Alþýðublaðið - 05.03.1944, Blaðsíða 2

s
m>VQUBLAÐIg
Suanudagttr 5. mam 1944
■ 'r 1 : ■ i' r.- >:■ L ; •
____________________________________________
ísland vill vera áfram
fi norrænnl samvinnn.
Tillaga tii pÍBgsályktunar, flutt af
skilnaðarnefnd sameinaðs þings.
'
SKILNAÐARNEFND sameinaðs þings lét útbýta á alþingi
í gær tillögu til þingsályktunar um þátttöku Íslnnds í
norrænni samvinnu, sem felur í sér þýðingarmikla yfirlýs-
ingu alþingis í sambandi við væntanlegan skilnað íslands
og Danmerkur.
Þingsályktunartiliagan er svohljóðandi:
„Um leið og alþingi gerir ráðstafanir til þess, að alda-
gömul frelsishugsjón þjóðarinnar um stofnun íslenzks lýð-
veldis rætis, ályktar þingið:
að senda hinum Norðurlandaþjóðunum bróðurkveðjur og
óska þeim frelsis og farsældar og
að lýsa yfir því, að það telur sjálfsagt, að íslenzka þjóðin
kappkosti að halda hinum fomu frændsemi- og menn-
ingarböndum, er tengt hafa saman þjóðir Norðurlanda,
enda er það vilji fslendinga að eiga þátt í norrænni sam-
vinnu að ófriði loknum.“
Þessi þingsályktunartillaga mun koma til umræðu í
sameinuðu þingi strax eftir helgina.
Hátiðahöld Norræna félagsins:
Ríkisstjóii og forsætísráðherra
hylla samstarf Morðnrlanda.
„Vér íslendingar höfum ekki efni á þvi
að taka ekki þátt í því starfi,“ sagði
rikisstjóri.
—.....'♦......
T SLANDSDEILD Nor-
ræna félagsins hafði
eins og áður hefir verið sagt
frá fjö](mennt og virðulegt
hóf að Hótel Borg í fyrra
kvöld í tilefni þess að 25 ár
eru nú liðin síðan Norræna
félagið var stofnað á Norður
löndum.
Samkvæmið hófst með því
að formaður félagsins, Stef-
án Jóh. Stefánsson alþingis-
maður, bauð gesti velkomna
með stuttri ræðu. Meðal
gesta voru ríkisstjórinn, for-
Norrænni höll ráð-
inn staður við
Þingvaliavatn.
C TJÓRN Norræna féíags-
^ ins barst í tilefni aldar-
fjórðungs afmælis þess bréf
frá Þingvallanefnd, þar sem
hún tilkynnti, að félaginu
væri heimil lóð á Kárastaða-
aesi við Þingvallavatn undir
hina fyrirhuguðu norrænu
höll.
Bygging hinnar norrænu
hallar er eitt af helztu á-
hugamálum Norræna félags-
ins um þessar mundir. Er til
þess ætlazt, að í höll þessari
verði haldin námskeið og
ýmiskonar fundahöld á veg-
um félagsins jafnframt því
sem hún verði gististaður
fyrir norræna gesti og félags
menn.
sætisráðherra, utanríkismála
fáðherra. og sendiherrar
Norðurlandatríkjanna.
Dr. Bjöm Þórðarson forsæt-
isráðhearra flutti aðalræðuna.
Hann sagði meðal annars 'að
starf Norræna félagsins hefði
iborið þann árangur, sem frek-
ast hefði mátt búast við. Starf
þess hefði verið viðstöðu- og
misfellulaust um tuttugu ára
skeið, eða þar til það var rofið
af utanaðkomandi ofbeldi, það
sýndi að þetta hefði verið líf-
vænlegt starf og ekki væri á-
stæða til þess að efast um að
það mundi hefjast að nýju
éftir óöld þá er nú stæði yfir.
Þá ræddi forsætisráðherrá um
þann ótta, sem virtist hafa orð-
ið vart hjá frændþjóðunum,
um að „ísland væri á vestur-
leið“. En þótt sambúð okkar við
Ameríkumenn hefði yfirleitt
verið góð, sýndi hún það ekld
að ísland „væri á vesturleið",
heldur aðeins' að umgengnis-
menning beggja aðila væri í
sæmilegu lagi. Að síðustu sagði
forsætisráðherra um stöðu
Norðurlandanna í stjórnmálum
heimsins: Vér vitum áð þær
(Norðurlandaþjóðirnar) muni
ávalt vera, ekki aðeins réttu
megin, heldur réttarins megin.
Þótt ofbeldi hafi sundrað Norð-
landaþjóðunum og slitið sundur
norræna samvinnu um skeið,
sagði hann ennfremur, þá megn
ar það eklci að kúga þann anda,
sem ávalt mun sameina þær,
anda réttarins og anda frelsis-
ins. Þeim megin í stjórnmál-
unum, er þessi andi ríkir, vilj-
um vér íslendingar standa og
eiga hlut í norrænni samvinnu.
Tómas. Guðmundsson, skáld
las upp fagurt kvæði er hann
hafði orkt í tilefni af afmælinu.
