðraeknisfélagsins. Koma biskups
íslands vestur héfur áreiðanlega
vakið mikla athygli og mun verða
mikiíl þáítur í því að styrkja sam-
starfið milli austur og vestur íslend
inga. Biskup misn og vinna að
því af ráðum og dáð, því að dugn-
aður hans og ósérplajgni er hvort
tveggja kunnugt.
ÉG VEIT að vesturför biskups
er mikið rædd hér í Reykjavík um
þessar mundir og mér datt í hug
sérstakt mál, er ég las í gær ræðu
biskups á þingi Þjóðræknisfélags-
ins. Hann er þar fulltrúi þjóðar
sinnar í framandi landi og þar er
hann hylltur og þar er honum fagn-
að af þúsundum manna, sem elska
gamla landið og allt sem þess er.
En sjálfur er biskupinn húsnæðis-
laus í sínu eigin landi!
EFTIR ÞVÍ, sem mér var sagt í
kirkjumálaráðuneytinu í gær var
biskupi sagt upp húsnæði því, sem
hann hefur haft, nokkrum dögum
áður en hann fór vestur og hann
verður húsnæðislajus nokkrum dög-
um eftir að hann kemur heim í
vor, ef þá ekki verður búið að
útvega honum og starfsemi bisk-
upsembaéttisins húsnæði.
ÓSKÖP FINNST mér þetta vera
einkennandi fyrir okkur. Við
byggjum kirkjur og tölum um að
byggja kirkjur fyrir milljónir, en
æðsta embætti kirkjunnar og
æðsti embættismaður hennar er
húsnæðislaus. Hvort tveggja fær
að vera inni fyrir náð einhverra
ókunnra húseigenda. Þjóðin læt-
ur sér fátt um finnast. Ætli það
sé ekki alveg einsdæmi að þjóð
eigi ekkert biskupssetur? Ég
legg til að rikisstjórnin nemi þenn-
an smánarblett af okkur. Hún
verður að láta byggja myndarlegt
biskupssetur á góðum stað hér í
bænum. Ég er ekki að krefjast þess
að byggð verði einhver höll, en
ég vil að mjög myndarlegt hús
verði reist nú þegar fyrir biskups-
embættið.
MARGIR VILJA sýnast, en
færri vilja vera það, sem þeir vilja
sýnast, því að það er víst miklu
erfiðara. Sumir mála burstir húsa
sinna aftur og aftur, en gæta ekki
að fúa máttarviðanna. Við skulum
reyna að vera eins og við erum,
en ekki „búa okkur til“. Við slcul-
um byggja upp að innan frá. Það
er að vísu erfitt að vera lítil þjóð
en vilja sýnast stór þjóð. Van-
ræksla við helgustu skyldurnar er
hættuleg. Hún mun koma okkur
í koll síðar. Mér finnst að eitt
fyrsta málið á dagskrá kirkjunn-
ar nú, ætti að vera það, að þjóðin
eignaðist myndarlegt biskupssetur.
Það er að vísu veraldlegt mál. En
barátta kirkjunnar í hinum and-
legu málum er annar þáttmr starf-
semi hennar.
EINARI SVEINSYNI arkitekt
hefur tekist að búa til glæsilega
skólateikningu og skólinn á að
rísa upp á Melunum. Lengi er bú-
ið að tala um þessa skólabyggingu
og hún hefur allt af verið kölluð
Skildinganesskóli. En mér finnst
miklu betra að kalla hana í fram-
tíðinni Melaskóla, enda virðist
mér að forystumenn skólans hafi
fallist á það. Nú er uppi sú stefna
í skólamálum að betra sé að hafa
marga skóla og litla en fáa og
stóra, enda er ég alveg á sömu
skoðun. Mergðin í barnaskólunum
okkar Skapar mjög mikla erfið-
leika.
•SKÓLASTJÓRI Skildinganes-
skóla sagði við blaðamenn í fyrra-
dag, að gera yrði ráð fyrir að í
framtíðinni yrðu byggðir fleiri
skólar og að þá yrðu miklu færri
börn í þessum nýja skóla en nú er
gert ráð fyrir að hægt sé að koma
fyrir í honum. Honum er nú ætlað
að létta af Miðbæjarskólanum, svo
að fjöldi barnanna þar minnki eitt-
hvað. En það ætti aðeins að vera
millistig. Þegar nýir barnaskólar
rísa upp létta þeir enn á öllum
skólunum. Þetta er góð stefna og
að því marki verður að stefna.
SKAMMT frá Melaskóla á Nes-
kirkja að rísa og fleiri stórbygg-
ingar eru ráðgerðar þar. Melarnir
munu þá taka miklum breyting-
um og verða eitt fegursta hverfi
höfuðstaðarins. Blaðamennimir
fengu í fyrradag að sjá samkeppn-
isteikningarnar að Neskirkju.
Þarna voru mjög margar fagrar
hugmyndir. Smekkur manna er
misjafn og vel gæti ég trúað þvi
að deilur risu um Neskirkju eins
og allar hinar. Fegurst þótti mér
líkanið, sem sýnt var. Það var líka
eina líkanið. En dómnefndinni og
sérfræðingum hennar þótti sú hug-
mynd gölluð.
Hannes á horninn.
Þráft fyrir kauphækkanir,
aukna dýrtíð og hækkandi vísitölu, fæst Alþýðublað-
ið enn fyrir hið lága verð, 6 krónur á mánuði í
Reykjavík og nágrenni.
Clerisf áskrifendur. Sírrti 4906 eg 4900,
áUGLÝSIÐ í ALÞÝÐUBLAÐINU