Tvöfaldur kvartett, undir stiórn
Halls Þorleifssonar söng mörg
norræn lög meðan setið var að
borðum við mikinn fögnuð á-
Flfc. á 7. aSu.
Ef ri deiid breytir lýðveldis-
stjðrsarskrárfrnmvarpinD.
Tekitr aftur hið frestandi synjunar-
vald af lýðveldisforsetanum.
/’XNNUR umræða í efri deild um lýðveldisstjómarskrána fór
X-/ fram í gær. Fram var komin breytmgartillaga frá stjómar-
skrárnefnd við 26. gr. frumvarpsins, sem breytt var í neðri deild
samkvæmt tillögu forsætisráðherra. Breytingartillaga stjómar-
skrámefndar miðar að því að færa þessa grein frumvarpsins í
fyrra horf, þ. e. að lög, sem forseti synjar staðfestingar, skuli
þrátt fyrir synjim hans öðlast lagagildi, unz fram hefir farið um
þau þjóðaratkvæðagreiðsla. Breytingartillaga forsætisráðherra,
sem neðri deild samþykkti, var hins vegar á þá leið, að lög sem
synjað væri staðfestingar, skyldu ekki öðlast gildi, fyrr en þau
hefðu náð samþykki við þjóðaratkvæðagreiðslu.
Brynjólfur Bjamason mælti
fyrir þessari breytingartillögu
af hálfu stjórarskrámefndar.
Taldi hann, að með því að sam-
þykkja breytingartillögu for-
sætisráðherra, hefði vald al-
þingis verið rýrt óeðlilega en
vald forseta jafnhliða aukið um
fram það, sem vera bæri. Lög-
gjafarvaldið ætti að vera hjá
alþingi en með þessu væri for-
seta veitt óeðlileg hlutdeild í
því.
Forsætisráðherra, Björn
Þórðarson, kvaðst geta skilið
breytingartillögu stjórnarskrár-
nefndar, §ftir að hafa heyrt þau
ummæli framsögumanns nefnd-
arinnar, að fyrir henni hefði
vakað að löggjafarvaldið væri
einvörðungu hjá alþingi. En
það væri þá rangt orðalag í 2.
gr. stjórnarskrárfrumvarpsins,
að alþingi og forseti færu með
löggj af arvaldið. Þar ætti þá
heldur að standa, að alþingi
færi með löggjafarváldið, eða
þá að alþingi og kjósendur
færu með það. Ráðherrann
kvaðst ekki skilja þann ótta,
sem fram hefði komið við að
fela þjóðhöfðingja, sem þjóðin
sjálf kysi til fjögurra ára í
senn, þá hlutdeild í löggjafar-
starfinu, sem neðri deild hefði
samþykkt. Og hann kvaðst ekki
trúa, að efri deild sýndi það
vantraust á þjóðhöfðingjanum
og fulltrúa þjóðarheildarinnar
að samþykkja breytingartil-
lögu stjórnarskrámefndar.
Magnúsi Jónssyni fannst það
óeðlilegt vantraust á löggjafar-
stofnun þjóðarinnar, að hún
myndi samþykkja lög, sem
gerðu eitthvert óskaplegt tjón,
þótt þau væru í gildi í nokkra
mánuði. Hann kvaðst og vera
þeirrar skoðunar, að nú, þegar
æðsta valdið væri flutt inn í
landið, ætti að gera á því sem
allra minnstar breytingar.
Pétur Magnússon kvaðst vera
undrandi yfir því, að þeir ágætu
menn, sem skipuðu stjórnar-
skrárnefnd, skyldu getað hafa
komið sér saman um slíkt á-
kvæði, sem væri í breytingar-
tdllögu nefndarinnar. Eins og
frá stjór'narskrárfrumvarpinu
væri gengði, væri þetta ákvæði
hrein rökleysa. Frumvarpið
gerði ráð fyrir tvískiptingu
löggjafarvaldsins, milli alþingis
og forseta. Rökrétt afleiðing af
því væri það, að lög, sem al-
þingi hefði samþykkt gætu
ekki náð samþykki, fyrr en
hinn aðili löggjafarstarfsins
hefði lagt á þau samþykki sitt.
Það lægi í augum uppi, að
forseti mundi ekki láta persónu
lega skoðun sína á lögum ráða
því, hvort hann veitti þeim
staðfestingu eða ekki. Hann
myndi fyrst og fremst beita
synjunarvaldi sínu, ef augljóst
þætti að lög brytu í bág við
stjórnarskrána. Alþingi hefði
samþykkt lög, sem dómstólarnir
hefðu dæmt brot á stjórnar-
skránni. Það mundi skapa
margskonar truflanir og óþæg-
indi, ef farið væri að fram-
kvæma lög, sem felld yrðu úr
gildi að nokkrum mánuðum
liðnum.
Haraldur Guðmundss. kvaðst
fyrst vilja lýsa ánægju sinni
yfir því, að eining hefði náðst
bæði um þingsályktunartillög-
una um niðurfelling sambands-
lagasáttmálans og afgreiðslu
stjórnarskrárfrumvarpsins.
Þetta væri hin mesta trygging,
sefn unnt væri að fá fyrir far-
sælli lausn málsins. Haráldur
kvaðst vilja rhótmæla þeim um
mælum framsögumanns stjóm-
arskrárnefndar, að fulltrúar
Sósíalistaflokksins einir hefðu
verið því fylgjandi í stjórnar-
skrárnefnd (milliþinganefnd-
inni) að forsetinn yrði þjóð-
kjörinn. Kvaðst Haraldur
sjálfur hafa hreyft því, hvort
ekki væri rétt að taka þetta
atriði til yfirvegunar á ný. En
Frh. á 7. eíðu.
Laxfossi fitettr verlð
bfargað af skerimu
■—-—».- ■——
fSklpIS fi gær iai ú
Heyk|avfik8ir2ill£ii«
~——♦——■—
T AXFOSSI hefir verið bjargað. Náðist skipið í gærmorg-
un af skerinu, en það hafði legið þar frá því 10. janúar
eða í tæpa tvo mánuði. Skipið er, að sjálfsögðu mikið
skemmt, en þó er talið að hægt sé að gera við það — og að
riðgerðin mun ekki taka mjög langan tíma.
Það eru vélsmiðjurnar Héðinn og Hamar, sem hafa
unnið að björgun skipsins og tekizt hún. Hefir hver stund
verið notuð til björgunar skipsins — og í gær tókst að koma
skipinu inn á Reykjavíkurhöfn.
Heira keypt af á-
fengi sfðai |að
kæbkaði.
Úthlntarskrifstefan fljtnr
i ný húsakjQBi.
TMfEIRA var selt af áfengi
hér í Reykjavfk — í
flöskutali — eftir að það
hækkaði í verði um allt að
fimmtíu. prósent,. er. áður
var.
Forst jóri Áfengisverzlunar
ríkisins, Guðbrandur Magnús-
son skýrði U aðamönnum frá
þessu í gær, er hann bauð þeim
að skoða ný húsakynni, er út-
hlutunarstkrifstofa verzlunar-
innar hefir fengið í Nýborg.
„Það mun ekki vera ætlun
ríkisstjómarinnar að opna búð
fyrir áfengissölu fyrr en herinn
er farinn úr landinu. Herstjórn-
irnar munu hafa farið fram á
það, að hermönhum yrði ekki
selt áfengi — og ríkisstjórnin,
sem er, yfirstjórn áfengisverzl-
unarinnar, telur að hún geti
betur uppfyllt þessa ósk, ef ekki
er opnuð opinber verzlun með
ófengi,“ sagði forstjórinn enn-
fremur.
Afhendingar- eða undanþágu
skrifstofa Afengisverzlunarinn-
ar hefir fengið ný og stórum
umbætt húsakynni í austur-
enda hússins Nýborg við Skúla-
götu og byrjar afgreiðslu þar á
morgun kí. 9,30'—12 ög kl. 2—
5. Hafa afgreiðsluskilyrði skrif-
stofunnar verið hin verstu til
þessa, en nú tekur þetta mikl-
um þreytingum, því að undan-
þágumar eru afgreiddar á sama
stað og varan, sem menn kaupa.
Flugferðir milli íslands
og annarra landa.
Fyrirspurn til ríkis-
stjórnarinnar á
alþingi.
TVEIR ALÞINGISMENN,
þeir Bjarni Benediktsson
og Gísli Jónsson, hafa lagt
fram á alþingi fyrirspum til
ríkisstjórnarinnar um flugferð-
ir milli íslands og annarra
landa.
Fyrirspurnin er svo hljóð-
andi:
„Hver árangur hefur orðið af
áskorun alþingis 9. feþr. 1942
til ríkisstjórnarinnar um, að
hún léti athuga, hvort tiltæki-
legt væri að kaupa þá þegar
hingað til lands millilandaflug-
vél, eina eða fleiri, þannig að
unnt yrði að koma á flugferð-
um fyrir landsmenn til Eng-
lands og Bandaríkja Norður-
Ameríku, og ef slík flugvéla-
kaup reyndust eigi gerleg, þá
yrði leitað samninga við full-
trúa fyrrgreindra ríkja, um að
meðan á ófriðnum stæði, yrði
af þeirra hálfu haldið uppi föst-
um flugferðum hingað til lands
frá þessum löndum, með þeim
hætti, að landsmenn hefðu not
af til ferðalaga og póstsend-
inga?“
í greinargerð fyrir þessari
spurningu segja þingmennirnir:
„Gildi flugvéla fyrir sam-
göngur milli landa hefur aldrei
komið eins glögglega fram og
í ófriði þeim, er nú stendur.
Þörf íslendinga fyrir flugsam-
göngur milli landa hefur og
aldrei verið brýnni en nú og
verður sjálfsagt eigi í náinni
framtíð, því að þegar sigling-
ar verða auðveldari en nú,
minnkár sú nauðsyn, serm
menn hafa nú fyrir flugsant-
Frh. á 7. a&hi.